درخواست چين، افغانستان و پاكستان از طالبان
لطفا به ميز مذاكره بازگرديد
سارا معصومي
اوضاع امنيتي هر روز نابسامان‌تر از ديروز در افغانستان، رابطه پرتنش و پرگره ميان پاكستان و ايالات متحده، تلاش داعش پس از واگذاري زمين در عراق و سوريه براي پايگاه يافتن در افغانستان و امريكايي كه در سايه رييس‌جمهور جديدش چندان وقعي نمي‌نهد به مسائل امنيتي و سياسي در كشوري كه به اسم مبارزه با ترور به آن حمله كرد اما همچنان از تروريسم رنج مي‌برد. در چنين شرايطي چين ميدان‌دار مذاكرات ميان افغانستان – پاكستان شده است و روز سه‌شنبه پكن ميزبان وزراي خارجه دو كشور براي بحث و بررسي درباره چگونگي توسعه رابطه دو جانبه بود. افغانستان و پاكستان توافق كرده‌اند كه هرچه سريع‌تر رابطه دوجانبه را توسعه دهند و اختلاف‌ها و نگراني‌هايي را كه از يكديگر دارند در قالب گفت‌وگوهاي سازنده و مداوم حل و فصل كنند. پاكستان در اين جلسه طرحي را ارايه داد كه شامل به راه افتادن پنل‌هاي همكاري در حوزه‌هاي سياسي، اطلاعاتي، نظامي، اقتصادي و همچنين درباره امور پناهندگان بود. پيشنهاد پاكستان با نظر مثبت وزير خارجه افغانستان و حمايت چين همراه شد. وزير خارجه چين در اين باره به خبرنگاران گفت: موافقت اوليه ميان دو كشور براي به راه افتادن كارگروه‌هايي به اين منظور را مي‌توان گام بسيار مهم در بهبود رابطه اسلام‌آباد- كابل دانست. چين به عنوان دوست خوب هر دو كشور قصد دارد نقش سازنده‌اي را در بهبود رابطه دوجانبه ميان آنها با توسل به ابزار گفت‌وگوهاي سه‌جانبه با حضور پكن ايفا كند.
نگاه اقتصادي چين به افغانستان
هر سه اين كشورها در جريان جلسه روز گذشته در پايتخت چين، تعهد دادند كه طرح بازسازي صلح در افغانستان را پيگيري كنند و همچنين از طالبان نيز خواستند كه به اين پروسه بپيوندد. وزراي خارجه چين و پاكستان به صراحت و شايد براي نخستين‌بار حمايت خود را از گفت‌وگوهاي صلح ميان دولت افغانستان و طالبان اعلام كردند. البته جلسه روز گذشته تنها به مباحث سياسي و امنيتي محدود نشد و اقتصاد كه دغدغه مدنظر چيني‌ها در مسير رابطه با اين دو كشور است نيز جاي خود را در مباحث داشت. وزراي امور خارجه افغانستان و پاكستان در اين جلسه تمايل خود را براي هماهنگ كردن استراتژي‌هاي دو كشور براي كمك به طرح موسوم به «كمربند چين» و بحث و تبادل نظر درباره همكاري‌هاي اقتصادي سه‌جانبه با چين اعلام كردند. چين نيز در اين جلسه اعلام كرد كه آماده است تا در مسير مبارزه با تروريسم با كشورهاي افغانستان و پاكستان همكاري‌هاي منسجمي را آغاز كند و اين مساله مورد استقبال نمايندگان هر دو كشور قرار گرفت. عزم چين و پاكستان براي وارد كردن افغانستان به پروژه كريدور اقتصادي پكن و اسلام‌آباد كه 57 ميليارد دلار ارزش‌گذاري شده است مي‌تواند براي كابل دستاوردهاي اقتصادي بسياري داشته باشد. وزير خارجه چين در اين باره گفته است كه پكن و اسلام‌آباد مايل هستند كه دامنه همكاري‌هاي دوجانبه خود را تا دربرگرفتن افغانستان در اين پروژه هم گسترش دهند. چين بيش از 50 ميليارد دلار در كريدور اقتصادي كه قرار است دورافتاده‌ترين مناطق غربي اين كشور را به درياي عربي متصل كند سرمايه‌گذاري كرده است. همزمان مقام‌هاي چين تقويت رابطه اقتصادي و همچنين سرمايه‌گذاري در افغانستان را هم آغاز كرده‌اند.
ظهور چين به عنوان ميانجي سياسي
جلسه روز سه‌شنبه در حقيقت نخستين جلسه از نشست‌هاي سه‌جانبه ميان افغانستان، پاكستان و چين بود كه در ماه ژوئن تصميم‌گيري براي اجراي آن انجام شد. درحالي كه حضور چين در اين صحنه به عنوان واسطه ميان افغانستان و پاكستان تا حدودي براي ناظران تحولات اين دو كشور نامانوس بود اما وزير خارجه چين تلاش كرد اين حضور را عادي جلوه دهد و در جمع خبرنگاران گفت: گفت‌وگوهاي سه‌جانبه ما عليه هيچ طرف چهارمي نيست و البته كه از هيچ طرف چهارمي هم تاثير نپذيرفته و نمي‌پذيريم. اين گفت‌وگوها مي‌تواند مكانيسم‌هاي موجود براي رسيدن به صلح و ثبات در افغانستان و منطقه را تسريع كند. براساس برنامه‌ريزي‌هاي انجام گرفته دومين دور اين گفت‌وگوهاي سه‌جانبه در سال 2018 ميلادي در افغانستان برگزار خواهد شد كه البته تاريخ دقيق آن مشخص نيست.
مهم‌ترين بخش از سخنان سه وزير خارجه در نخستين نشست سه‌جانبه كه در رسانه‌هاي متفاوت غربي هم انعكاس يافت مربوط به درخواست از طالبان براي ورود به روند گفت و مذاكره بود. آسوشيتدپرس در اين باره نوشت: چين عزم خود را براي كاستن از تنش ميان دو همسايه جزم كرده است و همزمان وزراي خارجه هر سه كشور از طالبان مي‌خواهند كه به پاي ميز مذاكره بازگردد. در بيانيه مشتركي كه سه كشور صادر كرده‌اند خواهان آغاز پروسه صلح و بازسازي گفت‌وگوهاي صلح با حضور طالبان شده‌اند و اين در حالي است كه تقريبا به سختي مي‌توان روزي را يافت كه در آن طالبان حمله‌اي را در گوشه و كنار افغانستان كليد نزند. با اين وجود در اين بيانيه از طالبان خواسته شده كه در زودترين بازه زماني ممكن به پروسه صلح بپيوندند.
بلومبرگ در بخش‌هايي از تحليل خود در اين باره مي‌نويسد: در حالي كه دونالد ترامپ، رييس‌جمهور ايالات متحده سياست توجه بيشتر به مسائل داخلي ايالات متحده را در دستور كار قرار داده است چين در مسير معكوس حركت و تلاش مي‌كند در منطقه پيراموني خود و همچنين در سطح بين‌المللي نقش بيشتر و پررنگ‌تري را ايفا كند. رييس‌جمهور جديد چين نيز تلاش مي‌كند تا پكن را جايگزين مناسبي براي ايالات متحده در بسياري از پرونده‌هاي منطقه‌اي جا بزند و اين در حالي است كه سياست روساي جمهور قبلي چين، حضور پررنگ‌تر در مسائل بين‌المللي است.
چين در حالي ميانجي‌گري ميان افغانستان و پاكستان را آغاز كرده است كه اسلام‌آباد در حال حاضر در وضعيت بغرنجي قرار دارد و از هر سو ميزبان اتهام‌هايي درباره همكاري‌هاي رسمي با طالبان است. هم بخش‌هايي از بدنه سياسي و امنيتي در افغانستان و هم چهره‌هاي رسمي در دولت ايالات متحده در چندماه اخير بارها و بارها پاكستان را به حمايت از بخش‌هايي از طالبان متهم كرده‌اند. ايالات متحده به منظور ريشه كني القاعده و از قدرت ساقط كردن طالبان به افغانستان در سال 2001 به اين كشور حمله كرد و اين در حالي است كه پس از 16 سال اكنون تنها راه براي بازگشت بخشي از آرامش به افغانستان و منطقه همين مذاكره با طالبان است. دولت امريكا همچنين پاكستان را به ارتباط و حمايت از شبكه حقاني نيز متهم مي‌كند، گروهي كه امريكا آن را گروه تروريستي مي‌خواند.
در حالي كه معاون رييس‌جمهور ايالات متحده در سفري كه هفته گذشته به افغانستان داشت شديدترين اتهام‌ها را درباره حمايت پاكستان از گروه‌هاي تروريستي مطرح كرد، اسلام‌آباد تلاش مي‌كند تا از حجم تنش با كابل بكاهد. وزراي امور خارجه اين دو كشور در بيانيه نهايي تاكيد كردند كه اجاره نمي‌دهند هيچ طرف ثالثي از خاك آنها براي فعاليت‌هايي استفاده كند كه امنيت منطقه را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد. هرچند كه نخستين دور از اين گفت‌وگوها مي‌تواند بارقه‌اي از اميد را براي عادي‌سازي رابطه اسلام‌آباد و كابل ايجاد كند اما تحليلگران مسائل منطقه‌اي اعتقاد دارند كه اين گفت‌وگوها منعكس‌كننده عزم چين براي تعميق نقش سياسي و ديپلماتيك اين كشور در منطقه است. علاوه بر اين چيني‌ها به‌شدت نگران افزايش فعاليت گروه‌هاي شبه نظامي در افغانستان و ساير مناطق آسياي مركزي هستند و اين در حالي است كه پكن نگران فعاليت مسلمانان چين در مناطق شمال غربي اين كشور نيز است.
آسوشيتدپرس در ادامه مي‌نويسد: در پايان سال 2014 ميلادي بود كه ايالات متحده و متحدانش در ناتو پايان ماموريت نظامي خود در افغانستان را اعلام كردند و از همان زمان طالبان بر حجم حملات خود در پايتخت و ساير شهرهاي بزرگ افغانستان افزوده است. ضعف امنيتي و عدم توانايي دولت در مديريت و مهار بحران منجر به اين شده است كه در يك سال اخير بر تعداد شهرهايي كه در اختيار طالبان قرار گرفته‌اند افزوده شده است. رهبران طالبان كه همواره از گفت‌وگو با دولت حذر كرده‌اند تاكنون چندين بار به چين سفر كرده‌اند. آسوشيتدپرس در بخش‌هاي ديگري از اين گزارش ادعا كرده است كه روسيه و ايران نيز با رهبران طالبان گفت‌وگوهايي داشته‌اند و اعضاي اين گروه در كنفرانس‌هايي در ژاپن و اروپا نيز شركت كرده‌اند. پاكستان پيش از اين نيز چندبار براي برگزاري نشست‌هايي ميان طالبان و نمايندگاني از دولت افغانستان وارد ميدان شده است كه آخرين مورد آن جولاي 2015 با برگزاري نشست در اسلام‌آباد ميان نمايندگاني از دو طرف بوده است. از آن زمان تاكنون ديپلمات‌هاي كشورهاي متفاوت از افغانستان و پاكستان تا چين و ايالات متحده از كانال‌هاي متفاوت تلاش كرده‌اند شكل‌گيري جلسات مذاكراتي بيشتر ميان دو طرف را رقم بزنند كه اين امر محقق نشده است. در حالي كه ساير كشورها پاكستان را براي برقراري جلسات مذاكره ميان افغانستان و طالبان تحت فشار قرار داده‌اند اما اسلام‌آباد مي‌گويد كه رابطه ميان اين كشور با شورشيان طالبان به اندازه‌اي كه سايرين تصور مي‌كنند، حسنه نيست. جدا از مسائل سياسي، چين و پاكستان مايل هستند كه افغانستان را وارد كريدور اقتصادي كنند كه مي‌تواند به ترانزيت كالا آسان‌تر اسلام‌آباد و پكن نيز كمك كند.