ژنرال امريكايي اوضاع افغانستان را خطرناك خواند، ترامپ با غني تلفني صحبت كرد
اعتراف فرمانده، تماس رييس‌جمهور
جان نيكلسون ادعا كرد: ايران و روسيه با طالبان ارتباط دارند
سارا معصومي
سكوت در برابر پرونده طولاني‌ترين حضور نظامي فرامرزي ايالات متحده در دوره رياست‌جمهوري دونالد ترامپ سرانجام به پايان رسيد. دونالد ترامپ، نامزد جمهوريخواهان در رقابت‌هاي انتخاباتي ايالات متحده در دوره جدل‌هاي انتخاباتي ترجيح داد فاصله خود را با پرونده چندلايه افغانستان حفظ كند، كمتر از كابل و مشكلاتش گفت و به ندرت سخني بر زبان آورد كه نشان دهد وي دغدغه‌اي به نام افغانستان هم دارد. پس از پيروزي نيز يك تماس تلفني براي تبريك از كابل دريافت كرد و باز هم ترجيح داد چندان بر مساله افغانستان مانور ندهد. مساله‌اي كه از همان نخستين ساعات وقوع حادثه 11 سپتامبر 2001 جاي خود را در سياست‌هاي خارجي كشورش باز كرد و حمله نظامي وسيع به اين كشور و سپس عراق را در سال 2003 ميلادي كليد زد. با اين‌همه روز پنجشنبه ژنرال جان نيكلسون، فرمانده امريكا در افغانستان تعارف‌هاي مرسوم را كنار گذاشت و حقيقت وضعيت پرونده افغانستان را بر زبان راند. درست چند ساعت پس از صحبت‌هاي تند و گزنده نيكلسون در كميته‌اي داخلي در مجلس سنا بود كه دونالد ترامپ سرانجام در نوزدهمين روز از حضور در كاخ سفيد از منشي خود خواست تلفن رييس‌جمهور افغانستان در كابل را بگيرد. نخستين تماس تلفني ميان روساي جمهور دو كشوري كه كارهاي بسيار با هم دارند به تعارف‌هاي معمول گذشت.
خروج از افغانستان مساوي با حمله تروريستي ديگري است
خروج امريكا از افغانستان تنها يك نتيجه دارد و آن هم احياي قدرت شبه‌نظاميان در اين كشور و مهيا شدن آنها براي حمله‌اي ديگر به خاك ايالات متحده خواهد بود. جان نيكلسون با همين يك جمله آب پاكي را بر دستان رييس‌جمهوري ريخت كه مي‌گويد اصلي‌ترين اولويتش در كاخ سفيد مبارزه با تروريست و ايمن نگاه داشتن خاك امريكا است. نيكلسون در اين جلسه از كشورهاي ديگر فعال در افغانستان مانند پاكستان، روسيه و ايران هم نام برد و البته از همه آنها به سنت سياست‌هاي امريكا در افغانستان گلايه و انتقاد كرد. بيشترين اتهام‌ها از سوي فرمانده امريكايي متوجه مسكو بود. وي كرملين را به حمايت از طالبان متهم كرد و از طالبان به عنوان گروهي نام برد كه هنوز توسط القاعده آموزش مي‌بينند. سناتور تام كاتن در بخش‌هايي از اين جلسه از تيلرسون سوال كرد: امريكا كارهاي بسياري در افغانستان انجام داده كه به نفع مردم اين كشور بوده اما ما بايد به فكر سربازان خودمان هم باشيم. 15 سال زمان بسياري است فكر مي‌كنيد اگر بار و بنه را جمع كنيم و به خانه بازگرديم در معرض يك حمله تروريستي ديگر از سوي شبه نظاميان و تروريست‌هاي فعال در افغانستان قرار خواهيم گرفت؟ تليرسون در پاسخ گفت: قطعا بله! موفقيت در افغانستان بدان معنا است كه ما بتوانيم القاعده و داعش را در داخل اين كشور شكست داده و نابود كنيم. داعش تلاش مي‌كند زمين‌هاي بيشتري را در اين كشور به خود اختصاص دهد. اين بدان معنا است كه ما بايد به نيروهاي امنيتي افغانستان كمك كنيم تا كنترل مناطق بيشتري را در اين كشور دراختيار بگيرند. افغانستان بايد به كشوري تبديل شود كه روند بازسازي و احيا در آن آغاز شود. اگر اين كشور به اين موفقيت دست پيدا كند مي‌تواند عضوي باثبات از جامعه جهاني شود. من متوجه هستم كه فاصله جغرافيايي ما عملا مردم امريكا را دچار اما و اگرهايي در لزوم حمايت از اين كشور كرده است. با اين همه من شخصا اعتقاد دارم كه تلاش‌هاي ما در افغانستان به ممانعت از ورود تروريست‌ها به خاك امريكا و كشانده شدن جنگ آنها به اين سو منتهي خواهد شد.
روسيه غيرمستقيم از القاعده حمايت مي‌كند
اشاره‌هاي روسي سخنان نيكلسون كم نبود و حتي وزارت امور خارجه روسيه را هم به واكنش واداشت. درحالي كه شخص دونالد ترامپ تلاش مي‌كند رابطه برهم ريخته امريكا با روسيه و درهم تنيده با تحريم‌ها را به نوعي اصلاح كند و دو كشور را در مسير همكاري‌هاي مشترك قرار دهد به نظر مي‌رسد كه هر روز يك خبر از نقطه تناقض‌هاي دو كشور در مناطق مختلف از ايران تا چين و روسيه به گوش مي‌رسد. فرمانده نيروهاي امريكايي در افغانستان در اين باره به سناتورها گفت: در سال گذشته ميلادي روسيه رابطه‌گيري با طالبان را آغاز كرد. اين روند آغاز شده و به شكل تدريجي ادامه هم دارد. سناتور بيل نلسون كه از دموكرات‌هاي ايالت فلوريدا در سنا است در پاسخ به اين سخنان نيكلسون گفت: بهتر است آقاي ترامپ هم جزييات اين فعاليت‌هاي روسيه در افغانستان را بدانند. اگر روسيه با طالبان گرم گرفته است و اگر اين كشور تجهيزاني را به اين گروه مي‌دهد و همان طور هم كه ما مي‌دانيم طالبان با القاعده ارتباط‌هايي دارد بنابراين مي‌توان گفت كه روسيه غيرمستقيم به القاعده كمك مي‌كند؟ نيكلسون در پاسخ بدون اندك تاملي گفت: بله. روسيه از اين واهمه دارد كه اگر ائتلافي در ميان باشد و حضور امريكايي‌ها در افغانستان ادامه پيدا كند اين مساله مي‌تواند تاثيرات منفي براي تاثيرگذاري مسكو بر معادلات آسياي مركزي و شمال مرزهايش بگذارد. روسيه به دنبال زيرسوال بردن حضور ناتو و امريكا در افغانستان است و دموكراسي موفق در افغانستان را تهديدي براي خود مي‌داند. طالبان با القاعده در تماس است و اين در حالي است كه بر اساس آخرين آمارها 87 درصد از مردم افغانستان بازگشت به دوره طالبان را براي كشور بد مي‌دانند. نيكلسون جدا از روسيه، ايران و پاكستان را نيز متهم به حمايت از طالبان كرد. وي ادعا كرد كه بازيگران خارجي بر حجم دخالت‌هاي خود در افغانستان افزوده‌اند و با اين دخالت‌ها ايفاي مسووليت را براي دولت كابل سخت‌تر كرده‌اند. وي در بخش‌هاي ديگري از سخنانش درباره روسيه گفت: روس‌ها گمان مي‌كنند كه طالبان با داعش مي‌جنگد و دولت مركزي در افغانستان وارد اين جنگ با داعش نشده است بنابراين روسيه از ترس گسترش فعاليت‌هاي داعش در اين منطقه با طالبان متحد شده است. اين در حالي است كه سربازان افغاني كه در اين سال‌ها آموزش ديده‌اند به همراه نيروهاي ضدتروريستي امريكايي و ناتو در چندماه اخير توفيق‌هاي بسياري در برابر داعش داشته‌اند. تعداد شبه نظاميان داعش در اين چندماه در افغانستان نصف شده است و دو سوم از مناطقي كه به اختيار خود درآورده بودند نيز آزاد شده است. با اين‌همه نيكلسون با اشاره به سختي‌هاي مبارزه با طالبان و تهديدهايي كه اعمال فشار زياد بر اين گروه به همراه دارد، اعتراف كرد كه طالبان امروز 15 درصد بيشتر از دو سال پيش زمين‌هايي را در افغانستان به خود اختصاص داده است.
تهران و كابل منافع مشترك دارند
در اين جلسه سناتور تيم كين كه چهره دموكراتي از ايالت ويرجينيا است به بخش‌هايي از سخنان ترامپ اشاره كرد مبني بر اينكه امريكا بايد با روسيه براي مبارزه با داعش در خاورميانه همكاري كند تا بتواند از اين منظر نفوذ ايران در سوريه و افغانستان را تحت‌الشعاع قرار دهد. نيكلسون در پاسخ گفت: اين به نظر من گزينه مناسبي نيست و ما هم به دنبال آن نيستيم. ايران و افغانستان منافع مشتركي دارند كه يكي از آنها مساله آب است و مساله ديگر هم همكاري‌هاي اقتصادي و تجاري. افغان‌ها تلاش مي‌كنند رابطه دولت‌هاي كابل و تهران را ارتقا ببخشند تا از اين كانال بتوانند با ايران درخصوص دغدغه‌ها و نگراني‌هاي مشترك وارد فاز همكاري شوند.
ايران با طالبان تماس دارد رابطه خير
درحالي كه نيكلسون در سخنان خود در سنا ايران را در كنار روسيه متهم به رابطه با طالبان كرد كه محمدرضا بهرامي، سفير ايران در كابل پيش از اين در گفت‌وگو با تلويزيون آريانا افغانستان درباره رابطه تهران با طالبان توضيحاتي داده بود. وي هدف از تماس تهران با طالبان را كنترل و اشراف اطلاعاتي خواند و با تاكيد بر مبارزه جدي كشورهاي منطقه با تروريسم گفته بود كه ايران آماده همكاري در روند صلح حكومت افغانستان با طالبان است. محمدرضا بهرامي در اين باره گفته بود: ما با طالبان تماس داريم اما رابطه نداريم. تماس ما با طالبان با هدف كنترل و اشراف اطلاعاتي است. كشورهاي منطقه با تهديدهاي شديد تروريسم روبه‌رو بوده و بايد در پيكار با هراس‌افكني با يكديگر متحد شوند. ما علاقه‌مند هستيم و تلاش مي‌كنيم زمينه مذاكرات ميان دولت افغانستان و طالبان را فراهم كنيم.
به سربازهاي بيشتر نياز داريم
در ادامه جلسه سنا، سناتور ليندسي گراهام از نيكلسون سوال كرد كه آيا طالبان را بايد در گعده گروه‌هاي تروريستي قرار داد؟ (باراك اوباما به دليل اميدواري به مذاكرات با طالبان و تحقق آشتي ملي در افغانستان از قرار دادن نام طالبان در اين گروه سرباز زده بود). فرمانده امريكايي در افغانستان در پاسخ تاكيد كرد كه طالبان قطعا دشمني فعال در افغانستان هستند و اگر دولت جديد امريكا هدف خود در افغانستان را مشخص كند، او نيز بهتر مي‌تواند راهكارهايي را براي مهار اين دشمن پيدا كند.
طالبان كه در 8 سال حضور اوباما در قدرت مساله مذاكره را گاه با پا پيش كشيده‌اند و با دست پس زده‌اند از زمان روي كار آمدن دولت ترامپ بارها درخواست مذاكره با وي را مطرح كرده و تاكيد كرده‌اند كه گروهي تروريستي نيستند. نيكلسون در بخش ديگري از سخنانش به صراحت گفت: شكست در افغانستان به معناي زنده نگاه داشتن احتمال حمله‌اي بالقوه به خاك امريكا است. اگر اين كشور را ترك كنيم تنها مساله زمان براي وقوع حمله بعدي به امريكا مطرح خواهد بود.
نيكلسون در ادامه اين جلسه از نياز به افزايش نيروي خارجي در افغانستان سخن گفت: گزينه سخن گفتن با دولت ترامپ درباره افزايش نيرو در افغانستان باز است. ما ابتدا بايد هدف در افغانستان را تعريف كنيم و سپس رويكرد خود را بر اساس آن هدف تنظيم كنيم. در حال حاضر آنچه كه مي‌توانم بگويم اين است كه ما براي شكستن بن‌بستي كه ميان دولت افغانستان و گروه‌هاي شبه‌نظامي در اين كشور وجود دارد به هزاران نيروي ناتو و نيروي امريكايي بيشتر نياز داريم.
نياز به بازبيني سياست‌ها در قبال اسلام‌آباد
نام پاكستان نيز در جلسه روز پنجشنبه نيكلسون با سناتورها چندين بار به گوش رسيد. نيكلسون با اذعان به اينكه پاكستان از گفت‌وگوها با طالبان حمايت مي‌كند گفت: شبه‌نظاميان طالبان و شبكه حقاني كه با اين گروه به نوعي هم‌قسم است به راحتي در مناطق قبيله‌اي در مرز ميان افغانستان و پاكستان رفت و آمد مي‌كنند. شمال غرب پاكستان به منطه امني براي آنها بدل شده است. البته ما از پاكستان به دليل مبارزه با كمپين‌هاي تروريستي در برخي از مناطق قبيله‌اي قدرداني مي‌كنيم اما امريكا بايد سياست خود در قبال پاكستان را كاملا بازبيني كند.
ترامپ تصميمي براي افغانستان ندارد
درحالي كه از 15 سال پيش امريكا در افغانستان گرفتارشده است، نيكلسون روز پنجشنبه اعلام كرد كه اين كشور به برآوردي كلي از اوضاع در افغانستان نياز دارد. اين درخواست در حالي مطرح شده است كه دولت ترامپ هنوز هيچ گونه سيگنالي درباره نحوه مواجه با مساله افغانستان بروز نداده است. ترامپ تاكنون بارها تاكيد كرده است كه به دنبال تمركز بر مبارزه با داعش در عراق و سوريه است. وي هفته گذشته از پنتاگون و نهادهاي وابسته خواست كه برنامه جديدي را براي مبارزه با تروريست ارايه كنند با اين همه وي بسيار به ندرت از مساله تروريست در افغانستان سخن گفته است و اين در حالي است كه به گفته ژنرال نيكلسون از ۹۸ گروه تروريستي كه در فهرست دولت امريكا قرار دارند، ۲۰ گروه تروريستي در افغانستان فعال هستند. فعاليت‌هاي داعش در اين كشور هر روز ابعاد بيشتري به خود مي‌گيرد و علاوه بر اين طالبان نيز در تصاحب شهرهاي كوچك‌تر موفق عمل مي‌كنند. مساله‌اي كه حتي در صورت آغاز مذاكرات ميان دولت و اين گروه شبه‌نظامي مي‌تواند دست دولت را پايين‌تر از حد معمول در سر ميز مذاكرات قرار دهد. هرچند كه باراك اوباما در سال 2014، جنگ رسمي امريكا در افغانستان را پايان يافته اعلام كرد اما درحال حاضر 13 هزار سرباز بين‌المللي كه 8400 تن آنها امريكايي هستند در افغانستان مانده‌اند. پس از سخنان نيكلسون در كميته‌اي داخلي در مجلس سنا، يكي از خبرنگاران از شان اسپايسر، سخنگوي كاخ سفيد درباره احتمال افزايش تعداد سربازان امريكايي در افغانستان سوال كرد كه وي گفت: هنوز تصميمي در اين باره اتخاذ نشده است و اين مساله هم به نظرات جيمز ماتيس وزير دفاع بستگي دارد. رييس‌جمهور براي هر تصميم‌گيري به نظرات ژنرال‌ها و وزير دفاع توجه خواهد كرد. هنوز گفت‌وگويي در اين باره ميان ايشان و ژنرال‌ها صورت نگرفته است.
ناامني بي‌سابقه در افغانستان
دولت ترامپ هنوز فكري براي پرونده‌هاي داغ‌تر مانند سوريه نكرده است كه تحولات در افغانستان عملا پرونده اين كشور را به دولت تازه آمده تحميل مي‌كند. اوضاع امنيتي در افغانستان به‌شدت وخيم اعلام شده است. صليب سرخ روز پنجشنبه اعلام كرد كه فعاليت‌هاي خود در افغانستان را به شكل موقت به حالت تعليق درخواهد آورد. دليل اين تصميم‌گيري نيز كشته شدن شش نفر از كاركنان صليب سرخ در استاني در شمال افغانستان است. برخي از منابع مي‌گويند كه حمله به كارمندان صليب سرخ كار داعش بوده است. روز چهارشنبه نيز ساختمان ديوان عالي در كابل هدف حمله قرار گرفت كه در جريان آن 20 نفر كشته شدند. سازمان ملل نيز روز گذشته اعلام كرد كه تعداد تلفات غيرنظاميان در سال 2016 به بالاترين رقم خود از سال 2009 رسيده بود. بر اساس آمار اعلام شده، يك سوم از 11500 غيرنظامي كه در سال 2016 كشته شده‌اند كودكان بوده‌اند. از سوي ديگر نيروهاي امنيتي افغانستان هم در دو سال گذشته متحمل شكست‌هاي بسياري شده‌اند. در هشت ماه نخست سال 2016، 5500 سرباز افغان كشته شده‌اند. نيكلسون در بخش‌هايي از سخنان خود در كميته سنا اعلام كرد كه تمركز اصلي امريكا در افغانستان، افزودن بر حجم نيروهاي ملي افغان است.
واكنش وزارت دفاع افغانستان به سخنان ژنرال امريكايي
پس از سخنان نيكلسون درباره نياز افغانستان به سربازان بيشتري از ناتو و امريكا، وزارت دفاع افغانستان از اين اظهارنظر استقبال كرد. سخنگوي وزارت دفاع افغانستان در اين باره گفت: اعزام سربازهاي بيشتر بين‌المللي به افغانستان مي‌تواند گام مثبت و خوبي در مسير مبارزه با شبه‌نظاميان در اين كشور باشد. وزارت دفاع از هر تصميمي كه دولت‌هاي امريكا و افغانستان در اين باره بگيرند، حمايت مي‌كند. مبارزه مشتركي با تروريسم درجريان است و ما از هر راهي براي شكست دادن تروريسم در كشور حمايت مي‌كنيم.
استقبال روسيه از همكاري با امريكا
اتهام زني به روسيه در سنا با پاسخ وزارت امور خارجه اين كشور روبه‌رو شد. روز گذشته يك مقام وزارت امور خارجه روسيه ادعاهاي مطرح شده درباره فعاليت‌هاي اين كشور در افغانستان را اشتباه خواند. مديركل دپارتمان دوم آسيا در وزارت امور خارجه روسيه با اشاره به سخنان سناتور جان مك كين كه گفته بود روسيه با استفاده از ابزار طالبان تلاش مي‌كند نقش امريكا در افغانستان را تحت‌الشعاع قرار بدهد، گفت: اين ادعا يك دروغ بي‌پايه و اساس است. تمام اين سخنان و موضع‌گيري‌ها تلاشي براي توجيه كردن شكست‌هاي امريكا در افغانستان و ناتواني آنها از به ثبات رساندن اوضاع در اين كشور است.
از سوي ديگر، وزارت خارجه روسيه پس از سخنان نيكلسون اعلام كرده كه براي ايجاد ثبات و امنيت در افغانستان حاضر است با نيروهاي امريكايي و نظاميان ناتو، همكاري كند.
تماس ترامپ با غني
روز پنجشنبه تنها ساعاتي پس از سخنان نيكلسون در سنا، دونالد ترامپ با اشرف غني، رييس‌جمهور افغانستان گفت‌وگو كرد. راه‌هاي تحكيم رابطه، همكاري‌هاي مشترك براي مبارزه با تروريسم و كمك به توسعه اقتصادي افغانستان سوژه‌هايي بودند كه ترامپ و غني درباره آن با يكديگر سخن گفتند. در بيانيه كاخ سفيد آمده است كه ترامپ در اين گفت‌وگو بر ضرورت همكاري‌هاي استراتژيك امريكا و افغانستان تاكيد كرده و همچنين حمايت خود از دولت غني را تكرار كرده است. در حالي كه سياست ترامپ در قبال مساله افغانستان در هاله‌اي از ابهام قرار دارد، برخي از منابع مي‌گويند كه به احتمال بسيار زياد وزير دفاع تازه‌نفس امريكا به زودي سفري به كابل خواهد داشت. سفارتخانه افغانستان در واشنگتن اعلام كرده كه غني و ترامپ همچنين درباره مسائل امنيتي منطقه‌اي نيز با هم گفت‌وگوهايي داشته‌اند. رييس‌جمهور امريكا در اين تماس براي ديدار با غني درآينده‌اي نزديك اعلام آمادگي كرده است.