به بهانه فراخوان دفتر موسيقي براي تدوين شيوه‌نامه جشنواره فجر
خودي و غير خودي نداشته باشيم
نيوشا مزيدآبادي
چند روز پيش سايت دفتر موسيقي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي خبري با اين محتوا منتشر كرد: «بدين‌وسيله از تمامي افراد حقيقي و حقوقي، هنرمندان، متخصصين و فعالان عرصه موسيقي كشور دعوت مي‌شود با عنايت به اينكه تدوين و تصويب شيوه نامه برگزاري «جشنواره موسيقي فجر» مراحل نهايي خود را سپري مي‌كند؛ هرگونه پيشنهاد و نظر كارشناسي خود را حداكثر تا 25 بهمن ماه سال جاري به اين دفتر، ارسال كنند.»
اين خبر كه به سرعت در جامعه موسيقي بازتاب پيدا كرد در پي اعتراضات جمعي از موسيقيدانان و اهالي هنر مطرح شد كه خواستار تدوين اساسنامه‌اي مشخص براي برگزاري جشنواره موسيقي فجر شده بودند. هر چند موج اين انتقادات از سي‌و‌‌يكمين دوره جشنواره آغاز شده بود اما به سبب بي‌اعتنايي وزارت ارشاد، بسياري از منتقدان نامه‌هاي اعتراض‌آميز خود را خطاب به وزير ارشاد وقت نوشتند كه در آخرين نامه خطاب به سيدعباس صالحي يادآور شدند بي‌اعتنايي به درخواست جامعه موسيقي، لطمات جبران‌ناپذيري به همراه خواهد داشت.
حالا اما با خبري كه دفتر موسيقي معاونت هنري ارشاد منتشر كرده به نظر مي‌رسد بالاخره يك بار صداي اين اعتراضات شنيده شده و پيش‌نويسي از شيوه‌نامه برگزاري جشنواره تدوين شده است كه به زودي منتشر مي‌شود.
فرزاد طالبي، مديركل دفتر موسيقي در گفت‌وگو با «اعتماد» در اين باره اعلام كرد: «در شش ماه ابتدايي سال جاري جلسه‌اي با منتقدان موسيقي داشتيم كه پيش‌نويس شيوه‌نامه جشنواره، جمع‌بندي و براي معاونت امور هنري ارسال شد. اما بر اساس نظر معاون وزير جناب آقاي حسيني قرار شد پيشنهادهاي ديگر موسيقيدانان را نيز براي برگزاري جشنواره موسيقي فجر دريافت كنيم. طي جلساتي كه پيش از اين با منتقدان داشتيم مقررشد پيشنهادات مربوط به آنها به عنوان چارچوب اصلي شيوه‌نامه با مشاوران حقوقي در ميان گذاشته شود تا شيوه‌نامه نهايي تدوين و اعلام شود.»
فرزاد طالبي در حالي به تدوين اين شيوه‌نامه در 6 ماه ابتدايي سال اشاره مي‌كند كه علي قمصري، آهنگساز و يكي از منتقدان جشنواره، در گفت‌وگو با «اعتماد» زمان تسليم شيوه‌نامه پيشنهادي منتقدان را مربوط به يك ماه اول امسال مي‌داند: «فروردين ماه در دفتر موسيقي جلسه‌اي داشتيم و پيش‌نويس اساسنامه‌اي را با مدير اين نهاد در ميان گذاشتيم كه چون همه جوانب را شامل مي‌شد و فقط به منافع يك گروه خاص اختصاص نداشت، مورد تاييد آنها هم قرار گرفت. بعد از آن قرار بود ملاحظات مربوط به اين كار در نظر گرفته شود و اين شيوه‌نامه به تصويب برسد اما همان زمان هم برخي‌ها معتقد بودند جناب مرادخاني جلوي اين كار را خواهد گرفت.»
پيش از اين نيز علي مرادخاني كه تا آن زمان بر مسند معاونت هنري ارشاد تكيه زده بود در گفت‌وگويي با ايسنا به تاريخ 28 فروردين ماه، از تدوين اساسنامه‌اي براي برگزاري جشنواره موسيقي فجر خبر داده بود: «در اين اساسنامه، پيش‌بيني‌هاي لازم درباره چگونگي دعوت‌ها، وضعيت كاري افراد و شرايط فراخوان آورده شده است. اين دغدغه‌ها چند وجه دارد كه كاري به بعضي از آنها ندارم و درباره‌شان بحثي نمي‌كنم، اما يك وجه عدالت‌خواهي نيز وجود دارد كه بايد با اساسنامه كنار يكديگر بيايد كه مديركل دفتر موسيقي وزارت ارشاد زحمت آن را كشيده است و به‌زودي خبر آن اعلام مي‌شود.»
مرادخاني با تاكيد بر آنكه تدوين اساسنامه با پايان كار دولت يازدهم نيمه‌تمام نمي‌ماند، اعلام كرده بود: «همه‌چيز انجام مي‌شود، در واقع انجام شده است و جاي نگراني وجود ندارد.»
اما پرسش اينجاست با توجه به سخنان علي مرادخاني و برخي منتقدان، مبني بر تدوين شيوه‌نامه در ماه‌هاي آغازين سال جاري، چرا باز هم جشنواره سي‌وسوم با فقدان شيوه‌نامه‌اي معين برگزار شد؟ اگر بنابر گفته علي مرادخاني تدوين اين شيوه‌نامه در فروردين ماه انجام شده بود چه لزومي بر عدم ابلاغ آن به دبير جشنواره سي‌وسوم وجود داشت؟ آيا در تعويق ابلاغ اين شيوه‌نامه به دبيرخانه سي‌وسومين جشنواره موسيقي فجر عمدي وجود داشته است؟ روزنامه «اعتماد» در تلاش بود تا پاسخ اين پرسش‌ها و سوالاتي از اين دست را از علي مرادخاني (معاون هنري وقت) جويا شود كه در تماس با او، انجام اين گفت‌وگو به زمان ديگري موكول شد.
اما فرزاد طالبي در اين باره مي‌گويد: «دليلش اين است كه من شهريور ماه پيش‌نويس را به جناب مرادخاني ابلاغ كردم تا آن را تاييد و ابلاغ كنند. هرچند كه به نظرم اگر مهرماه هم اين شيوه‌نامه تصويب مي‌شد به جشنواره امسال نمي‌رسيد چون دبير جشنواره سي‌وسوم برنامه‌ريزي‌هاي اجرايي‌اش را انجام داده بود و مثلا گروه‌هاي خارجي دعوت شده بودند.»
پيش‌نويس شيوه‌نامه اجرايي جشنواره موسيقي فجر كه به گفته مديركل دفتر موسيقي در تعامل با نمايندگان منتقدان جشنواره تدوين شده بود، يك سال ديگر هم پشت درهاي بسته وزرات ارشاد ماند تا جشنواره موسيقي فجر يك دوره ديگر بدون اساسنامه يا شيوه‌نامه‌اي مشخص برگزار شود.
هر چند پيگيري اين اساسنامه در برهه‌هاي تاريخي مختلف به سبب انتخابات رياست‌جمهوري دوازدهم و تغيير و جايگزيني وزير ارشاد، به تعويق افتاد اما در نهايت با وجود گفته‌هاي مرادخاني به نظر مي‌رسد وزارت ارشاد تا امروز براي تصويب برنامه‌اي مدون براي جشنواره‌هاي تحت نظارت خود اولويتي نداشته است.
علي قمصري، معتقد است: «نبود شيوه‌نامه باعث مي‌شود دست مدير جشنواره براي عملكرد سليقه‌اي و همراه با تخلف باز باشد. ما نبايد در جشنواره شرايطي داشته باشيم كه وجدان فردي يك مدير تعيين‌كننده ميزان انحراف از اصول اجرايي باشد. در اين صورت نتيجه كار همين كارنامه تاريكي مي‌شود كه در اين سه سال جشنواره شاهد آن بوديم. اغلب كساني هم كه در اين دوره شركت كردند حتي در صفحات مجازي‌شان اسمي از جشنواره نبردند، اين نشانگر آن است كه جشنواره موسيقي براي‌شان اعتباري در پي ندارد.»
ناگفته پيداست در نبود يك سند كلي براي برگزاري جشنواره موسيقي فجر، شاهد بروز عملكرد سليقه‌اي دبيران خواهيم بود چنان كه پيش‌تر نيز بخش‌هايي مثل پژوهش، موسيقي نواحي، موسيقي بانوان و استعدادهاي درخشان با تغيير دبير جشنواره و اعمال سليقه‌هاي او، كمرنگ و حتي حذف شدند. مضاف براينكه با تدوين يك شيوه‌نامه اجرايي و لحاظ كردن بودجه، ميزان بليت‌فروشي‌ها و هزينه‌هاي جاري در طول برگزاري جشنواره شايد ديگر شاهد گروه‌هايي با رقم قراردادي نامعين نباشيم و نيازي هم به تشكيل اتاق شيشه‌اي براي شفاف‌سازي مالي نباشد.
بي‌شك تدوين شيوه‌نامه اولين گام در تمرين نظام‌مندي وضعيت موسيقي يا فراهم آوردن امكاني براي تحقق منافع جمعي اهالي موسيقي خواهد بود تا شايد شاهد ايجاد شكاف بين اهالي موسيقي تحت عنوان دسته‌هاي خودي و غيرخودي نباشيم. اما پرسش اينجاست كه پيش‌نويس اين شيوه‌نامه چه زماني براي بحث و بررسي نقاط قوت و ضعف در اختيار موسيقيدانان و اصحاب رسانه قرار مي‌گيرد؟ آيا دفتر موسيقي دو پاره خودي و غيرخودي را در اين مرحله كنار مي‌گذارد؟