رژه سربازان كوباني در رقه
داعش پس از حملات موصل سرگردان شد
سارا معصومي
درست در روزهايي كه جهان تحولي در موصل را انتظار مي‌كشد، گروه‌هاي كرد سوري به همراه ديگر گروه‌هاي متحد امريكا، جرقه آزادسازي رقه را زده‌اند. رژه به سمت رقه آغاز شده است و در اين ميان خبرها از عراق نيز حاكي از آن است كه ابوبكر البغدادي، رهبر داعش موصل را ترك كرده است. پيش از اين گفته مي‌شد كه نيروهاي داعش از موصل راهي رقه خواهند شد اما با آغاز عمليات رقه به نظر مي‌رسد كه داعش در يافتن پناهگاهي جديد دچار نوعي سردرگمي شده است. سخنگوي نيروهاي ائتلاف در اين خصوص به سي‌ان‌ان مي‌گويد: نيروهاي شبه نظامي كه متحد ايالات متحده هستند در شرق رقه پناه گرفته‌اند و درصدد بستن مسيري موسوم به راه فرار پشتي هستند تا با داعش همزمان در موصل و رقه مبارزه كنند. هراندازه كه موصل نماد داعش در عراق بود و محلي كه خليفه‌گري داعش از آن اعلام شد، رقه نيز از اهميت مشابهي در سوريه برخوردار است. اگر موصل، پايتخت داعش نام گرفته بود رقه هم محل هدايت و فرماندهي عمليات‌هاي تروريستي داعش در خارج از اين كشور بوده است. داعش در سوريه براي نخستين‌بار از رقه ظهور كرد و اين شهر بزرگ‌ترين شهر سوري در اختيار اين گروه تروريستي است. رقه را قلب مالي، رهبري و استراتژي داعش در سوريه مي‌دانند. براساس آخرين آمار، رقه در حال حاضر 200 هزار ساكن دارد كه اكثر آنها اعراب سني هستند و گفته مي‌شود كه 5 هزار شبه نظامي نيز در رقه حضور دارند.
چه كسي با داعش در رقه مبارزه مي‌كند؟
به گزارش سي‌ان‌ان، بزرگ‌ترين چالش پيش روي آزادسازي رقه اين است كه بتوان مبارزه با داعش را به روي زمين كشيد. بسياري از تحليلگران مي‌گويند كه چالش رقه با موصل متفاوت است چرا كه سربازان محلي براي حضور در اين چالش وجود ندارند. هيچ گونه نيروهاي متحد مشخصي در حال حاضر در نزديكي رقه وجود ندارند و حتي نيروهاي دموكراتيك سوريه هستند كه بيشتر از سربازان كرد تشكيل شده‌اند. نيروهايي كه با حزب كارگران كردستان موسوم به پ‌ك‌ك در ارتباط هستند و در سوريه دامنه فعاليت خود را بسط و گسترش داده‌اند و با گروه‌هاي شبه نظامي سوري بيشتري هم متحد شده‌اند. اين گروه كه تا حد وسيعي با يگان‌هاي مدافع خلق YPG همراه هستند چندان مورد اعتماد بسياري از ساكنان رقه نيستند چرا كه اين ساكنان فكر مي‌كنند كه پيروزي نيروهاي دموكراتيك سوريه مي‌تواند منجر به كوچاندن اجباري ساكنان رقه شود؛ اتفاقي كه برخي منابع مي‌گويند در كركوك عراق رخ داده است. با اين همه برخي منابع مي‌گويند كه ادغام مبارزان از جمعيت محلي به سود نيروهاي دموكراتيك سوريه است. اين نيروها شامل گروه‌هاي شبه نظامي از تركمن‌ها، كردها و اعراب هستند و در هماهنگي با نيروهاي ائتلاف كار خود را پيش مي‌برند. وزير دفاع امريكا، اشتون كارتر اخيرا در اظهارنظري درخصوص عمليات رقه بر لزوم فعاليت نيروهاي محلي در مسير آزادسازي اين شهر تاكيد كرده بود. عملكرد گروه يگان‌هاي مدافع خلق در چند وقت اخير نشان داده كه آنها از سرسخت‌ترين دشمنان داعش در سوريه هستند. مقاومت كردها در كوباني در سال 2014 منجر به اين شد كه امريكا براي كمك به آنها تسليحات فرستاده و حمايت هوايي از آنها صورت بگيرد. كردهاي سوريه از آن زمان تاكنون توانسته‌اند بخش‌هاي مهمي از سوريه را از داعش بازپس بگيرند. شبه نظاميان كرد در 5 سال و نيم گذشته حركت‌هاي زيكزاگي داشته‌اند گاه با دولت سوريه همراهي كرده‌اند و گاه با شبه نظاميان همياري‌هايي را تجربه كرده‌اند.
رقه امتداد موصل؟
اين دو شهر با هم 360 كيلومتر فاصله دارند. خط تامين تجهيزات كه ميان اين دو منطقه حياتي داعش در سوريه و عراق وجود دارد براي تداوم فعاليت‌هاي دفاعي داعش از اهميت فوق‌العاده‌اي برخوردار است. در حال حاضر، شبه نظامياني كه اطراف موصل را به محاصره خود درآورده‌اند و غالبا هم از شيعيان هستند جاده و مسيردسترسي منتهي به جاده اصلي كه از موصل به سمت غرب عراق و سوريه مي‌رود را مسدود كرده‌اند. سخنگوي ائتلاف كه بر عمليات رقه نظارت دارد در اين خصوص به سي‌ان‌ان مي‌گويد: طول مي‌كشد تا آنها بتوانند به شهر برسند. در اين فرصت ما حملات هوايي را عليه رهبران داعش هدايت مي‌كنيم و همچنين فرماندهي و كنترل منابع را برعهده خواهيم داشت. آغاز همزمان عمليات رقه با عمليات آزادسازي موصل، زمين بازي را براي دشمن با ابهام همراه مي‌كند و داعش كنترل مديريت صحنه را از دست خواهد داد. در چنين شرايطي آنها با مشكلات بسيار جدي‌تري از اينكه چه كسي فرمانده باشد روبه‌رو خواهند شد.
هرچندكه رقه از بعد مساحت كوچك‌تر از موصل است اما جنگ براي بازپس‌گيري آن سخت‌تر خواهد بود. رقه هم قلب داعش است و هم اينكه در ميانه كشوري قرار دارد كه گرفتار جنگ داخلي است و البته كه بازيگران خارجي مانند روسيه و امريكا هم در آن حضور دارند. آزادسازي رقه چندمرحله دارد و نخستين مرحله كه «عزل» يعني پاكسازي اطراف رقه از عناصر داعش است، آغاز شده است. جنگنده‌هاي ائتلاف حملات هوايي را پيش خواهند برد و اين در حالي است كه نيروهاي زميني با هدايت نيروهاي دموكراتيك سوريه پيشروي‌ها بر روي زمين را پيش خواهند برد.
غايبان عمليات
اصلي‌ترين غايبان عمليات آزادسازي رقه، دولت سوريه است. ارتش سوريه در 5 سال و نيم اخير به دليل تداوم جنگ در چند حوزه دچار فرسايش شده است و از سوي ديگر در حلب سخت درگير است. وزير دفاع امريكا هم مي‌گويد كه روسيه در عمليات رقه حضور نخواهد داشت و به نظر مي‌رسد كه ائتلاف نظامي روسيه و سوريه بيشتر بر جنگ در ساير مناطق متمركز است.
تركيه كجاست؟
خيزش كردها زنگ خطرها را به صدا درآورده و البته به فاكتوري پيچيده بدل شده است. بسياري در تركيه تشكيل سرزمين كردي در شمال سوريه را تهديدي براي خود مي‌دانند. يگان‌هاي مدافع خلق ارتباط‌هاي نزديكي با پ.ك.ك كه سه دهه است با دولت مركزي در تركيه مي‌جنگد، دارد. تركيه مي‌گويد كه مخالف داعش است و جنگنده‌هاي اين كشور هم اخيرا در چندمرحله مقرهاي داعش در سوريه را هدف قرار داده‌اند. نيروهاي دموكراتيك سوريه يگان‌هاي مدافع خلق را هم در دل خود جاي داده كه اين يگان‌ها از منظر تركيه گروهي تروريستي هستند. با اين همه تركيه مكان‌هاي محل استقرار اين يگان‌ها در سوريه را هم هدف قرار مي‌دهد و مي‌گويد كه اين يگان‌ها به همان اندازه داعش تهديدي براي امنيت ملي تركيه به حساب مي‌آيند.
با وجود آنكه ترك‌ها از اين غائله دورمانده‌اند اما برت مك‌گورگ، نماينده امريكا در ائتلاف ضد داعش در كنفرانس خبري در سفارت كشورش در امان، پايتخت اردن مي‌گويد كه ما با تركيه ارتباط بسيار مستحكمي داريم. وي افزود: ابوبكر البغدادي، سركرده داعش روزهاي پاياني خود را سپري مي‌كند و تعداد رهبران داعش اندك شده است. ائتلاف براي آزادسازي رقه بعد از پايان عمليات موصل تلاش خواهد كرد. امريكا با هم‌پيمان تركيه‌اي خود در زمينه عمليات رقه در ارتباط بسيار مستحكمي است و ما از نيروهاي دموكراتيك سوريه كه اين عمليات را آغاز كردند حمايت مي‌كنيم و در عين حال با هم‌پيمان تركيه‌اي خود نيز در ارتباط كامل هستيم. از اين رو رييس ستاد مشترك ارتش به آنكارا رفته است. از سوي ديگر، اردن در حملات هوايي عليه مواضع داعش در رقه در قالب ائتلاف ضد داعش مشاركت خواهد داشت.