روز تهران به تقويم اضافه شد ؛پايتخت 230 ساله شد
حميدرضا خالدي
بالاخره «تهران» هم صاحب روزي شد. ديروز اعضاي شوراي شهر تصويب كردند كه به مناسبت دويست و سي و امين سالگرد اعلام تهران به‌عنوان پايتخت، از اين پس هرسال 14 مرداد به نام روز «تهران» سند بخورد. براساس گفته مورخين 230 سال قبل، آقا محمد خان قاجار، روز يكشنبه ۱۱ جمادي‌الثاني ۱۱۶۴ خ. همزمان با عيد نوروز در كاخ گلستان تاج سلطنت ايران را بر سر گذاشت و تهران را به عنوان پايتخت كشور معرفي كرد. گرچه آن روزها، وي حتي تصورش را هم نمي‌كرد كه اين تصميم، روزي كلانشهري را به وجود آورد كه بيش از 12 ميليون نفر را در خود جا بدهد و نوادگانش حتي يادي هم از وي نكنند. قار قار كلاغ‌ها لحظه‌اي قطع نمي‌شود. بادي ملايم ميان درختان كهنسال و فضاي سرسبز محوطه مي‌پيچد و دركنار ديوارهاي منقش به انواع نقاشي‌هاي ايراني و كاشي‌كاري‌هاي رنگارنگ، فضايي رويايي را به وجود مي‌آورد. ديوارها و ستون‌هاي ساختمان‌هاي اينجا همه رنگ و بوي قدمت و تاريخ اين كشور را مي‌دهد. اين هارموني در كنار ساختمان‌هايي كه هر كدام براي كاربري خاصي ساخته شده‌اند، مجموعه بي‌نظيري را به وجود آورده كه بي‌اختيار هر بيننده‌اي را وادار به تحسين مي‌كند. اينجا يكي از باغ‌هاي مشهور شيراز يا مناطق گردشگري معروف و زيباي كشورمان نيست بلكه تكه‌اي تاريخي در قلب پايتخت است. مجموعه‌اي كه شاهد رخدادهاي مهم تاريخي بسياري بوده است. از تاجگذاري آقامحمد خان و مظفرالدين شاه تا تاجگذاري رضا و محمد رضا شاه پهلوي. اينجا كاخ باشكوه گلستان در ميدان ارگ است. هنوز ايوان تخت مرمر بعد از دو صد سال پابرجاست و با شكوه. ايواني كه شايد كمتر كسي بداند روزگاري محل برگزاري يكي از مهم‌ترين مراسم‌هايي بوده كه سرنوشت ايران را دگرگون كرده. همان روزي كه آقامحمد خان با تاجگذاري، تهران را هم به عنوان پايتخت معرفي كرد. حالا اين كاخ هر روز ميزبان ده‌ها و بلكه صدها بازديد‌كننده ايراني و توريست خارجي است. از دانشجويان معماري تا هنرجويان و دانشجويان عكاسي و نقاشي كه اينجا ساختمان رويايي آرزوهاي آنهاست. مهناز، دانشجوي سال دوم عكاسي است و به قول خودش در طول 2 ساعتي كه تا الان در اين باغ و كاخ‌ها گشته، بيش از 200 عكس شخصي و هنري گرفته است: اينجا فوق‌العاده است. اصلا نمي‌توانم توصيفش كنم... اما او هم نمي‌داند كه اينجا همان نقطه‌اي است كه آقامحمدخان تهران را پايتخت اعلام كرده است: جدي ؟ كجاي اين كاخ بوده... ؟! خشايار نيز كه همراه همسر و دو فرزندش براي بازديد از اين كاخ و ديدني‌هاي آن آمده همين پاسخ را مي‌دهد: چه جالب. نمي‌دانستم... اما اينها تنها افرادي نيستند كه از وقوع اين رخداد تاريخي در اين كاخ بي‌خبرند. تقريبا تمام افرادي كه در حال بازديد از كاخ هستند از چنين مساله‌اي بي‌اطلاعند. شايد به همين علت باشد كه قرار است امروز 5 منطقه شهرداري همت كنند و برنامه‌اي را براي بزرگداشت اين روز تاريخي باغ ملي (در خيابان امام خميني) ترتيب دهند كه از آن به عنوان فرصتي براي آشنايي تهراني‌ها با گذشته خود ياد مي‌كنند.
ديار فراموش شده‌اي به نام تهران
تهران برخلاف تمام جاذبه‌هايش دياري است فراموش شده. ديگر كمتر كسي است كه روايت‌هاي اين شهر را بداند و به آن احترام بگذارد. روايت زندگي رمضان يخي، گذر لوطي صالح، هفت‌كچلان، رمضون يخي، دروازه دولاب و... حالا اسامي كوچه‌ها و محلات هم چنان تغيير كرده كه ديگر رنگ و بوي گذشته را ندارد. به اين ترتيب بعيد نيست كه تا يك دهه ديگر، اين نام‌ها و اين قصه‌ها، كاملا از حافظه تاريخي اين كلانشهر كهن پاك شود. اسكندر مختاري، كارشناس حوزه ميراث فرهنگي در مورد دليل كمرنگ شدن تاريخ اين شهر معتقد است: شايد يكي از دلايل اين مساله اين باشد كه بسياري از ساكنان امروز تهران، اصالتا تهراني نيستند بلكه از چند نسل قبل به تهران كوچ كرده‌اند. بنابراين طبيعي است كه هويت ساكنين تهران، هويتي دوگانه است. يعني خاطرات آنها مربوط به حافظه كوتاه‌مدت شهروندان است؛ به بياني، شهروندان تهراني حداكثر خاطراتي را به ياد مي‌آورند كه مربوط به دو- سه نسل قبل از آنهاست. درحالي كه اگر پيش خانواده‌هاي اصيل تهراني برويد، مي‌توانيد خاطرات زيادي را از زندگي؛ مكان‌ها و محلات و خيابان‌ها و... مشاهده كنيد. وي تهران را يكي از بهترين گزينه‌ها براي پايتختي ايران مي‌داند و مي‌گويد: مسلما انتخاب آقامحمد خان براساس يك تحقيق و پژوهش جامعي نبوده است بلكه وي اين نقطه را به خاطر اينكه از طرفي نزديك به اقوام قجري وي بوده و از سويي محدود به فلات مركزي ايران است، به عنوان پايتخت انتخاب كرده بود. با اين حال امروز ثابت شده كه اين گزينه بهترين گزينه براي پايتختي بوده كه امروز بيش از 12 ميليون نفر از شهروندان اين كشور را در خود جا داده است. اين كارشناس ميراث فرهنگي در پاسخ به منتقديني كه معتقدند تهران با نقاط تاريخي و گردشگري بسيارش نتوانسته در جذب توريست چندان موفق باشد، گفت: البته الان نسبت به 2دهه گذشته نقاط باستاني و گردشگري تهران بيشتر مورد توجه قرار مي‌گيرد يعني با تورهاي تهرانگردي مختلفي كه برگزار مي‌شود، اين نقاط هر روز ميزبان بازديد‌كننده‌هاي بسياري است. اما به شخصه معتقد نيستم كه بايد كاري كنيم كه جمعيت به اين مراكز هجوم بياورند چرا كه در اين صورت اين نقاط پراهميت و ارزشمند به‌شدت آسيب مي‌بينند و براي نسل بعد چيزي باقي نخواهد ماند. اما براي آشنايي نسل جديد با تاريخ و فرهنگ پايتخت چه بايد كرد؟ مختاري در اين مورد مي‌گويد: بهترين راه شايد اين باشد كه جوانان تهراني با گذشته خود آشنا شوند. البته اين هم ميسر نمي‌شود مگر با استفاده از كارشناسان و مديران كاربلد و متخصصين در اين حوزه در حالي كه امروز مديران اين بخش‌ها حقيقتا چندان درك درستي از مقوله‌هاي ياد شده ندارند و به قول معروف رنج كشيده اين حوزه‌ها نيستند و دغدغه‌هاي آنها را ندارند. تا اين نكته كليدي حل نشود، نمي‌توان به بهبود وضعيت امروز و احترام به تاريخ و فرهنگ و حفظ پايتخت اميدوار بود.