آيا تاپي مي‌تواند براي افغانستان صلح به ارمغان آورد؟
كاترين پتز/
چنانچه انتظار مي‌رفت رهبران تركمنستان، افغانستان، پاكستان و هند 13 دسامبر در مراسم افتتاح پروژه خط لوله تاپي در ماري تركمنستان شركت كردند. پيش‌بيني مي‌شود اين پروژه خط لوله با طول ۱۸۱۴ كيلومتر حداقل ۱۰ ميليارد دلار هزينه داشته باشد و قرار است از برخي بي‌ثبات‌ترين نقاط افغانستان و پاكستان عبور كند. پيش از افتتاح پروژه تاپي نيز ذكر شد كه نه تركمنستان نيازي به اين خط لوله دارد و نه امنيت اين پروژه چيزي است كه بتوان از كنار آن گذشت. با اين حال، مراسم افتتاحيه مملو از بيانيه‌ها و اظهارات اميدبخش بود.
بردي محمدوف گفت: «تاپي طراحي شده است تا به يك گام موثر جديد در راستاي شكل‌گيري معماري مدرن يك امنيت انرژي جهاني و يك محرك قوي ثبات اقتصادي و اجتماعي در منطقه آسيا تبديل شود». شريف گفت اين پروژه «طليعه يك دوره جديد خواهد بود» و نماينده هند (در مراسم افتتاحيه) گفت: اين نخستين گامي است كه در راستاي متحدسازي منطقه برداشته مي‌شود. اشرف غني اراده سياسي پشت پروژه را برجسته دانست.
به گفته چندين رسانه خبري افغانستان و پاكستان، خواجه آصف، وزير دفاع پاكستان كه در عين حال وزير آب و انرژي نيز هست، در مصاحبه‌اي اظهارنظرهاي جالبي داشت. بر اساس گزارش‌ها آصف گفت كه پاكستان مي‌تواند از نفوذش بر رهبران طالبان براي تامين امنيت خط لوله استفاده كند. به گفته هفته‌نامه ملت (نيشن) پاكستان، آصف گفت: «ما از نفوذ مثبت‌مان براي تامين منافع خود استفاده خواهيم كرد. اين پروژه براي افغانستان مهم است و به اين دليل است كه هيچ طرف افغاني با آن مخالفت نخواهد كرد». آصف در اظهارات خود به پيشينه شركت نفت امريكايي يونوكول كه امنيت خط لوله آن در افغانستان توسط طالبان، در جريان قدرت‌شان بين سال‌هاي ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱، تامين مي‌شد، اشاره داشت.
يونوكول، شركت نفتي مستقر در كاليفرنيا كه در حال حاضر شركت فرعي شرون است، كنسرسيومي را راه‌اندازي كرد كه قصد داشت در اواخر دهه ۱۹۹۰ خط لوله‌اي را در افغانستان بسازد. اما اين پروژه به‌طور غم‌انگيزي شكست خورد. در اواخر ۱۹۹۷، يونوكول با طالبان مذاكره مي‌كرد تا خط لوله‌اي بسازد و حتي برنامه‌اي را در دانشگاه نبراسكا در اوماها راه‌اندازي كرد تا افغان‌ها را براي ساخت آن آموزش بدهد. واشنگتن پست در ماه ژانويه ۱۹۹۸ گزارش داد كه «به گفته مارتي ميلر، معاون شركت يونوكول، اگر اين خط لوله ساخته شود، طالبان سالانه ۵۰ تا ۱۰۰ ميليون دلار از بابت هزينه‌هاي ترانزيتي درآمد خواهد داشت.»
اما در جريان سال ۱۹۹۸، اين روند بدتر شد و سپس تحت الشعاع رويدادها قرار گرفته و كاملا فروريخت. در ماه آگوست، ايالات متحده در تلافي بمبگذاري‌ها در سفارتخانه‌هاي امريكا در كنيا و تانزانيا، با شليك موشك‌هاي كروز به پايگاه‌هاي القاعده در افغانستان حمله كرد و در نتيجه يونوكول برنامه‌ريزي‌هاي خود را متوقف و اعلام كرد افغانستان به حكومت با‌ثبات نياز دارد. وال استريت ژورنال گزارش داد يكي از سخنگويان يونوكول گفته است: «ما موافقتنامه نداريم. ما حتي مطمئن نيستيم در مورد يك موافقتنامه با چه كسي مذاكره كنيم.»
نيازي به گفتن نيست، همان شرايطي كه روياي خط لوله يونوكول از تركمنستان و از طريق افغانستان را محكوم به فنا كرد، هنوز وجود دارد و آنچه ايده گفت‌وگوها در مورد امنيت خط لوله با طالبان را پيچيده مي‌سازد، اين است كه اين گروه حتي يك جبهه متحد نيست. 15 سال جنگ، مرگ رهبر اين گروه (و دو سال پوشيده نگه‌داشتن آن)، اختلافات دروني بر سر جانشيني او (به اضافه مرگ احتمالي جانشين ملاعمر) و ظهور گروه ديگري (چون داعش)، چنين گفت‌وگويي را تقريبا غيرممكن ساخته است. آنهايي كه از تاپي حمايت مي‌كنند با چه كسي گفت‌وگو خواهند كرد؟ و چه ضمانتي مي‌توانند بگيرند كه جناح ديگر دشمن اين پروژه نخواهد بود؟
منبع: ديپلمات