چه‌كسي نام «ايران» را برگزيد؟
پيمان طالبي
امروز 18 خرداد زادروز سعيد نفيسي، پژوهشگر، نويسنده، مترجم و تاريخ‌نگار ايراني است. نفيسي از جمله شخصيت‌هاي مهم فرهنگي تاريخ يكصدسال اخير ايران است كه ابعاد زيادي از كارنامه او تاكنون ناگفته مانده است. از جمله اينكه شايد كمتر كسي بداند در دي ماه 1313 به پيشنهاد او بود كه نام كهن و باستاني ايران، به عنوان نام رسمي اين فلات برگزيده شد و تا آن زمان كشورهاي خارجي، ايران را «پرشيا» و «پرس» مي‌خواندند. نفيسي در آن ايام در يادداشتي با تيتر «از اين پس همه بايد كشور ما را به‌نام ايران بشناسند» در روزنامه اطلاعات نوشت: «حق همين بود كه ما از تمام دول اروپا خواستار شويم كه اين اصطلاح غلط را ترك كنند و مملكت ما را همچنان كه ما خود همواره ناميده‌ايم ايران و منسوب آن را ايراني بنامند. شكر خداي را كه اين اقدام مهم در اين دوران فرخنده به عمل آمد و اين دياري كه نخستين وطن‌ِ نژاد آريا بوده است به همان نام تاريخي و باستاني خود خوانده شود.»در همين باره، سندي از بخشنامه وزير امورخارجه در سايت مركز اسناد و كتابخانه ملي وجود دارد كه ديدني است. سندي به امضاي سيد باقرخان مهذب‌الدوله يا باقر كاظمي، وزير امور خارجه وقت كه دلايل انتخاب نام ايران و برتري آن بر نام‌هاي قبلي را برمي‌شمرد. البته بايد دانست كه اين دلايل، همگي مواردي است كه در حلقه روشنفكراني همچون سيدحسن تقي‌زاده، سعيد نفيسي و محمدعلي فروغي مطرح شد و به كاظمي اعلام گرديد. به عنوان نمونه يكي از دلايلي كه در اين نامه براي نادرست خواندن نامگذاري «پرس» ذكر شده چنين است: «پارس اطلاع مي‌شد به قسمتي از مملكت معظمي كه در ادوار مختلفه تاريخ در تصرف سلاطين ايران بوده ولي چون در موقعي كه يوناني‌ها با ايران ارتباط پيدا كردند مقر پادشاهان ايران در پارس بود يوناني‌ها ايران را پرس ناميدند و ساير دول اروپا نيز اقتباسا از آنها و با تحريفات مختصري همان اسم را روي ما گذاردند.»در بخش ديگري از بخشنامه و درباره علت انتخاب نام «ايران» آمده است: «از نقطه نظر نژادي نيز چون مولد و منشأ نژاد آرين در ايران بوده طبيعي است كه خود ما نبايد از اين اسم بي‌بهره بمانيم خاصه كه امروزه در پاره‌اي از ممالك معظم دنيا سروصداهايي در اطراف نژاد آرين بلند شده كه حاكي از عظمت نژاد و تمدن قديم ايران است و پاره‌اي از ملل فخر مي‌كنند كه از نژاد آريايي هستند.»اين بود شمه‌اي از دانش، درايت، ذكاوت و نكته‌سنجي نفيسي و نفيسي‌ها كه روزگاري در ايران پرچم خردورزي و فرهنگ‌مداري را برافراشتند. يك نكته از اين معني گفتيم و همين باشد.