توزيع تعطيلات، سودمند براي محيط زيست، آموزش و گردشگري
علي نوذرپور
رييس جامعه مهندسان شهرسازي ايران
تعطيلات دو هفته‌اي پيشنهاد شده از سوي محيط زيست براي كاهش آلودگي هوا، همين كه دارد تغييري را در ذهن مديران و مسوولان باعث مي‌شود، به تنهايي مبارك است. هر چيزي كه تبديل به عادت يا عرف شد، لزوما درست نيست. مي‌شود با ايجاد تغييراتي براي بهبود امور، مديريت را منعطف كرد. ده‌ها سال رسم بر اين بود كه مدارس اول مهر باز و اواخر اردي بهشت تعطيل مي‌شدند. حالا مي‌شود فكر كرد مدارس در مقطعي ديگر شروع و تعطيل شوند. اين خوب است كه ما مرتب راجع به مسائل جامعه‌مان فكر كنيم، اين پويايي و راه‌حل جديد نكته مثبت ماجراست.
نكته دوم اينكه، اين موضوع در همه جاي دنيا هست، در اروپا هم مرسوم است تعطيلات اقشار مختلف همزمان نباشد كه با هدف مديريت جامعه اين تصميم گرفته شده. در اين مورد از تجارب كشورهاي ديگر هم مي‌شود استفاده كرد و ابعاد مختلف اين طرح را ديد.
نكته سوم اينكه اين طرح از اين جهت كه بار ترافيكي در زمان‌هاي مختلف توزيع مي‌شود، بار مثبت دارد. بار ترافيكي در آبان و آذر ماه زياد مي‌شود، مي‌توان بار ترافيكي ناشي از سفر دانش‌آموزي را به ماه‌هاي ديگري كه بار سبك‌تري دارد، انداخت. اوايل مهر و خرداد ماه‌هاي مناسبي به لحاظ اين جابه‌جايي‌اند.
اين قضيه اساسا براي كاهش آلودگي هوا طراحي شده است، در ماه‌هايي كه با پديده اينورژن و وارونگي هوا مواجهيم، اگر تعداد سفرهاي‌مان را كمتر كنيم، قطعا با هواي سالم‌تري مواجه خواهيم شد. آلودگي هم تابعي است از تعداد سفرهايي كه با وسايل نقليه انجام مي‌شود. سهم سفرهاي دانش‌آموزي در سفرهاي روزانه، بين 20 تا 25 درصد است. اگر در ماه‌هاي پر ترافيك، اين ميزان سفر را حذف كنيم مي‌تواند با توجه به مجموعه اقداماتي كه دولت براي كاهش آلودگي هوا انجام مي‌دهد، تاثيرگذار باشد.
دولت امسال عزمش را جزم كرده كه آلودگي هواي كلانشهرها را كاهش دهد. مجموعه برنامه‌هايي را هم دارد انجام مي‌دهد؛ از جايگزيني اتوبوس‌هاي پايه گازسوز با اتوبوس‌هاي آلاينده فعلي، توسعه ناوگان ريلي كه مصوبه دو هفته پيش دولت بود كه دو ميليارد يورو براي دو هزار واگن قطار درون‌شهري گذاشته شد تا در مناقصه‌اي بين‌المللي انجام شود.
مديريت تقاضاي سفر هم بخشي از اين بحث است كه تعطيلي مدارس به نوعي آن را مديريت مي‌كند. يا بحث LEZ در شهر تهران كه ايجاد منطقه كاهش آلودگي هوا در منطقه زوج و فرد تهران است كه از اول مهر قرار است اجرايي شود تا ماشين‌هايي كه داراي معاينه فني نيستند وارد محدوده نشوند. در اوايل آبان هم كه براي كل شهر تهران اين ممنوعيت ايجاد مي‌شود، اينها همه سياست‌هايي است كه دارد براي كاهش آلودگي اجرا مي‌شود.
سامانه يكپارچه معاينه فني كه در وزارت كشور شكل گرفته هم اقدام ديگري است كه همه مراكز به اين سامانه متصل شدند و اين سامانه هم به پليس وصل شد، كه الزام جدي ايجاد مي‌كند كه حتما معاينه فني به درستي و صحت صورت گيرد و تقلبي در كار نباشد و ماشيني كه مجوز مي‌گيرد واقعا معاينه شده باشد، پليس هم بر اساس آن اعمال قانون و جريمه كند. جايگزيني ميني‌بوس‌هاي نو به جاي فرسوده يا تاكسي به جاي ميني بوس فرسوده در تهران كه قرار بر جايگزيني 90 هزار تاكسي نو به جاي هزار ميني‌بوس است هم در ادامه اين سياست‌ها است. دولت در سال جاري به دنبال اين است كه روزهاي اضطرار كمتري داشته باشيم.
نكته‌اي كه بايد به آن توجه شود اين است كه كاهش سفرهاي درون شهري دانش‌آموزي بايد به گونه‌اي مديريت شود كه سفرهاي ديگر درون‌شهري جايگزين آن نشود. اگر در آن ماه مدارس و دانشگاه‌ها تعطيل مي‌شوند، به جايش سفر دانش‌آموزان براي ورزش و استخر و مسائل ديگر جايگزين نشود، شايد بهتر باشد طوري برنامه‌ريزي شود كه سفرهاي بين شهري جايگزين سفرهاي درون‌شهري شود. از آنجايي كه يك ماه تعطيلي مدت كوتاهي است، براي خانواده‌ها هم فرصت سفر پيش مي‌آيد تا همراه فرزندان‌شان در آخر هفته يا بين تعطيلي به سفر بروند تا شايد با طرحي كه سازمان گردشگري مبني بر توزيع زمان سفر و تعطيلات زمستانه داشت هم منطبق باشد. از سويي تعطيلات تابستان به خاطر طولاني بودن سه ماهه‌شان، باعث مي‌شود دانش‌آموزان براي مدرسه رفتن انتظار بكشند.
خانواده‌ها كه اكثرا هسته‌اي شده‌اند، والدين شاغل‌اند و دانش‌آموزان ترجيح مي‌دهند براي اينكه حوصله شان سر نرود به مدرسه برگردند. به همين دليل اگر طول مدت تعطيلات تابستان هم كم شود و يك ماه به زمستان اضافه شود، اين موضوع به نوعي حل خواهد شد. تاثيرات منفي آموزشي هم نخواهد داشت. هرچه تعطيلات تابستان طولاني‌تر باشد آموخته‌هاي دانش‌آموزان كمرنگ‌تر مي‌شود. اين كوتاهي و تقسيم تعطيلات در طول سال مي‌تواند آثار مثبت بيشتري داشته باشد، هم در جهت كاهش بار ترافيكي، كاهش آلودگي، توزيع سفرهاي بين شهري، به شرط اينكه با مطالعه و تحقيق پيش برود و ابعاد مختلف طرح به خوبي لحاظ شود.