حملات امريكا در ليبي استراتژيك نيست
حسين رويوران
تحليلگر مسائل جهان عرب
پنج سالي است كه ليبي روزهاي پر از تحولي را پشت سر مي‌گذارد و رشد هرج و مرج، گسترش خشونت و افزايش حضور گروه‌هاي تروريستي را تجربه مي‌كند. به عبارت ديگر، ليبي پس از سقوط رژيم معمر قذافي در سال 2011 به سمت و سوي يك كشور ورشكسته و ضعيف چند تكه حركت مي‌كند. وضعيت از هم پاشيده اين كشور به گونه‌اي است كه تا مدت‌ها دو دولت در ليبي در قدرت حضور داشتند و هر كدام از آنها نيز براي خود داراي مجلس بودند.
با اين حال، با ورود شوراي امنيت سازمان ملل به وضعيت آشفته و درهم پيچيده ليبي، از مدتي پيش اين وضعيت دو دولتي خاتمه يافت و هم‌اينك يك دولت انتقالي مورد حمايت سازمان ملل در طرابلس بر سرير قدرت قرار دارد كه فايز السراج، رياست شوراي رياستي دولت وفاق ملي را برعهده دارد.
با اين حال، فايز السراج هنوز نتوانسته راي اعتماد كابينه خود را از مجلس نمايندگان ليبي كسب كند و همين مساله موجب شده تا برخي جريان‌هاي سياسي در ليبي و دولت‌ها معتقد باشند كه دولت او، هنوز از مشروعيت لازم برخوردار نيست.
با اين حال و با وجود آنكه تلاش‌هاي بين‌المللي براي سامان بخشيدن به وضعيت ليبي بيش از هر زمان ديگري شده است، دولت انتقالي كنوني همچنان از توان لازم براي خروج ساختن ليبي از بحران برخوردار نيست. از سوي ديگر، تداوم بحران و رشد آن - كه زمينه‌ساز ورشكستگي ليبي شده است - موجب شده تا شرايط لازم براي حضور نيروهاي تكفيري منتسب به گروه تروريستي داعش فراهم شود و اين گروه تروريستي بخشي از نيروهاي خود را به ليبي بفرستد و آنها شهر بزرگ و بااهميتي همچون سرت را - كه در 450 كيلومتري شرق طرابلس قرار دارد - اشغال كنند.
به‌طور معمول، داعش نيز علاقه‌مند است تا مناطق نفت‌خير را اشغال كند تا با قاچاق و فروش نفت، از تمكن مالي لازم براي جذب افراد و انجام عمليات‌هاي تروريستي در سراسر دنيا برخوردار باشد و حضور خود را گسترش دهد. با اين حال، در ماه‌هاي اخير ارتش ليبي سعي كرده تا داعش را از شهرهاي مختلف خارج كند و به حضور داعش در اين كشور خاتمه ببخشد. در اين راستا آنها توفيقاتي هم داشته‌اند اما اين تلاش‌ها در سرت ليبي ناموفق مانده بود. دولت انتقالي ليبي از مدتي پيش درخواست‌هايي را از دولت امريكا براي حضور نظامي در اين كشور و بمباران مواضع داعش در سرت مطرح كرد. در پي اين درخواست، در واپسين ساعات روز دوشنبه وزارت دفاع امريكا اعلام كرد كه باراك اوباما با بمباران مواضع داعش در سرت ليبي موافقت كرده و نيروهاي هوايي امريكا دست به حملاتي زده‌اند.
با اين حال، آنچه به نظر مي‌رسد، اين است كه حضور نيروهاي امريكايي در ليبي و بمباران مواضع داعش در سرت اقدام چندان موثري براي مبارزه با داعش در اين كشور نمي‌تواند محسوب شود چراكه امريكايي‌ها خود از مسببان و عاملان اصلي در ورشكستگي ليبي و به وجود آمدن هرج و مرج و گسترش ناامني و افزايش گروه‌هاي تروريستي در اين كشور هستند.
بايد دانست كه ورود امريكا و ناتو به ليبي تا به امروز هزينه‌هاي بسياري به دولت و ملت اين كشور وارد كرده و موجب شده است تا ساختارها و بنيه‌هاي هرچند ضعيف ليبي از بين برود و اين كشور بيش از هر زمان ديگري در مقابله با بحران‌ها و تهديدات ناتوان شود و هيچ برنامه و جايگزيني نيز براي وضعيت كنوني ارايه ندادند.
تجربه سال‌هاي اخير نيز نشان داده كه حضور كشورهاي غربي و به ويژه امريكا در كشورهاي منطقه موجب شده است تا هرج و مرج افزايش يابد چراكه رفتار دوگانه و همراه با زور آنها سبب شده است تا نوعي نفرت از آنها در ميان مردم جوامع شكل بگيرد و اين نگاه منفي نيز مي‌تواند در ليبي زمينه‌ساز افزايش ناامني بيش از آنچه امروز وجود دارد، شود. با اين وجود، ورود امريكا در ليبي مساله مهمي است.
باراك اوباما، رييس‌جمهور امريكا طي سال‌هاي اخير همواره نقش‌آفريني اين كشور در سقوط رژيم پيشين بدون داشتن برنامه‌اي را يكي از بزرگ‌ترين اشتباهات دوران رياست‌جمهوري‌اش محسوب مي‌كرد.
نوع رويكرد دولت كنوني امريكا نيز موجب شده بود تا آنها تمايلي براي حل و فصل وضعيت به وجود آورده‌شان نداشته باشند و ليبي را به حال خود رها كنند، اما نزديك شدن به موعود انتخابات رياست‌جمهوري در اين كشور، سبب شده تا دولت امريكا تلاش‌هاي خود را براي دستيابي به يك راهكار حداقلي در كوتاه‌ترين زمان در مناطقي چون سوريه، عراق و ليبي بيش از پيش كند.
به عبارت ديگر، دولت امريكا در سال‌هاي گذشته از نيروهاي تكفيري در سوريه و عراق براي پيشبرد خواسته‌هاي خود استفاده ابزاري مي‌كرد و آنها را مورد حمايت قرار مي‌داد.
همين مساله به يكي از دستاويزهاي دونالد ترامپ براي وارد كردن هجمه به دولت دموكرات باراك اوباما و شخص هيلاري كلينتون به عنوان وزير امور خارجه سابق امريكا تبديل شده است. ترامپ در سخنراني‌هاي مختلفي كلينتون را در رشد گروه‌هاي تروريستي تكفيري مقصر دانسته و اوباما نيز كه تلاش‌هايش را براي پيروزي هم‌حزبي‌اش بيش از پيش كرده، سعي مي‌كند با گرفتن ژست‌هاي ضدتروريستي و انجام برخي حملات نمايشي باعث رفع اين شبهه شود.
به همين خاطر، عمليات‌هاي نظامي امريكا در ليبي را بايد موقتي دانست كه بيش از هر چيز براي متقاعد كردن منتقدان سياست خارجي اوباما در ليبي صورت گرفته كه از جنبه‌هاي استراتژيك برخوردار نيست.