به احترام احمد دهقان
غنيمت ماندگار غلامرضا صالحي براي تاريخ جنگ
ماهرخ ابراهيم‌پور
«چهره‌اش هرگز از ذهنم پاك نمي‌شود. ياد ديشب كه در ستاد لشكر بودم و حرف‌هايش را مي‌شنيدم، هر كسي خاطره‌اي از او تعريف مي‌كرد. هيچگاه آرام نبود، هميشه در ميدان جنگ و جلوتر از همه فرماندهي مي‌كرد. ياد عمليات بيت‌المقدس۷ مي‌افتم و چهره خاك‌آلودش؛ آن لحظه‌اي كه ديگران عقب مي‌نشستند و او جلو مي‌رفت. آرام از كنارشان عبور مي‌كرد. يادش هميشه در ذهنم زنده است؛ مرد جنگي كه رفت.» اينها بخش‌هايي از كتاب «راه خون» است، يادداشت‌هاي غلامرضا صالحي، قائم‌مقام لشكر ۲۷ محمدرسول‌الله (ص) كه با تلاش و ويرايش احمد دهقان، چهره شاخص ادبيات جنگ، توسط نشر ۲۷ منتشر شده است.
در هفته دفاع مقدس، فرصتي مناسب است تا ياد غلامرضا صالحي را گرامي بداريم؛ كسي كه با قلم خود روايت جنگ ايران و عراق را ثبت كرد و به گفته خودش بهترين غنيمت را از اين مسير به دست آورد. همچنين بايد از احمد دهقان كه با صبر و استقامت فراوان اين يادداشت‌ها را در كتاب «راه خون» منتشر كرد، سپاسگزاري كنيم. دهقان در گفت‌وگو با فرهيختگان گفته است: «بيش از ۱۰۰ بار در متن يادداشت‌ها دست برده شده و بخش‌هايي حذف و سانسور شده است. هر چه به پايان جنگ نزديك‌تر مي‌شويم، ميزان سانسورها بيشتر مي‌شود، به‌ويژه از عمليات كربلاي ۵ تا پايان جنگ.»
اما چرا كتاب «راه خون» اهميت زيادي دارد؟ به گفته دهقان، دست‌نوشته‌هاي شهيد صالحي از مهم‌ترين اسنادي هستند كه تاكنون درباره جنگ نوشته شده‌اند. صالحي خيلي زود در صحنه‌هاي اصلي جنگ در غرب، جنوب و شمال‌غرب حضور يافت و در بالاترين سطوح تصميم‌گيري جنگ نقش ايفا كرد. نكته مهم اينكه همراه با اين مسووليت، روزانه يادداشت مي‌نوشت؛ به‌طوري كه محمدمهدي فروغي، دوست شهيد صالحي، درباره‌اش مي‌گويد: «او هيچ‌وقت نوشتن يادداشت را رها نكرد؛ حتي در دوران مجروحيت و سفر به عراق و مكه. هميشه يك دفترچه جيبي همراه داشت و خاطراتش را مي‌نوشت. بعد از بازگشت، همه يادداشت‌ها را به دفترچه سال‌شمارش منتقل مي‌كرد. بسيار اهل مطالعه و نوشتن بود.» اين اشتياق به ثبت وقايع و افكار، در ميان رزمندگان جنگ نادر است و همين موضوع، يادداشت‌هاي صالحي را بسيار ارزشمند مي‌كند. اين نوشته‌ها در زمان خود جنگ ثبت شده‌اند و شامل جزييات دقيق وقايع‌اند، بدون آنكه با نگاه‌هاي امروز تحريف شده باشند. يادداشت‌هاي رزمندگان، بي‌واسطه‌ترين و مستندترين اسناد جنگ محسوب مي‌شوند. اسنادي كه روايتگر نقاط مبهم تاريخ جنگ هستند و بايد منتشر شوند تا تاريخ جنگ كامل و متقن شود.