روسيه به دنبال نزديك كردن ايران - آذربايجان است
ديدار استراتژيك در باكو
سارا معصومي/ باكو، پايتخت آذربايجان براي نخستين‌بار ميزبان نخستين نشست وزراي امور خارجه سه كشوري است كه دست هركدام از آنها در يك يا دو پرونده بحراني اين منطقه هم گيرافتاده است. محمد جواد ظريف از ايران، سرگئي لاوروف از روسيه و المار محمد ياروف از آذربايجان كه اتفاقا ميزبان نخستين نشست هم هست. تقويت همكاري‌هاي سه جانبه، اصلي‌ترين محور اين جلسه خواهد بود. در روزهاي پسابرجام در شرايطي كه ميزان اصطكاك ايران با اتحاديه اروپا براي رسيدن به توافق هسته‌اي كاهش پيدا كرده است، نگاه غالب در سياست خارجي هم به سمت ايجاد توازن در رابطه با شرق و غرب حركت كرده است. در همين راستا، روز سه‌شنبه وزراي امور خارجه ايران، آذربايجان و تركيه در رامسر هم چهارمين نشست سه جانبه خود را برگزار كردند و خروجي اين نشست هم به علاوه بيانيه‌اي چند بندي، تفاهم بر سر تشكيل كميته راهبري براي گسترش همكاري‌هاي سه‌جانبه بود. در حاشيه نشست فوق هم ظريف با وزير امور خارجه آذربايجان در خصوص بحران قره باغ كه اكنون به مرحله برقراري آتش‌بس رسيده است رايزني‌هايي داشت؛ رايزني‌هايي كه در آن بر لزوم توسل به گفت‌وگو براي حل بحران تاكيد شد. ايران، روسيه و آذربايجان با برگزاري اين نشست سه جانبه اراده خود را براي يافتن بسترهاي جديد همكاري به خصوص در حوزه‌هاي ترانزيت، تجارت و انرژي و همچنين ايفاي نقش براي حفظ صلح و ثبات در منطقه به تصوير كشيده‌اند. از سوي ديگر به نظر مي‌رسد با توجه به تاثيرگذاري بحران قره باغ بر مسائل امنيتي ايران و روسيه در حاشيه و متن نشست امروز در باكو هم در خصوص اين تنش ميان ارمنستان و آذربايجان رايزني‌هاي دو يا سه جانبه‌اي صورت بگيرد. سوژه مورد بحث ديگري كه در رسانه‌هاي روسي در خصوص آن صحبت شده است احتمال رايزني‌هاي نفتي سه كشور است. معاون وزير امور خارجه روسيه در گفت‌وگو با ريانووستي تاكيد كرده است كه احتمال دارد وزراي امور خارجه ايران، روسيه و جمهوري آذربايجان در اين نشست يك روزه در خصوص همكاري در حوزه نفت هم با يكديگر رايزني‌هاي مقدماتي داشته باشند. اين مقام روسي در اين خصوص به ريانووستي گفت: زماني كه سه وزير امور خارجه در يك اتاق با هم جمع مي‌شوند، هيچ سوژه ممنوعه صددرصدي وجود نخواهد نداشت. هرسه آنها مي‌توانند در خصوص هر موضوع اقتصادي و سياسي كه مي‌تواند زمينه‌ساز همكاري سه جانبه باشد با هم صحبت كنند. در اين نشست يك روزه، وزرا در خصوص همكاري‌ها در پروژه‌هاي دو و
سه جانبه نيز با هم صحبت خواهند كرد. يكي از اين سوژه‌ها توسعه كريدور انتقالي شمال - جنوب و همكاري‌هاي سودده مشترك خواهد بود.
گفته مي‌شود كه در اين نشست سه طرف در خصوص پروژه‌هاي مورد توافق پيشين كه هنوز به اتمام نرسيده يا كلنگ آن زده نشده است هم رايزني و تصميم‌هاي نيمه نهايي را اتخاذ خواهند كرد. بر اساس گزارش رسانه‌هاي روس، وزراي امور خارجه روسيه و آذربايجان در اين ديدار در خصوص تنش به وجود آمده ميان ارمنستان و آذربايجان رايزني‌هايي خواهند داشت. برخي رسانه‌هاي روسي ادعا مي‌كنند كه وزارت امور خارجه روسيه پيش از اين از حضور لاوروف در باكو در نخستين روزهاي ماه آوريل خبر داده بود اما در آن بيانيه سخني از حضور ظريف به ميان نيامده بود. بر اين اساس، گمانه‌زني اين رسانه‌ها حكايت از اين دارد كه سه كشور اخيرا به دلايلي ترجيح داده‌اند نشست دوجانبه روسيه و آذربايجان را به نشستي سه‌جانبه با حضور ايران جايگزين كنند. رسانه‌هاي روسي با اين استدلال كه ايران در نشست 17 آوريل اوپك شركت خواهد كرد، پيش‌بيني كرده‌اند كه يكي از اصلي‌ترين سوژه‌هاي مورد بحث در نشست سه وزير در باكو، مسائل نفتي و ايجاد هماهنگي مقدماتي براي همصدايي در بازار نفت در سال 2016 خواهد بود.
نخستين ديدار ظريف – لاوروف در 95
باكو، امروز ميزبان وزير امور خارجه ايران و روسيه خواهد بود. نخستين ديدار در سال 95 ميان روساي دستگاه ديپلماسي كشورهايي كه حالا هر روز بر تعداد پرونده‌هاي مشترك ميان آنها افزوده مي‌شود. از پرونده هسته‌اي تا تلاش عده‌اي براي طرح مساله موشك‌هاي ايراني در شوراي امنيت، از سوريه تا بحران قره‌باغ و البته همكاري‌هاي اقتصادي و سياسي ميان دو كشوري كه گفته مي‌شود در يك سال اخير رابطه نزديك خود را به همكاري‌هاي راهبردي و استراتژيك ارتقا داده‌اند. محمدجواد ظريف كه عصر روز چهارشنبه (ديروز) براي رايزني با همتاهاي روس و آذربايجاني خود راهي باكو شد در بدو ورود به فرودگاه در اين خصوص به خبرنگاران گفت: امروز (پنجشنبه) با سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه در مورد آخرين تحولات سوريه گفت‌وگو و رايزني خواهم كرد. امروز همچنين در حاشيه نخستين اجلاس وزيران خارجه ايران، آذربايجان و روسيه بار ديگر با المار ممد ياروف، وزيرخارجه آذربايجان در مورد آخرين تحولات قره‌باغ رايزني‌هايي خواهيم داشت. در نخستين اجلاس سه‌جانبه مورد اشاره در مورد همكاري‌هاي مشترك سه كشور در زمينه‌هاي مختلف از جمله ترانزيت كالا گفت‌وگو خواهيم كرد.
روسيه از حجم بي‌اعتمادي ميان ايران و آذربايجان مي‌كاهد
در همين راستا فئودور لوكيانوف، سردبير مجله «روسيه در صحنه جهاني» در گفت‌وگو با يك رسانه روس در خصوص نشست سه‌جانبه در باكو و سوژه‌هاي مورد بحث در آن گفت‌وگويي انجام داده است:
از نشست سه جانبه ايران، روسيه و آذربايجان در باكو چه انتظاري داشته باشيم؟ اين نشست چه دستاوردهايي خواهد داشت؟
براساس اطلاعاتي كه منتشر شده است وزرا در‌خصوص كريدور شمال- جنوب رايزني‌هايي خواهند داشت و به نظر من رايزني در اين خصوص هم بسيار مهم و هم بسيار لازم است. اين براي روسيه بسيار مهم است كه نه‌تنها بر شاخه اوراسيا كه بيشتر با چين ارتباط پيدا مي‌كند، متمركز باشد بلكه ابتكار منطقه‌اي هم از خود نشان دهد. ايران از روزهاي انزوا به دليل تحريم‌ها بيرون آمده و روزهاي پسابرجام را پشت سرمي‌گذارد؛ در چنين فضايي ايراني‌ها سرشار از تلاش براي توسعه سياسي و اقتصادي خود هستند و بايد از اين فضاي به وجود آمده در ايران و پيرامون ايران استفاده كنيم. در اين صورت ما مي‌توانيم بن‌بستي را كه در برخي پرونده‌هاي مربوط به حوزه جغرافيايي جنوب روسيه به وجود‌آمده است، حل و فصل كنيم. در اين مسير چالش‌هاي بسياري وجود دارد كه يكي از آنها رابطه نه‌چندان قابل اعتماد ميان ايران و آذربايجان است كه اين اعتمادسازي براي امروز منطقه يك ضرورت است. من فكر مي‌كنم كه با اين نشست روسيه تا اندازه‌اي در مسير اعتمادسازي ميان ايران و آذربايجان براي همكاري‌هاي بيشتر قرار گرفته است و علاوه بر آن مي‌خواهد كه به اين وسيله برخي مشكلات درياي خزر را هم حل كند. مسائل و دغدغه‌هاي خزر نكته‌اي است كه بايد به آن توجه شود و اينكه روسيه در اين حوزه دست به ابتكار زده است از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است.
وضعيت اقتصادي در ايران پساتحريم‌ها چگونه است؟ آيا ايران مي‌تواند نه صرفا با آذربايجان و روسيه كه با اتحاديه اروپا هم وارد همكاري‌هايي شود؟
اين مساله در يك ثانيه قابل حل و فصل نيست. تحريم‌هاي ايران تنها يكي، دو ماه پيش كاملا برداشته شد. مسيري كه بايد طي شود بسيار طولاني است و وسيله‌هايي كه براي اين طي مسير وجود دارد چندان به‌روز نيستند. من فكر مي‌كنم كه اروپا به شكل جدي به دنبال بازگشت به بازار ايران است. كشورهاي اروپايي همواره در روزهاي پيش از تحريم و در تاريخ جمهوري اسلامي ايران حضور پررنگي در بازار ايران داشته‌اند و تنها شرايط فوق‌العاده بوده كه آنها را بيرون رانده است. ايران امروز مانند هند است. كشوري كه همه مي‌خواهند به او جنس بفروشند، براي وي تجهيزات صادر كنند و سرمايه‌هاي خود را به آن منتقل كنند و اين ايران است كه بايد انتخاب كند. اما موانع بسياري هم وجود دارد كه يكي از مهم‌ترين آنها اين است كه همه‌چيز به رابطه ايران و امريكا بستگي دارد. نگاه به ايران در فضاي سياسي امريكا و پيرامون توافق هسته‌اي چندان مساعد نيست. انتقادهاي بسياري نسبت به اين توافق در داخل امريكا وجود دارد و بسياري از كانديداها مي‌گويند كه در صورت انتخاب به عنوان جانشين اوباما، اين توافق را مورد بازبيني قرار خواهند داد. من فكر نمي‌كنم كه اين كانديداها در صورت پيروزي چنين كاري بكنند و توافق را بر هم بزنند اما به هرحال اين مخالفت‌ها و انتقادها همواره به شكل يك مانع باقي خواهد ماند. كنگره امريكا همواره حرفي براي گفتن در اين خصوص خواهد داشت و براي همين پيشروي در اين مسير به هيچ‌وجه آسان نخواهد بود. مساله ديگر هم اين است كه ايران ديگر به غرب اعتماد ندارد و مي‌داند كه مي‌تواند با غرب همكاري‌هايي داشته باشد اما همه‌چيز قابل تغيير است.