دراين سمفوني بزرگ، ساز ميدان مشق بايد مشخص شود
مهدي حجت
در مورد ميدان مشق و عملكرد شهرداري تهران در اين محدوده بايد گفت اگر يك دستگاهي شروع به انجام اقداماتي مي‌كند، همين كه به اين مساله توجه مي‌كند جاي تشكر و تقدير دارد، اما طبيعي است كه اين نوع كارها اگر مبتني بر يك مطالعه دقيق و جامع نباشد، تاثيرات بلندمدت آن مثبت نخواهد بود. در مورد ميدان مشق هم وقتي هنوز مشخص نيست كه جايگاه و نقشي كه اين ميدان مي‌خواهد در آن منطقه از تهران يا در سطح تهران يا حتي در سطح ملي مي‌تواند داشته باشد، به اين دليل كه اين محدوده يك ميدان مهم با سابقه كاملا ويژه است. ما شبيه اين ميدان كه اين سابقه و مشخصات را داشته باشد تقريبا در جاي ديگر نداريم. ابتدا لازم است كه بدانيم كه چه توقعي از اين ميدان داريم و قرار است چه جايگاه و عملكردي داشته باشد و بر اساس اين عملكرد شروع كنيم به تغيير شكل و شمايل و كف‌سازي كردن و اقدامات ديگر را انجام دادن، اگر اين اقدامات قبل از فهم دقيق اين مسائل انجام شود، هرچند مي‌توانند از آن دفاع كنند و بگويند ما در اين منطقه يك اقدام خوب عمراني انجام داده‌ايم، اما براي بلندمدت ممكن است كه تناسبي با نقش آينده ميدان نداشته باشد.
ميدان مشق به جهت قرار‌گيري در موقعيتي كه امروز دارد، روي محور بسيار مهمي است كه از طرفي شمال و جنوب تهران را به صورت ماهوي از هم جدا مي‌كند و هم اتصال بين شرق و غرب تهران را برقرار مي‌كند و از طرفي در جوار دو ميدان بسيار مهم امام خميني و حسن‌آباد قرار دارد، همچنين وجود يكي از اصلي‌ترين ايستگاه‌هاي مترو و همچنين پارك بزرگي مثل پارك شهر كه پاسخگوي بسياري از جنبه‌هاي تفريحي و فرهنگي و حضور مردم و برخي مسائل اجتماعي است، در نزديكي آن بر اهميت اين ميدان اضافه مي‌كند. ميدان مشقي كه ما از آن اسم مي‌بريم با توجه به اينكه اطراف آن ساختمان‌هاي بسيار نفيسي قرار دارد و در مقابل آن و در ضلع جنوبي، سر در باغ ملي را داريم كه در حال مرمت است و ظاهر ويژه‌اي دارد و در شمال آن بناي بسيار مهم قزاقخانه قرار دارد كه امروزه به عنوان دانشگاه هنر مورد استفاده است. وقتي ميدان مشق در چنين موقعيتي قرار گرفته است، بايد يك شخصيت ويژه‌اي داشته باشد. نبايد اينطور تلقي كنيم كه جايي است كه بايد بر اساس شرايط موجود و كمبود‌هاي ظاهري كه ممكن است در عملكرد شهري باشد راجع به آن تصميم بگيريم. ميدان مشق بايد بر اساس جايگاه و شخصيت و نقش تاريخي‌اش و با توجه به مجموعه ساختمان‌هاي تاريخي و ارزشمندي كه در اطراف آن قرار دارد و موقعيتش در جوار بناهايي كه اشاره شد
و نزديكي‌اش با بزرگ‌ترين موزه كشور و موزه ملي مورد توجه قرار گيرد.
قرار گرفتن در اين مختصات بايد با يك مطالعه جامع راجع به جايگاه و نقشي كه مي‌تواند در فعاليت‌هاي شهر تهران داشته باشد همراه باشد و براي آن تصميم گرفت. اقداماتي كه در حال حاضر قرار است در ميدان مشق انجام شود كه كنسرت در آن برگزار شود و نقاشان برنامه اجرا كنند، را در همه نقاط شهر مي‌شود انجام داد. اين رويكرد نشان‌دهنده كم‌توجهي به ارزش‌هايي است كه در اين نقطه بسيار ارزشمند تهران وجود دارد، طبيعي است كه وقتي ما نمي‌دانيم چه استفاده‌اي از اين ميدان مي‌خواهيم داشته باشيم، نمي‌توانيم تصميم درستي در مورد آن بگيريم. تغيير كف‌سازي و مبلمان شهري هم كار خوبي است اما با عجله انجام شده و هنوز مشخص نيست كه مقصود از اين كاري كه انجام مي‌شود دقيقا چه نوع بهره‌برداري است. البته اينطور هم نمي‌شود از اين فعاليت‌ها دفاع كرد كه فعلا كف‌سازي را درست مي‌كنيم و نور‌پردازي را انجام مي‌دهيم، و بعد هر استفاده‌اي كه لازم بود از آن بشود. اين موارد به نحوي به هم مربوط هستند و بايد در اين ميدان به صورت پخته‌تري عمل شود. اگر اقداماتي كه شهرداري تهران در ميدان توپخانه انجام مي‌دهد، ساختن دروازه‌ها و ساختمان شهرداري سابق و موارد ديگر در منطقه‌اي كه محل ورود به تمام مناطق تاريخي شهر تهران است تحول جدي در آينده ايجاد مي‌كند كه ما از نحوه بهره‌برداري در ميدان مشق سرخورده شويم و احساس كنيم كه در فعاليت‌ها و نوع رسيدگي كه در خور شان و شخصيت اين ميدان است عمل نكرده‌ايم.
اين محدوده مي‌تواند يك طرح جامع داشته باشد، طرح جامعي كه ظرفيت اين را دارد كه از ساختمان مجلس شوراي اسلامي و ميدان بهارستان، از سرچشمه و مقبره شهداي هفتم تير تا مجموعه نفيس مسعوديه و توپخانه و بعد هم تا ناصرخسرو و بازار تهران و از طرف ديگر تا ميدان حسن آباد و ميدان مشق و پارك شهر و مجموعه ساختمان‌هايي كه در اختيار موزه ايران باستان و كتابخانه ملي و وزارت امور خارجه و ساختمان ثبت و مجموعه بسيار ارزشمند شهري است كه هر كجاي دنيا اگر اين ثروت به اين بزرگي را اين طور در كنار هم داشتند از آن جواهري مي‌ساختند كه بشود از مثال‌زدني‌هاي عالم، همان‌طور كه در شهرهاي بزرگ دنيا اتفاق افتاده است، به طور مثال در پاريس مركز شهر تبديل به جايي شده است كه به اندازه پول نفت يك سال ما در آمد براي كشور دارد، ما هم اين امكان را داريم كه از پيوستن اين مجموعه و احياي آنها بتوانيم مجموعه‌اي از سرمايه عظيم فرهنگي اجتماعي و بهره‌برداري‌هاي اقتصادي داشته باشيم. لقمه لقمه كردن اين مجموعه و اينكه يك روز ميدان مشق را درست كنيم و بعد كمي آن طرف‌تر مقابل بازار يك پروژه‌اي اجرا كنيم و از طرف ديگر براي مسعوديه فكري كنيم و بعد در ميدان بهارستان يك پروژه تعريف كنيم، اين كارهاي جسته گريخته خيلي متناسب با اين ثروت فرهنگي كه در اين محدوده داريم، نيست.
من حدود 20 سال پيش پيشنهاد ايجاد باغ فرهنگ در اين محدوده را به دكتر حسن حبيبي دادم و بعد روي اين ايده كار كرديم و در طول اين مدت هم چندين طرح و فكر براي آن انجام شد، بعضي اقدامات جسته گريخته‌اي هم كه امروز در آن محدوده انجام مي‌شود، به تبع همان باغ فرهنگ است كه در اين محدوده مطرح شد و بعد هم در دولت تصويب شد، و به وزارت مسكن و شهرسازي وقت هم ارسال شد، و البته مدتي هم مسكوت ماند. پيشنهاد من تهيه يك طرح جامع براي مجموعه ثروتي كه در اين منطقه قرار دارد، بود. فهم اينكه «آستانه بخش تاريخي ايران» به چه معناست، اتصال بازار به اين مجموعه كه ميدان امام خميني و ميدان حسن‌آباد و كاخ مرمر و مجلس قديم همه در محوري قرار گرفته‌اند كه احياي آنها در قالب يك طرح جامع به هم، يك منطقه بسيار ارزشمند قابل توجه را ايجاد مي‌كند، هم براي تنفس فرهنگي شهر و هم براي بهره‌برداري‌هاي اقتصادي و گردشگري. در يك سمفوني بزرگي كه نواخته مي‌شود ساز ميدان مشق هم مشخص شود كه چه‌سازي بنوازد و چقدر بنوازد، اما اگر هر كدام از اين سازها تك‌تك نواخته شوند، مجموعه مطلوب را به وجود نمي‌آورد.