پيامدهاي شكست گفت‌وگوهاي صلح افغانستان براي پاكستان
احمد رشيد/ اين دور گفت‌وگوهاي گروه چهارجانبه كه در اسلام‌آباد برگزار مي‌شود، شايد آخرين دور گفت‌وگوها باشد. بر اساس بيانيه روز شنبه طالبان، اين گروه به دليل حضور نيروهاي امريكايي در افغانستان و حملات هوايي جاري نمي‌خواهد در گفت‌وگوهاي مستقيم صلح با حكومت افغانستان در چارچوب گروه همكاري چهارجانبه شركت كند. چين، ايالات متحده، افغانستان و پاكستان چندين دور اين گفت‌وگوها را برگزار كرده‌اند؛ گفت‌وگوهايي كه تاكنون نتوانسته است طالبان را به شركت در گفت‌وگوي صلح با حكومت افغانستان متقاعد كند. اگر مذاكرات صلح افغانستان بار ديگر شكست بخورد، پيامدهاي آن براي تمام منطقه نگران‌كننده خواهد بود: اشرف غني با يك عكس العمل شديد سياسي در كشورش مواجه خواهد شد، طالبان با تشديد حملات‌شان در فصل بهار در ظرف چند هفته ولايت مهمي را تصرف خواهند كرد و اعتماد بين‌المللي به پاكستان كه در بازي طالبان نقش دوگانه ايفا كرده است، فرو خواهد پاشيد.
تاثير دومينو
طالبان يك‌بار در ماه جولاي گذشته با رژيم كابل ديدار كرد، اما آن گفت‌وگوها بزودي به‌دليل انتشار خبر مرگ ملا عمر، رهبر طالبان پس از دو سال، متوقف شد. از آن زمان تاكنون، گروه هماهنگي چهارجانبه با هدف بازگرداندن طالبان به گفت‌وگوهاي صلح چندين نشست برگزار كرده است. در مقابل، طالبان در طول زمستان موجي از حملات ويران‌كننده و نااميد‌كننده را بر نيروهاي افغانستان و افراد غيرنظامي انجام داده است. طالبان اكنون در آستانه تصرف ولايت جنوبي هلمند قرار دارند و اگر اين ولايت سقوط كند، تاثير دومينو برجاي خواهد گذاشت و ولايت‌هاي جنوبي بيشتري به دست آنها سقوط خواهد كرد. مهم‌ترين معماي بحران، تاجايي كه كابل و جامعه جهاني نگران آن هستند، ناكامي پاكستان در اعمال فشار واقعي بر طالبان است تا از خشونت بكاهند و به گفت‌وگوها بينديشند. رهبران طالبان در پاكستان زندگي مي‌كنند و با جمع‌آوري پول از طريق كنترل تجارت مخدر، مجموع 5/2 ميليون مهاجر افغانستان كه هنوز در پاكستان زندگي مي‌كنند را تامين مي‌كنند. هر چند حكومت نخست وزير نواز شريف و ارتش اين كشور مدعي جنگ با تمام گروه‌هاي تروريستي هستند اما واقعيت اين است كه طالبان افغانستان از سال ۲۰۰۱، زماني كه آنها توسط امريكايي‌ها شكست خوردند و به پاكستان عقب‌نشيني كردند، در سنگرهاي‌شان در كويته و پيشاور آزاد گذاشته شده‌اند.
اعتراف پاكستاني‌ها
اخيرا براي نخستين‌بار يك مقام پاكستاني در واشنگتن به چنين چيزي اعتراف كرد. سرتاج عزيز، مشاور امور خارجه پاكستان، گفت: «ما تاحدودي بر طالبان نفوذ داريم چون رهبران آنها در پاكستان هستند و از امكانات بهداشتي برخوردارند. » او افزود: «خانواده‌هاي آنها اين‌جا هستند. ما مي‌توانيم از آنها به عنوان اهرم فشار براي اعمال فشار بر آنها استفاده كنيم و بگوييم در گفت‌وگوها شركت كنيد.» پاكستاني‌ها قبلا به شكل خصوصي در برابر امريكايي‌ها و چيني‌ها چنين اعتراف‌هايي داشتند، اما هرگز علني نبوده است. آنچه كه خيلي واضح نيست اين است كه آيا اينها نشانه‌هاي آن هستند كه پاكستان، مثلا با قطع جريان ورود طالبان به افغانستان يا حتي تعيين ضرب الاجل به رهبري طالبان براي ترك پاكستان، بر طالبان واقعا اعمال فشار خواهد كرد كه آنها را وادار به گفت‌وگو با كابل كند؟ همچنين روشن نيست كه آيا اعتراف اين مقام پاكستاني نشانه درماندگي اين كشور يا ناچاري يا حتي تداوم خودداري پاكستان در مبارزه با طالبان است. در چند ماه گذشته، پاكستان خط دشمنانه را در قبال كابل دنبال نموده و تاكيد كرده است كه كابل ابتدا بايد صدها تن از طالبان پاكستان را كه در ولايت‌هاي شرقي افغانستان مخفي هستند و از آن‌جا به ارتش پاكستان حمله مي‌كنند، بازداشت كند. با اين حال، واقعيت اين است كه اين ولايت‌ها – ننگرهار، كنر و بدخشان – تقريبا تحت كنترل حكومت افغانستان نيستند. علاوه برآن، طالبان پاكستان توسط طالبان افغانستان و القاعده حمايت مي‌شوند. آنچه تاكنون موجب ادامه گفت‌وگوها شده اميدواري به يك گفت‌وگوي جدي ميان طالبان و كابل، آتش‌بس نهايي و يك نقشه راه دقيق در مورد چگونگي ادغام طالبان در حكومت بوده، اما اگر از آن نتايجي به دست نيايد، ديگر دوام نخواهد آورد. افغانستان با يك جنگ داخلي چند بعدي با طالبان مواجه است كه اكنون گروه‌هايي چون القاعده، جنبش اسلامي ازبكستان، چچني‌ها و چندين گروه پاكستان به اين گروه كمك مي‌كنند. روحيه بسياري از مقام‌ها، سربازان و فرماندهان افغان ضعيف است و بسياري از مقام‌ها تلاش دارند با طالبان معامله كنند.
سربازگيري داعش
طالبان و ارتش افغانستان در ولايت‌هاي شرقي هم مرز با پاكستان به‌صورت جداگانه با داعش مي‌جنگند؛ داعشي كه تلاش دارد از ميان اعضاي ناراضي طالبان سربازگيري كند. داعش در پاكستان نيز حضور دارد كه در صورت ناكامي اين گفت‌وگوها و بي‌نتيجه ماندن آن، اين حضور گسترده‌تر خواهد شد. اگر جنگ داخلي بطور قابل توجهي تشديد شود، متحدان نزديك پاكستان، از قبيل چين و ايالات متحده، را مجبور خواهد كرد اعتمادشان به نيت اسلام‌آباد را از دست بدهند. براي پاكستان، سرمايه‌گذاري زيربنايي چين در جريان ۱۰ سال و وام‌هاي مداوم صندوق بين‌المللي پول و بانك جهاني به اقتصاد بحران زده اين كشور در خطر از دست رفتن است. خطر ديگر اين است كه غني به سرعت حمايت اكثريت افغان‌ها را كه از اعتماد غني به پاكستان خشمگين هستند، از دست دهد. منبع: الجزيره