محمدجواد ظريف در شوراي روابط خارجي امريكا:
خودتان را فريب ندهيد
سياست تغيير حكومت در ايران جواب نمي‌دهد
محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه كشورمان كه از روز جمعه به منظور شركت در مجمع عاليرتبه صلح به ميزباني سازمان ملل در نيويورك به سر مي‌برد، بامداد سه‌شنبه به وقت ايران مهمان برنامه پرسش و پاسخ شوراي روابط خارجي اتحاديه اروپا به ميزباني ريچارد هاس، تحليلگر ارشد مسائل سياست خارجي بود. در ابتداي اين نشست ريچارد هاس مقدمه‌اي كوتاه از سابقه وزير امور خارجه ايران ارايه و اشاره كرد كه محمد جواد ظريف، دانش‌آموخته امريكا است. نخستين سوال از وزير خارجه ايران به وضعيت كلان در خاورميانه اختصاص داشت و مجري از رييس دستگاه ديپلماسي ايران سوال كرد كه چرا از سرتاسر جهان اين خاورميانه است كه همواره ميزبان ناآرامي‌ها و برخي ناامني‌ها است؟ محمدجواد ظريف پاسخ خود را با عبارت «به نام خدا» آغاز كرد و با مدد از اين عبارت اشاره كرد كه ما در منطقه‌اي زندگي مي‌كنيم كه برخي تندروي‌ها با نام خداوند انجام مي‌شود و تلخي وضعيت در منطقه ما نيز از همين مساله است، اينكه عده‌اي با توسل به نام خدا، آدم مي‌كشند. وي در ادامه با شاره به اينكه مي‌توان دلايل بسياري براي پاسخ به سوال شما آورد، تاكيد كرد كه برخي از اين دلايل به مسائل داخل منطقه بازمي‌گردد و برخي از آنها نيز به عوامل بيروني كه البته همواره مقصر دانستن عوامل بيروني آسان‌تر است. وي در ادامه افزود: ما در منطقه خود شاهد دخالت‌هاي خارجي و اشغال كشورها هستيم كه همين مساله بخش اعظمي از مسووليت ايجاد خشم و نارضايتي و تولد افراط‌گرايي در ميان مردمان اين منطقه را برعهده دارد. در فوريه سال 2003 پيش از آنكه امريكا به عراق حمله كند، من كه در آن زمان نماينده ايران در سازمان ملل بودم بيانيه‌اي در شوراي امنيت قرائت كردم و بسيار در مورد تبعات حمله امريكا به عراق صحبت كردم و هشدار دادم. ما در همان زمان هم گوي پيشگويي نداشتيم كه به ما بگويد چه اتفاقي در صورت حمله امريكا رخ خواهد داد اما يك چيز كاملا مشخص بود و آن هم اين بود كه در صورت اين حمله افراط‌گرايي در مسير رشد صعودي خود قرار خواهد گرفت. منطقه ما صحنه دخالت‌هاي خارجي و اشغال‌هاي بسيار زياد بوده است. اما در نگاه به درون منطقه، بايد بگويم كه در خاورميانه ما شاهد شكست سيستم دولت‌ها هستيم. توقعات و انتظارهايي وجود دارد كه برآورده نشده است، مردم در بسياري از كشورهاي عربي اعتقاد دارند كه دولت‌ها و حكومت‌هاي آنها از برآورده كردن ابتدايي‌ترين نيازهاي آنها عاجز بوده‌اند. اين نااميدي به خشم و نارضايتي بدل شده است چرا كه شما وسيله ديگري براي ابراز نارضايتي خود نداريد.
با دشمن فرضي ساختن از ايران كاري پيش نمي‌رود
محمدجواد ظريف در ادامه به تجربه انتخابات اخير رياست‌جمهوري در ايران اشاره كرد و گفت: مردم دو ماه پيش در ايران به مدت 10 ساعت در صف ايستادند تا راي دهند. اين راي دادن به آنها فرصتي براي بازگو كردن خواسته‌هاي خود را مي‌دهد. ايراني‌ها در لس‌آنجلس 4 ساعت در صف راي‌گيري ايستادند. اين مساله به آنها مجالي مي‌دهد تا رضايت يا نارضايتي خود از دولت را اعلام كنند. انتخابات و فرصت شركت در آن در ساير كشورهاي منطقه ما يك حلقه غايب و مفقود بسيار جدي است. نارضايتي به اضافه عدم توانايي دولت‌هاي اين كشورها در برآورده كردن ابتدايي‌ترين خواسته‌هاي مردم كه يكي از آنها مي‌تواند احترام گذاشتن به شأن و جايگاه شهروندان باشد يكي از علت‌هاي ناآرامي در منطقه ما است. هدف اين خشم مردمان دولت‌ها و حكومت‌هاي آنها در منطقه هستند اما متاسفانه اين دولت‌ها و حكومت‌ها تلاش مي‌كنند اين خشم را به دشمنان فرضي كه خلق كرده‌اند، نسبت دهند و اكنون ايران آن دشمن فرضي است كه برخي از اين حكومت‌ها و دولت‌ها در منطقه براي خود تراشيده‌اند. اين سياست نيز نه فقط مطلوب آنها در منطقه است كه براي شما (امريكا) هم كارايي دارد. ديگران به شما (امريكا) مراجعه مي‌كنند و مي‌گويند كه ايران دشمن اصلي و اساسي است و بر اساس همين سياست است كه همه به دنبال دشمني خارجي مي‌گردند تا آن تهديد موجود را به آن نسبت بدهند. من اعتقاد دارم كه كمك كردن به اين نيروهاي تندرو حتي اگر با نسبت دادن آن خشم به دشمني فرضي باشد نمي‌تواند مشكل اصلي را حل كند چرا كه ريشه اصلي اين خشم در خود اين دولت‌ها است و نه در دشمن فرضي بيروني كه براي خود تراشيده‌اند.
برخي در منطقه از مجلس در ايران متنفر هستند
در ادامه اين نشست ريچارد هاس به سخنان چندماه پيش محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي اشاره كرد كه در آن گفته بود ما جنگ را به داخل مرزهاي ايران مي‌كشانيم و گفت: تعبير شما از اين اظهارات چيست؟ وزير امور خارجه در پاسخ گفت: خب اين يك تهديد است. تهديدي كه تلاش مي‌كنند با كمك كردن به نهادهاي تروريستي آن را به واقعيت هم بدل كنند. شما ديديد كه آنها (تركي الفيصل) در راهپيمايي تروريست‌ها (منافقين) در پاريس شركت كردند. آنها گروه‌هاي تروريستي بسياري را كه برخي از آنها در پاكستان هستند را هم حمايت مي‌كنند و در نهايت هم تلاش‌هاي آنها پاسخ داد و توانستند برخي از اين تروريست‌ها را به پارلمان ما برسانند و البته كه مجلس (شوراي اسلامي) ايران محلي است كه آنها از آن بسيار متنفر هستند چرا كه نهادي است كه در كشورهاي آنها وجود خارجي ندارد. آنها تروريست‌ها را به داخل ايران آوردند اما من اعتقاد دارم كه آنها آدرس اشتباهي را دنبال مي‌كنند. ايران شريك جدي براي تمام اين كشورها در مبارزه با دشمن مشترك است چرا كه ما اعتقاد داريم كه در نهايت اين نيروهاي تندرو و تكفيري براي ما هم تهديد هستند اما براي آنها تهديدهاي بيشتري به حساب مي‌آيند.
بپذيريد كه حذف ايران از منطقه ممكن نيست
ريچارد هاس در سوال ديگري از ظريف پرسيد كه آيا نگران اين نيستيد كه ايستادن ايران و عربستان سعودي در پرونده بحران‌هاي منطقه‌اي مانند يمن منجر به رويارويي مستقيم دو كشور شود؟ وزير خارجه ايران در پاسخ گفت: اميدوار هستيم اين اتفاق نيفتد. اميدوار هستيم كه اگر ما (ايران و عربستان سعودي) با هم در مورد وضعيت در سوريه يا يمن موافق نيستيم حداقل بتوانيم با هم كار كنيم تا اين بحران‌ها را به پايان برسانيم. ما اعتقاد داريم كه هيچ كس از تداوم بحران و تنش در يمن سود نخواهد كرد. ما چهارسال پيش طرحي چهارماده‌اي براي حل بحران در سوريه ارايه كرديم كه مولفه‌هاي آتش بس، تشكيل دولت وحدت ملي، اصلاح قانون اساسي و انتخابات را در دل خود جا داده بود. در مورد يمن نيز رييس‌جمهور روحاني بلافاصله بعد از آغاز درگيري‌ها در اين كشور، طرحي چهاربندي را در نشست با رييس‌جمهوري تركيه مطرح كرده بود كه شامل آتش‌بس و كمك‌هاي فوري بشردوستانه به مردم اين كشور مي‌شد چرا كه يمن بدترين و وحشتناك‌ترين كابوس انساني است كه مي‌توانيد تصور كنيد. 300 هزار نفر در اين كشور مبتلا به وبا هستند و اين مشكل بسيار جدي است. اين مساله مي‌تواند بستري يا مقدمه‌اي براي همكاري‌هاي مستمر ايران و عربستان سعودي با هم باشد. ما نه اجباري براي جنگيدن با هم داريم و نه نيازي به اين جنگ. ما نيازي نداريم كه يكديگر را از صحنه معادله‌ها در خاورميانه حذف كنيم چرا كه در پايان نه ايران و نه عربستان سعودي نمي‌توانند همديگر را از اين منطقه حذف يا اخراج كنند. لحظه‌اي كه همسايگان ما در آن‌سوي خليج فارس به اين نتيجه برسند كه نمي‌توانند ايران را حذف كنند، مهم‌ترين و بزرگ‌ترين گام از سوي آنها براي حل كردن اين مساله برداشته شده است.
استفاده از سلاح شيميايي عليه ايران خط قرمز هيچ كشوري نبود
ريچارد هاس در ادامه با اشاره به اينكه ايران يكي از قربانيان سلاح‌هاي شيميايي بوده است، از ظريف سوال كرد كه با چنين تجربه تلخي چگونه از كشوري (سوريه) حمايت مي‌كند كه عليه مردمان خود از سلاح شيميايي استفاده كرده است؟ ما فكر نمي‌كنيم كه هيچ كشوري خط قرمز استفاده از سلاح‌هاي شيميايي را داشته باشد جز ايران. چرا كه زماني كه ما قرباني تسليحات شيميايي بوديم هيچ كس در سطح بين‌المللي اهميت نداد و همه ترجيح دادند از كشوري كه در مقابل ما بود حمايت كنند. در آن زمان در 1985 من ديپلمات بسيار جواني بودم و به رييس شوراي امنيت مراجعه كردم تا به وي بگويم كه تسليحات شيميايي عليه ايران در جنگ استفاده شده است و رييس وقت شوراي امنيت به من گفت من به شما گوش نمي‌دهم. بنابراين من از هيچ كس نمي‌پذيرم كه بگويد تسليحات شيميايي خط قرمز ما است چرا كه من روزهايي را به ياد دارم كه استفاده از تسليحات شيميايي عليه ايران خط قرمز هيچ كس نبود. اما تسليحات شيميايي خط قرمزي براي ما است و از ابتدا هم تاكيد كرده‌ايم كه ايران مخالف استفاده از سلاح شيميايي توسط هركسي عليه هر كس ديگري است. ولي ما معتقديم كه اتهام استفاده از اين نوع تسليحات بايد مورد تحقيق قرار بگيرد و مكانيزم‌هاي مشخصي براي تحقيق وجود دارد.
نمي‌توان هم دادستان بود هم جلاد و هم قاضي
هاس در ادامه سوال كرد كه آيا شما شك و ترديد جدي داريد در مورد اينكه دولت سوريه از سلاح شيميايي استفاده كرده است؟
وزير خارجه ايران در پاسخ گفت: ما عميقا ترديد داريم كه اتهام‌هاي اخير امريكا درباره استفاده (دولت سوريه) از تسليحات شيميايي در شهر خان شيخون (در استان ادلب) قابل اثبات باشد. ما پيشنهاد داديم كه يك تيم تحقيقاتي به منطقه خان شيخون و پايگاه هوايي الشعيرات برود و آثاري كه قطعا بايد از اين تسليحات شيميايي به‌جا مانده باشد را بررسي كند. با اين حال آن را نپذيرفتند. زماني كه ما قرباني تسليحات شيميايي در جنگ با عراق شديم چند تيم امريكايي به منطقه مورد ادعاي ما آمدند و حتي به خط مقدم جبهه هم رفتند و توانستند حتي زمان استفاده عراق از تسليحات شيميايي عليه ايران را هم مشخص كنند. با اينهمه سازمان منع سلاح‌هاي شيميايي از رفتن به الشعيرات سر باز زد و من از رييس اين نهاد سوال كردم كه چرا به اين منطقه نرفتيد و ايشان گفتند كه ما مسوول مشخص كردن مقصر در اين پرونده نيستيم و تنها مسووليت ما اين است كه مشخص كنيم آيا تسليحات شيميايي مورد استفاده قرار گرفته است يا خير؟ ما مي‌گوييم كه استفاده از سلاح شيميايي غير قابل پذيرش است اما نمي‌پذيريم كه آنها خود هم قاضي، هم دادستان و هم جلاد باشند.
اوباما هم به حفظ تحريم‌هاي باقي مانده فكر مي‌كرد
ريچارد هاس در ادامه از وزير امور خارجه ايران در مورد ميزان پايبندي طرف‌هاي برجام به اين توافق هسته‌اي سوال كرد كه ظريف در پاسخ گفت: ما به تمام تعهدات خود عمل كرده‌ايم و براساس حدس و گمان همچنين ادعايي نمي‌كنيم بلكه مسووليت نظارت بر اجراي تعهدهاي ما بر عهده آژانس بين‌المللي انرژي اتمي است و آژانس در تمامي گزارش‌هاي خود پايبندي ايران به توافق را مورد تاييد قرار داده است و اين آژانس همان نهادي است كه همواره نسبت به ايران موضع منفي داشته است.
وي در ادامه با اشاره به نگاه ايران به پايبندي امريكا به توافق هسته‌اي گفت: امريكا همواره حتي در دوره باراك اوباما (رييس‌جمهور پيشين) ترجيح مي‌داد به تحريم‌هايي فكر كند كه باقي مانده است و نه تحريم‌هايي كه برداشته شده‌اند و به حفظ تحريم‌هاي باقي مانده مي‌انديشيد. نهادهايي مانند وزارت خزانه‌داري امريكا و اوفك نيز از ارايه پاسخ‌هاي مشخص و واضح به ابهام‌هاي كساني كه مي‌خواستند براي سرمايه‌گذاري به ايران مراجعه كنند، امتناع ورزيد. آنها نگران بودند كه توضيحات و پاسخ‌هاي واضح آنها در اين زمينه از كارايي تحريم‌هاي غيرهسته‌اي باقي مانده بكاهد.
تحريم حقوق بشري براي ايران بله براي متحدان امريكا خير!
هاس در ميانه سخنان ظريف از وي سوال كرد كه منظور شما تحريم‌هايي است كه به واسطه نقض حقوق بشر در ايران و فعاليت‌هاي تروريستي تهران بر اين كشور وضع شده كه ظريف در پاسخ گفت: از آنجا كه شما مايل هستيد اين اتهام‌ها را اينجا تكرار كنيد من هم مي‌گويم كه بله تحريم‌هاي حقوق بشري را عليه ايران اعمال كرده‌اند اما اين تحريم‌ها عليه كشورهايي كه متحدان شما هستند و اتفاقا مردمان آنها هيچگاه رنگ انتخابات را نديده‌اند و در ملأعام گردن انسان‌هاي بي‌گناه را مي‌زنند هرگز هدف اين تحريم‌هاي حقوق بشري واقع نشدند. اميدوارم پاسخ شما را داده باشم كه بله منظور من همين تحريم‌هاي حقوق بشري است (خنده حاضران در جلسه)
آيا ايراني‌ها در لس‌آنجلس را هم شست‌وشوي مغزي داديم؟
سوال بعدي ريچارد هاس به اظهارات ركس تيلرسون، وزير خارجه امريكا بازمي‌گشت كه در آن از حمايت نيروهاي حاضر در ايران براي تغيير نظام در اين كشور سخن گفته بود و پرسيد: نظر شما در اين باره چيست؟ وزير خارجه كشورمان در پاسخ گفت: طرح اين موضوع نشان مي‌دهد كه امريكا از گذشته درس نگرفته است. شما نتايج پياده‌سازي اين سياست در سال 1953 را ديديد. امريكا از زمان انقلاب اسلامي ايران به دنبال تغيير حكومت بوده است. در دولت اوباما به طور رسمي گفته شد كه چنين سياستي كنار گذاشته شده؛ اما باور نداريم كه در حقيقت چنين بوده باشد. تفاوت ميان ايران و كشورهاي همسايه‌اش در منطقه اين است كه ما مشروعيت و قدرت خود را از مردم مي‌گيريم. حقيقت اين است كه ما در 38 سال گذشته همواره تحت فشار بوديم. همه كشورهاي منطقه ما به نحوي زير چتر حمايت خارجي هستند. اين حمايت يا ناتو است يا برخورداري از حمايت مستقيم امريكا. اما ايران اينگونه نيست. ما چگونه در چنين منطقه‌اي و بدون برخورداري از حمايت خارجي دوام آورده‌ايم؟ پاسخ اين است كه ما به قدرت مردمان خود اتكا كرده‌ايم و به دليل اين اتكا است كه ما از توطئه‌ها براي تغيير نظام در ايران، از جنگي كه همه در آن از صدام حسين حمايت مي‌كردند، سربلند بيرون آمديم. همه مي‌خواهند فراموش كنند كه به مدت هشت سال، جنگي به ما تحميل شد كه در آن از اتحاد جماهير شوروي سابق تا امريكا و همه اعضاي دايمي شوراي امنيت از طرف مقابل حمايت و ميليون‌ها دلار خرج كردند. ما از جنگ و همچنين از تحريم‌هايي كه هيلاري كلينتون مي‌گفت فلج‌كننده است نيز جان سالم به در برديم. از همه اين اتفاق‌ها جان سالم به در برديم چرا كه ما به مردم خود و نيروي مردمي خود اتكا كرديم. اينها همان مردماني هستند كه به مدت 10 ساعت در صف ايستادند تا در انتخابات شركت كنند. برخي گفتند كه ايراني‌ها انتخابي ندارند و اين روحانيون در ايران هستند كه رييس‌جمهور را انتخاب مي‌كنند و اين مساله را اينگونه تشبيه كرد كه انتخاب رييس‌جمهور در ايران مانند اين است كه رييس‌جمهور ترامپ، رييس‌جمهور بعدي را انتخاب كند. لحظه‌اي فكر كنيد آيا مردم 10 ساعت در صف مي‌ايستند تا به رييس‌جمهوري راي بدهند كه از قبل انتخاب شده است؟ شايد بگوييد مغز مردم در ايران را شستشو داده‌ايد آيا ايراني‌ها در لس‌آنجلس هم 4 ساعت در صف مي‌ايستند تا رييس‌جمهوري را انتخاب كنند كه از قبل انتخاب شده است؟! خودتان را فريب ندهيد. به حقايق نگاه كنيد: تغيير حكومت در ايران جواب نمي‌دهد چرا كه ايران كشوري نيست كه مشروعيت خود را از امريكا بگيرد. ما به مردم خود متكي هستيم.