ديدار قطر با محاصره‌كنندگان پس از شش ماه

وزراي خارجه شش كشور عضو شوراي همكاري‌هاي خليج فارس، روز دوشنبه در كويت جلسه‌اي را آغاز كردند كه بعد از مدت‌ها نخستين ديدار بلندپايه مستقيم ميان مقامات بلندپايه قطري را با همتايان‌شان از سه كشور بحرين، امارات متحده عربي و عربستان سعودي بعد از شش ماه محاصره و قطع روابط ديپلماتيك رقم مي‌زد. سه روز پيش بود كه امير قطر، شيخ تميم بن حمد آل ثاني، دعوت امير كويت شيخ صباح احمد الصباح را براي شركت در جلسه سران شوراي همكاري خليج فارس در كويت پذيرفته‌بود. قرار است امير قطر امروز در جلسه سران در كنار همتايانش از پنج كشور ديگر عربي حاشيه خليج فارس شركت كند. از خرداد ماه كه سه كشور عربستان، بحرين و امارات، با همراهي مصر تصميم گرفتند تا محاصره و قطع روابط با دوحه را آغاز كنند، ديداري در اين سطح با حضور مقامات قطري اتفاق نيفتاده ‌بود.
در جلسه روز گذشته وزراي خارجه شش كشور عضو، انور قرقاش، وزير مشاور در امور خارجه امارات متحده عربي، انور قرقاش، وزير خارجه بحرين، عبدالله بن فيصل الدوسري، وزير خارجه عربستان، عادل الجبير، وزير مسوول امور خارجه عمان، يوسف بن علوي، وزير خارجه قطر محمد بن عبدالرحمن آل ثاني و وزير خارجه صباح خالد الصباح، حضور داشتند تا در مورد موضوع گفت‌وگوهاي جلسه امروز بحث و تبادل نظر كنند. وزراي شش كشور عضو بعد از پايان جلسه عصر ديروز حاضر به گفت‌وگو در مورد محتواي مباحث مطروحه در اين جلسه نشدند.
به نوشته پايگاه اينترنتي شبكه خبري الجزيره، وابسته به حكومت قطر، مشخص نيست كه جلسه امروز كويت بتواند تاثير مثبتي در تنش‌هاي موجود ميان عربستان و متحدانش با دوحه داشته‌باشد. اين شبكه مي‌نويسد كه نقش شوراي همكاري خليج فارس بيش از اينكه نقشي عملي و اجرايي باشد به يك نقش نمادين بدل شده است. تنش‌ها ميان سه كشور عضو اين شورا با قطر، با وارد كردن اتهام حمايت از تروريسم، باعث شده‌بود كه دورنماي تشكيل سي و هشتمين جلسه سران شوراي همكاري خليج فارس با ابهام مواجه شود. تلاش كويت براي ميانجي‌گري ميان دو طرف، عاقبت باعث شد تا دست‌كم گردهمايي سمبليك سران كشورهاي عضو شورا، با اختلال مواجه نشود.
شوراي همكاري‌هاي خليج فارس سال 1981 با هدف ايجاد ائتلافي در كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس براي گسترش روابط اقتصادي، اجتماعي، امنيتي و فرهنگي تشكيل شده‌بود. رهبران امارات متحده عربي، بحرين، عربستان سعودي، عمان، قطر و كويت سالي يك‌بار در اجلاس سران شورا شركت مي‌كنند. موضوع مباحث گردهمايي امسال سران شورا اعلام نشده است، اما پيش‌بيني مي‌شود كه موضوع تنش‌ها ميان قطر و سه كشور ديگر عضو، اصلي‌ترين موضوع گفت‌وگوها باشد.
كويت در تنش‌هاي شش ماهه جاري در خليج فارس، نقش يك ميانجي را بر عهده گرفته است. امير كويت، صباح احمد جابر الصباح كه مانند سلطان عمان، تلاش كرد تا در آغاز بحران موضع بي‌طرفانه اتخاذ كند، هنوز موفق نشده است چهار كشور عربي را به پايان دادن به محاصره قطر قانع كند، اما موفق شد دست كم آنها را براي جلسه شورا پشت يك ميز بنشاند.
الجزيره مي‌نويسد: اينكه شوراي همكاري‌هاي خليج فارس، عملا نقشي در تحولات منطقه داشته باشد، كاملا قابل ترديد است. هر چند كه هدف تشكيل اين شورا ايجاد اتحاد در ميان كشورهاي منطقه بود، اما با محاصره قطر، اصول اساسي اين تشكيلات از سوي سه كشور ديگر زير سوال رفته است. به نوشته الجزيره، طي دو دهه گذشته اختلاف نظرهاي زيادي در شوراي همكاري خليج فارس وجود داشت، از جمله ديدگاه كشورها نسبت به حمله امريكا به عراق در سال 2003 يا واكنش به خيزش‌هاي مشهور به بهار عربي در سال 2011. ادامه خيزش‌هاي سال 2011 اين اختلافات را ميان رهبران كشورهاي عضو شوراي همكاري خليج فارس بيشتر كرد، سرايت اين خيزش‌ها به بحرين و يمن، باعث شد تا اختلاف نظر در مورد نوع واكنش به اين اعتراضات مردمي افزايش پيدا كند. در اين دوران، عربستان سعودي، عملا به پرچم‌دار يك انشقاق تازه در شوراي همكاري خليج فارس بدل شد. نخستين نشانه‌هاي اين انشقاق زماني رخ داد كه سه كشور عربستان سعودي، بحرين و امارات متحده عربي، سال 2014 به مدت 8 ماه تمام روابط ديپلماتيك خود را با قطر قطع كردند. اعتراض آنها به حمايت قطر از اخوان‌المسلمين بود كه از سوي عربستان سعودي يك گروه تروريستي نام‌گذاري مي‌شود.
شبكه خبري الجزيره كه تحت حمايت دولت قطر برنامه‌هاي خود را پخش مي‌كند، عملا اصلي‌ترين نقطه اختلاف كشورهاي متحد عربستان سعودي با قطر است. درخواست تعطيلي اين شبكه نخستين بار بعد از قطع روابط با دوحه در سال 2014 مطرح شد؛ زماني كه كشورهاي مخالف قطر پوشش خبري الجزيره را نقش توافق امنيتي 2013 شوراي همكاري‌هاي خليج فارس براي مبارزه با «رسانه‌هاي معاند» عنوان كردند. قطع روابط ديپلماتيك با قطر، 3 سال بعد دوباره تكرار شد، اين‌بار اما چهار كشور عربي، امارات، بحرين، عربستان و مصر، دركنار درخواست تعطيلي الجزيره، 12 درخواست ديگر هم مطرح كرده‌بودند.
به گفته جوسلين ميچل، تحليلگر مسائل قطر «دوحه به صورت داوطلبانه حاضر به ترك شوراي همكاري خليج فارس نيست، به همين دليل هم دعوت براي شركت در اجلاس كويت را پذيرفته است. » اين تحليلگر ساكن قطر مي‌گويد: «عملكرد اصلي شوراي همكاري خليج فارس به نوعي حفظ حاكمان كشورهاي عضو در برابر تهديدهاي داخلي با استفاده از رويكرد محافظه‌كارانه عربستان سعودي بود، اما محاصره اخير قطر باعث شده است كه به لحاظ سياسي و اجتماعي، قطر با جدايي از اين سياست محافظه‌كارانه دچار تحولاتي مثبت شود.»