مراسم رونمايي از كتاب «راز ساز در ساختار تار» برگزار شد
ميرجلال‌الدين كزازي: اگر سازي نباشد خنياگري هم نيست
مراسم رونمايي از كتاب «راز ساز در ساختار تار» نوشته مازيار حيدري همزمان با سالگرد درگذشت يحيي تارساز با حضور اساتيد و اهالي موسيقي در فرهنگسراي نياوران برگزار شد. پيمان شكيبايي‌پور، استاد موسيقي و پژوهشگر در ابتداي اين مراسم درباره اين كتاب توضيح داد: «راز ساز» در ساختار تار سال‌ها تلاش خنياگران را به تصوير كشيده و راه را براي آيندگان هموار ساخته، به پاس آنهايي كه آموختند و ياري دادند تا گوشه‌هايي از فرهنگ موسيقي ايران را ثبت كنند. به گفته او اين كتاب مورد تاييد سازمان يونسكو قرار گرفته و اثر بسيار ارزشمندي است كه به عنوان مرجعي براي شناخت و فراگيري ساخت تار به عنوان زيباترين ساز ايراني به حساب مي‌آيد.
ميرجلال‌الدين كزازي ديگر سخنران اين مراسم، درباره خنياگري و رابطه آن با موسيقي اصيل ايراني گفت: «خنياگري از گستردگي و سابقه كهني در ايران برخوردار است و مي‌توان گفت همراه و هم‌طراز با ساز با آواز پيوند خورده است. پيشينه خنياگري نشان مي‌دهد كه اين هنر در شهرهاي مختلف ايران رواج داشته و صنعتگران در هنگام انجام كار به شيوه‌اي آواز مي‌خواندند كه همين پيشينه پيوند تنگاتنگي ميان خنياگري و ساز ايجاد كرده است. خنياگري آنچنان دلنشين و زيبا بوده كه از ايران به كشورهاي ديگري رفته و حتي اين هنر به اروپا و پرتغال منتقل شده و آثار آن ديده مي‌شود. اين آوازها آنچنان زيبا بود كه پايه‌هاي خنياگري تازيان را به وجود آورده است. رفته‌رفته ساز هم مورد استفاده قرار گرفت و ترانه‌سرايي هم به آن افزوده شد.»
كزازي در ادامه با اشاره به اينكه ما ايرانيان نقش‌هاي شگفتي به اين هنر زديم، تا جايي كه خنياگري را به نام ايران مي‌شناسند توضيح داد: «ايران، بهشت آرماني خنياگري بوده و پيوند تنگاتنگي با اين هنر داشته است. بايد گفت اگر سازي نباشد خنياگري هم نيست، ساخت ساز بسيار ظريف است و سازنده ساز جان بر چوب و پوست و هرچه كه سازهاي ايراني از آن ساخته مي‌شود، مي‌دمد، زيرا ساز جان دارد و با نوازنده خود پيوند مي‌گيرد.»
اميدواري براي بازگشايي كانون ساخت ساز
سيدعباس سجادي، مديرعامل بنياد آفرينش‌هاي نياوران ديگر سخنران اين مراسم بود. سجادي با اين مقدمه كه به‌واسطه علاقه‌اش به حوزه موسيقي مقدماتي را در حوزه ساخت ساز از استاد اميرعطايي آموخته در مورد اين كتاب و مازيار حيدري نويسنده آن گفت: «حيدري يك انسان عاشق است و كاري كه او كرد جز يك انسان عاشق انجام نمي‌دهد چون منافع و درآمدي ندارد. همانطور كه استاد قنبري با عشق كار كردند و امروز مهر ايشان شناخته شده است. اين عشق است كه ماندگار است. از استاد قنبري شنيدم وقتي براي آموزش ويولن پيش استاد صبا رفتند ايشان به همسرشان گفتند من گمشده‌ام را يافتم و به قنبري گفتند برو سازسازي را ياد بگير چون دستانت توان اين كار را دارد.» سجادي سپس به خاطره‌اي از محمدرضا شجريان اشاره كرد و گفت: «در سالگرد زلزله بم كه افتخار همراهي با استاد شجريان را داشتم، چند روزي برنامه‌هاي بم‌خواني را براي شبكه دو ساختيم كه انعكاس بسيار خوبي داشت. با استاد بحث مي‌كرديم راجع به ترانه‌سرايي و ايشان مي‌گفت: «ترانه‌سرايي مانند سازسازي است. سازنده ساز علاوه بر نجاري بايد موسيقي بداند، ترانه‌سرا هم بايد اينطور باشد و اين نكته عميقي بود. در واقع همه اين هنرها مثل دانه‌هاي تسبيح به يكديگر مرتبط است. سازسازي و موسيقي و ترانه همه با هم پيوند دارند. اما متاسفانه در جامعه ما هنر ساخت ساز جدي گرفته نشده و كانون ساخت ساز هم تعطيل است كه اميدواريم به زودي بازگشايي شود و شاهد توجه و حمايت از اين هنر باشيم.»
سيدحسن امين، نويسنده، مترجم و حافظ‌شناس هم در صحبت‌هايش با خواندن بيت هنر برتر از گوهر آمد پديد از حكيم ابوالقاسم فردوسي گفت: «اگر قرار باشد در فرهنگ ايراني از دو نفر نام ببرم، پيش از اسلام بايد به كوروش كبير اشاره كنم و شخص ديگري كه پس از اسلام در اين هويت تاثيرگذار بود فردوسي است. بر اساس اين بيت هيچ چيزي بر هنر برتري ندارد و هنرمند هر كجا رود بر صدرنشيند.» سيدحسن امين كه مقدمه انگليسي «راز ساز در ساختار تار» را نوشته در مورد اين كتاب گفت: «مقدمه نوشتن بر اين كتاب از آن جهت كه بخشي از فرهنگ هنر و تاريخ ايران است برايم افتخار بزرگي بود. من به سهم خودم از همه شما هنرمندان و اساتيد به خاطر حضور در فرهنگسراي نياوران براي رونمايي از اين كتاب ارزشمند تشكر مي‌كنم و اميدوارم به زودي اين كتاب به چاپ دوم برسد و از آن حمايت شود چراكه هيچ مصنف و مولف و هنرمندي بدون پشتيباني عملي نمي‌تواند برنامه‌هايش را پياده كند.»
كتاب «راز ساز در ساختار تار» نوشته مازيار حيدري، به همراه فيلم آموزشي و مستند از ساخت تار با ديباچه ميرجلال‌الدين كزازي و مقدمه انگليسي سيدحسن امين منتشر شده است. اين كتاب حاصل پژوهشي
15 ساله در ساختار ساز تار ايراني است. «بركشيدن حجاب از رموز تارسازي يحيي»، «تاريخچه تار، به همراه ترجمه انگليسي آن»، «الگوشناسي تار»، «عكسبرداري و الگوبرداري از بهترين تارهاي ساخت يحيي از آنِ استاداني مثل فريدون حافظي، فرهنگ شريف، هوشنگ ظريف، زيدالله طلوعي»، «عكسبرداري و الگوبرداري از تارهاي گوناگون ساخت هنرمندان چيره‌دست گذشته مثل استادان فرج‌الله، خواچيك، حاجي‌آقا، شاهرخ، ملكم و...» و «شناختنامه سازآفرينان بنام هم‌روزگار ما مثل ابراهيم قنبري‌مهر، يوسف پوريا، فرمان مرادي، رضا ايلدارژاله، محمود فرهمن و بياض اميرعطايي» از جمله بخش‌هاي مختلف اين كتاب است. نگاهي آموزشي تحليلي در ساخت تار به همراه فيلم از آغاز تا پايان ساخت تار هم بخش‌هاي پاياني اين كتاب را تشكيل مي‌دهد.