اوباما در پاسخ به احتمال بازگشايي سفارت امريكا در ايران
هرگز نميگويم هرگز
توافق هستهيي ميتواند پايه تلاش براي بهبود رابطه باشد.
اهميت استراتژيك كوبا با ايران متفاوت است.
بهبود رابطه با كوبا بدون مجوز كنگره بود.
شايد مجبور شوم از حق وتوي خود استفاده كنم.
ايران نگرانيهاي بحق دفاعي دارد.
عدهيي در ايران به دنبال استفاده از فرصت مذاكره هستند.
جامعه بينالمللي را عليه ايران بسيج كردم.
توافق با تهران ممكن است.
گروه ديپلماسي| باراك اوباما، رييسجمهور ايالات متحده در واپسين روزهاي سال 2014 ميلادي به بيان مواضع اتخاذ شده در عرصه سياست داخلي و خارجي در يك سال گذشته پرداخت. اوباما در گفتوگويي كه با راديو ملي امريكا انجام داده است هم در خصوص دلايل ترميم رابطه با كوبا سخن گفته است و هم درباره قانون مهاجرت و بيمه درمان و البته سياستهاي دولتش در شش سال گذشته در خصوص خاورميانه و پرونده هستهيي ايران.
اوباما در ابتداي اين گفتوگو در پاسخ به اين پرسش كه آيا برگزاري انتخابات مياندورهيي كنگره دستان اوباما را براي تصميمگيريهاي بيشتر باز كرده و در نتيجه اين اتفاق بود كه اوباما به صراحت سياست خود در خصوص ترميم رابطه با هاوانا را علني كرد، گفت: يك سال طول كشيد تا ايالات متحده بتواند مقدمات ترميم رابطه با كوبا را مهيا و مذاكرات را انجام داده و اين خبر را علني كند. ما براي اعلام خبر احياي رابطه ديپلماتيك با كوبا حتي از واتيكان هم استعلام گرفتيم تا بهنوعي تمام جوانب را در نظر گرفته باشيم. من فكر ميكنم كه اين تصميم به درد مردم كوبا خواهد خورد و به نوعي به كاسته شدن از فشارها بر مردم اين كشور هم منتهي خواهد شد.
اوباما در ادامه اين مصاحبه در پاسخ به اين پرسش كه چرا خبر بهبود رابطه با كوبا و بحث مهاجرت بايد در اين مقطع زماني و تنها دو سال مانده به پايان رياستجمهوري وي صورت بگيرد، گفت: من شش سال گذشته را در كاخ سفيد گذراندهام. در اين شش سال با سختترين بحرانهاي اقتصادي دست و پنجه نرم كرديم و بحرانهاي بينالمللي هم به وجود آمد كه سالها بود خبري از آنها نبود. من در ابتداي سال 2014 هم گفتم كه اين سال، سال گشايشهاي بيشمار است و البته مسيري پرسنگلاخ هم بود. اوباما با نيمنگاهي به دستاوردهاي سال 2014 ميلادي گفت: امروز ميتوانم بگويم كه در حوزه اقتصاد در موقعيت خوبي قرار داريم. نياز به رهبري امريكا در سرتاسر جهان بيشتر از گذشته شده است و بسياري از كارهايي كه در شش سال گذشته انجام دادهايم اكنون در حال به ثمر رسيدن است. بنابراين اين موفقيتها براي من فضاي بازي را ايجاد كرد تا بتوانم به ساير مسائلي كه فرصت پيگيري آنها وجود نداشت، برسم. در حوزه ديپلماسي در شرايطي كه بايد از عهده مهار داعش برآييم و نهتنها آنها را به عقب رانده كه شكست هم دهيم، بحث افغانستان هم وجود دارد كه ما در اين بخش هم شاهد خروج تدريجي از اين كشور هستيم. در خصوص طرح ديپلماتيك احياي رابطه با كوبا هم بايد به اين مساله اشاره كنم كه اين بازسازي رابطه امري بود كه از ابتدا به دنبال آن بودم اما حقيقت اينجاست كه انجام چنين طرحهايي در واپسين سالهاي حضور در كاخ سفيد براي يك رييسجمهور آسانتر است تا زماني كه تازه به كاخ سفيد راه يافته است. اوباما در پاسخ به اين پرسش كه آيا بهبود رابطه با كوبا را بدون در نظر گرفتن نظر كنگره پيش برديد،گفت: بله. رييسجمهور امريكا در ادامه با اشاره به تغيير تركيب سياسي كنگره و در اختيار اكثريت گرفتن مجلس نمايندگان و سنا گفت: مسائلي وجود دارد كه كاخ سفيد و كنگره در آن با هم توافق نظر دارند و من تمام تلاش خود را خواهم كرد تا از قدرت خويش براي به تصويب رسيدن طرحهايي كه به نفع بهبود اقتصادي و كمك به خانوادههاي در سطح متوسط است، بپردازم. علاوه بر اين حوزههايي هم خواهد بود كه كنگره و كاخ سفيد در آن با يكديگر اختلافنظر دارند. من از زمان به دست گرفتن قدرت چندان از حق وتوي خود استفاده نكردهام و دليل آن هم اين بود كه لوايحي كه من مخالف با آن بودهام پيش از نياز به وتوي من بلوكه شده است. البته من فكر ميكنم كه زمانهايي در آينده خواهد بود كه من مجبورم از اين حق وتوي خود استفاده كنم. اوباما در پاسخ به سوال ديگري در اين خصوص كه آيا اين احتمال وجود دارد كه نسخهيي كه براي كوبا پيچيده شد بهزودي در خصوص ايران هم بسته شود و در دو سال آتي سفارت امريكا در ايران آغاز به كار كند؟ گفت: من هرگز نميگويم هرگز، اما اعتقاد دارم اين مسائل بايد مرحله به مرحله حل شود. در مورد كوبا شرايطي حكمفرما بود كه ما به مدت 50 سال يك سياست واحد را تكرار ميكرديم و شاهد هيچ گونه تغييري هم نبوديم. سوالي كه در اين خصوص مطرح بود، اين است كه آيا ما بايد در قبال كشور كوچكي كه هيچ گونه تهديدي براي ما يا متحدان ما نيست رويه متفاوتي را دنبال كنيم يا خير؟
باراك اوباما در ادامه سخنان خود با تكرار اين ادعا كه ايران از برخي گروههاي تروريستي حمايت ميكند، گفت: ايران كشور بزرگ و پيچيدهيي است كه ما ميدانيم به دنبال دستيابي به سلاح هستهيي يا تجهيزاتي است كه براي توليد سلاح هستهيي به آن نياز است. ايران نهتنها در كلام و به شكل شفاهي بلكه در عمل هم بخصوص در مقابله با اسراييل مخالفت ميكند. رييسجمهور امريكا با متفاوت خواندن تاريخ رابطه ايران با امريكا با رابطه هاوانا با واشنگتن افزود: اهميت استراتژيك ايران با كوبا متفاوت است.
نخستين رييسجمهور سياهپوست امريكا در ادامه با اشاره به اينكه توافق با تهران ممكن است، گفت: ايران ميگويد كه به دنبال سلاح هستهيي نيست پس ميتواند جلو رفته و اين مساله را اثبات كند. در اين صورت تحريمها برداشته خواهند شد و اقتصاد ايران هم در مسير رشد قرار خواهد گرفت. اين كشور به جامعه بينالمللي هم باز خواهد گشت. اگر ما بتوانيم آن قدم اوليه بزرگ را برداريم، من اميدوار خواهم بود كه اين توافق ميتواند پايهيي براي تلاشهاي ما درراستاي بهبود روابط باشد.
اوباما با اشاره به اينكه در سال 2007 هم از وي در اين خصوص كه آيا با كشورهايي چون ايران رابطه برقرار خواهد كرد يا خير ؟ گفت: پاسخي كه من آن زمان به اين پرسش دادم همچنان هم مصداق دارد. اگر من فكر كنم كه اين رابطه گرفتن به نفع ايالات متحده است اين كار را انجام خواهم داد. من به ديپلماسي و ديالوگ اعتقاد دارم.
اوباما با طرح اين سوال كه آيا ايران به دنبال استفاده از فرصت به وجود آمده براي حل مشكل پرونده هستهيي است يا خير، گفت: من فكر ميكنم كه عدهيي در ايران اين فرصت را به رسميت شناختهاند و به دنبال استفاده از آن هستند. اما گروههاي تندرويي هم در ايران هستند كه روي مواضع ضدامريكايي چه از نظر سياسي و چه احساسي سرمايهگذاري كردهاند و به همين دليل با حل اين پرونده مخالف هستند. اوباما تاكيد كرد: اگر به مذاكراتي كه با ايران داشتيم نگاهي بيندازيم، ميبينيم كه ما به ايران گفتهايم كه ما تمايل داريم توانمندي شما براي توليد يك برنامه كاملاً متعادل هستهيي براي نيازهاي انرژي را به رسميت ميشناسيم و اينكه يك راه براي انجام اين كار وجود دارد كه به جهان اطمينان دهد كه شما به دنبال ظرفيت گريز سريع نداريد. وي ادامه داد: شما ميدانيد ايران از يك جنگ هولناك با عراق رنج برده است كه در آن جنگ صدها نفر از شهروندانش را از دست داده است. آنها نگرانيهاي بحق دفاعي دارند اما تمامي اين مسائل جدا از حمايت آنها از سازمانهايي چون حزبالله و تهديداتي كه به طور مستقيم متوجه اسراييل ميكنند، است.
اوباما تاكيد كرد: يك دليل وجود دارد كه ما را در مذاكرات به اينجا رسانده است. من جامعه بينالملل را در آغاز رياستجمهوري خود بسيج كردم. تحريمها كارساز بود زيرا تنها همپيمانان معمول ما از آن حمايت نكردند بلكه چين از آن حمايت كرد، ما روسيه را داريم كه هنوز از مواضعي كه 1+5 در مذاكرات اتخاذ كردند، حمايت ميكند.
ايران و امريكا در نظم نوين بينالملل
علي بيگدلي٭
از اواسط مذاكرات هستهيي تاكنون در رفتار و گفتار باراك اوباما نشانههايي حاكي از موافقتش براي امضاي توافقنامه جامع هستهيي ديده شده و در اين مدت نيز مساعدتهاي زيادي در خصوص روند مذاكرات هستهيي داشته است. او در مقابل فشارهاي بسياري ايستادگي كرده تا مذاكرات هستهيي به اين مرحله برسد. در همين ارتباط حدود سه روز پيش، جان كري ، وزير امور خارجه امريكا از زبان رييسجمهوري اين كشور سخناني مبني بر متضرر شدن دو سوي ماجرا، هم ايران و هم غرب، در صورت امضا نشدن توافقنامه هستهيي مطرح كرد. اين نخستين اظهارنظر صريحي است كه از زبان اوباما بيان شده است. اكنون به نظر ميرسد با توجه به كاهش محبوبيت اوباما در امريكا در ماههاي اخير كه نتيجهاش شكست دموكراتها در انتخابات كنگره بود، وي تلاش ميكند يكي از سه وعده انتخاباتي سال 2012 خود به مردم امريكا كه عبارتند از: حل پرونده هستهيي، حل مساله سوريه و آشتي فلسطين و رژيم صهيونيستي را عملي سازد. به نظر ميرسد براي آنها حل پرونده هستهيي كشورمان از دو مورد ديگر عمليتر و با اهميتتر است. از سوي ديگر، رويكرد مثبت دستگاه ديپلماسي كشورمان در طول يك سال و نيم گذشته، اقدامات مثبت اخير ايران در روزهاي اخير مانند طرح چهار مادهيي سوريه و سفر منطقهيي علي لاريجاني و ديدارهايش با مقامات عالي كشورهاي عربي موجب شده تا امريكا نيز چنين نشانههاي مثبتي را از خود بروز دهد. تلاش پارلمان بسياري از كشورها براي به رسميت شناختن كشور مستقل فلسطيني و خارج كردن جنبش مقاومت اسلامي، حماس از ليست گروههاي تروريستي توسط دادگاه شوراي عالي اتحاديه اروپا از جمله اين نشانههاست و از اين مساله حكايت دارد كه وضعيت جامعه جهاني در حالت گذار و دگرگوني نظام بينالمللي است. عاديسازي روابط امريكا و كوبا نيز يك نويد مثبت براي اين آينده در حال دگرگوني است و براي ما هم خوشحالكننده، هر چند كه جنس رابطه ما با امريكا، همان طور كه رييسجمهوري امريكا نيز بيان كرد با ارتباط با كوبا متفاوت است. ولي قدرت ايران در منطقه پر سروصدا و بيثبات خاورميانه و اهميت ثبات كشورمان در منطقهيي چنين سرشار از تحول، اظهارات اوباما را قابل توجه ميسازد. من معتقدم كه ايران ميتواند با بهبود روابطش با امريكا، روابط با كشورهاي ديگر مانند كانادا، استراليا، انگلستان و... را هم بازسازي كند و اين بهبود در ترميم كليه روابط ما در عرصه ديپلماسي موثر خواهد بود. در خصوص اظهارات رييسجمهوري امريكا مبني بر اينكه ايران حق دارد بنيه نظامياش را تقويت كند نيز بايد گفت سرانجام اوباما دريافته است، ايران در محيط و كانوني بحراني قرار گرفته و ثبات ايران به ثبات منطقه منجر ميشود، بنابراين نياز به تقويت بنيه نظامي خويش دارد. در عين حال اسراييل اكنون بهشدت در موقعيتي لبريز از نااميدي و ضعف است، روابط امريكا و اسراييل هم نسبت به سالهاي گذشته بسيار متفاوت شده و ديگر مانند روابط دهههاي 80 و 90 ميلادي نيست. به عبارت ديگر، امريكا رفته رفته ميخواهد خود را از زير سلطه و نفوذ اسراييل رها و نگاهش را از خاورميانه به جنوب شرقي آسيا معطوف كند. بنابراين بايد ما نسبت به اين اظهارات اميدوار بوده و پاسخهاي مثبتي نيز به آن بدهيم و به دنبال يك مديريت جديد و نوسازي در عرصه ديپلماسيمان باشيم.
٭ استاد روابط بينالملل دانشگاه شهيد بهشتي