شاخص توليد و فروش صنايع براي دومين ماه پياپي افت كرد
3 چالش صنايع در ميانه تابستان
سرمايه در گردش بنگاه‌هاي توليدي به شدت كاهش پيدا كرده است
گروه اقتصادي
قطعي برق و تعطيلي تابستاني كارخانه‌ها در ميانه تابستان امسال موجب شد تا شاخص توليد و فروش شركت‌هاي صنعتي بورسي در مرداد ماه امسال، براي دومين ماه پياپي با شدت بيشتري كاهش پيدا كند. در تير ماه امسال شاخص توليد و فروش اين شركت‌ها به ترتيب 8.2 و 5 درصد كاهش پيدا كرده بود. اما در مرداد ماه، شدت كاهش اين شاخص‌ها بالاتر رفته و شاخص توليد مرداد ماه نسبت به تير ماه 8.5 درصد و شاخص فروش مرداد ماه نسبت به تيرماه 11 درصد افت پيدا كرده است. در دو بخش خودرو و فلزات پايه، اثر قطعي برق بيشتر خود را نشان داده است. شاخص توليد در فعاليت خودرو و قطعات در مرداد ماه امسال 22.7 درصد نسبت به تير ماه افت كرده است. اين در حالي است كه در تيرماه هم اين شاخص نزولي بود. كاهش شاخص توليد، به كاهش شاخص فروش اين فعاليت‌ها انجاميده و نزديك به 42 درصد نسبت به تيرماه پايين آمده است. شاخص توليد فعاليت‌هاي فلزات پايه نيز نسبت به تير ماه 14.6 درصد كاهش داشته است. اين عدد در تيرماه 12.5 درصد بود و حالا بيش از دو درصد افزايش پيدا كرده است.
شاخص توليد، فروش و قيمت صنايع بورسي با استفاده از داده‌هاي ماهيانه شركت‌هاي صنعتي بورسي پذيرفته شده در بورس محاسبه مي‌شود كه اطلاعات خود را به صورت شفاف در سامانه «كدال» منتشر مي‌كنند. در تهيه اين شاخص‌ها از اطلاعات ماهيانه 316 شركت بورسي استفاده مي‌شود و علاوه بر اندازه‌گيري تغييرات ميزان توليد، فروش و قيمت در بخش صنعت، در محاسبات ملي نيز نقش مهمي ايفا مي‌كنند و برآوردي از تغييرات ماهيانه ارزش افزوده ايجاد شده را در صنايع مختلف و به دنبال آن در كل اقتصاد منعكس مي‌كنند. اهميت شاخص توليد شركت‌هاي صنعتي بورسي از آنجاست كه بازخورد شوك‌هاي وارده به اقتصاد ايران و واكنش سياستگذاران بايد در تواتر كمتر از فصل مورد رصد قرار گيرد. اين در حالي است كه آمار رسمي بخش حقيقي اقتصاد به صورت «فصلي» و با «تاخير» منتشر مي‌شود. از اين رو، پايش توليد شركت‌هاي صنعتي بورسي، نمايي كليدي در تحليل‌هاي خرد و كلان اقتصادي و يكي از اركان تصميم‌گيري در حوزه اقتصاد ارايه مي‌كند.
پيش از اين نيز نتايج طرح شامخ اتاق بازرگاني ايران نشان مي‌داد شاخص مديران خريد صنعت در مردادماه امسال 47.72 براي چهارمين ماه پياپي و با شدت بيشتري در مقايسه با ماه گذشته كاهش يافته است. عددي كه كمترين ميزان 7 ماهه اخير را از دي‌ماه 1401 (البته جز فروردين ماه امسال) به ثبت رسانده است. به‌طور كلي، قطعي مكرر برق، تعطيلات تابستاني كارخانه‌ها و كمبود مواد اوليه، كاهش توليد مرداد ماه را تشديد كرده‌اند. در عين حال بسياري از شركت‌ها با تاخير در دريافت مطالبات از سوي مشتريان روبه‌رو هستند كه با توجه به مشكلات عدم تامين مالي از سوي بانك‌ها، نقدينگي و سرمايه در گردش بنگاه‌هاي توليدي به شدت كاهش پيدا كرده است.
مشكل تكراري قطعي برق
شركت توزيع نيروي برق طي ماه‌هاي خرداد تا مرداد امسال برق صنايع بزرگ را براساس سه برنامه پيشنهادي سهميه‌بندي كرد و بر اين اساس برق صنايع بزرگ در بازه زماني 15خرداد تا 15شهريور از ساعت 11 تا 23 محدود مي‌شود و صنايع بسته به بازه زماني با كاهش بار انرژي روبه‌رو شدند. قطعي برق بخش صنعتي و مولد كشور در حالي است كه در تمام دنيا تامين برق صنايع به دليل ارزش افزوده ايجاد شده و تاثيري كه در زنجيره توليد تا مصرف و صنايع پايين‌دستي دارد، نسبت به ساير بخش‌ها در اولويت قرار دارد. به گفته كارشناسان، قطعي برق واحدهاي صنعتي تبعاتي همچون توقف يا كاهش توليد صنعتي و افزايش قيمت‌ها را به دنبال خواهد داشت و از آنجا كه صنايعي كه در اولويت قطعي برق قرار گرفته‌اند، كالاهاي پايه و مواد اوليه مورد نياز و واسطه‌اي صنايع ديگر را تامين مي‌كنند، اين افزايش قيمت در كل زنجيره توليد و نهايتا براي مصرف‌كننده نهايي رقم مي‌خورد. ظرفيت توليد برق سالانه بايد معادل 5 درصد افزايش مي‌يافت؛ يعني بايد بيش از 4 هزار و 500مگاوات ظرفيت جديد براي پايداري شبكه برق ايجاد مي‌شد، اما آمارها بيانگر اين است كه بيش از 10سال است سرمايه‌گذاري در صنعت برق متوقف شده است. تكرار قطعي برق صنايع در تابستان امسال به اين دليل است كه از يك طرف در سال‌هاي گذشته سرمايه‌گذاري جديدي صورت نگرفته و از طرف ديگر رشد 6.8 درصدي مصرف برق ادامه داشته و همين باعث شده است تا بين توليد و مصرف برق همچنان فاصله وجود داشته باشد.
تاثير افت شاخص توليد در بازارها
البته آن‌گونه كه فعاليت شركت‌هاي صنعتي بورسي نشان مي‌دهد از بين 15 رشته فعاليت صنعتي بورسي 8 رشته فعاليت افزايش در شاخص توليد و 7 رشته فعاليت كاهش در شاخص توليد را تجربه كرده‌اند. به‌طور مثال، فعاليت‌هايي مانند سيمان، دارو يا تجهيزات برقي بيشترين سهم را در افزايش شاخص توليد داشته‌اند و فعاليت‌هايي مانند لاستيك و پلاستيك، چوب و كاغذ و محصولات فلزي بيشترين سهم را در افت شاخص توليد داشته‌اند.
اثرات اين كاهش سطح توليد را همين الان مي‌توان در بازارها ديد. بازار لاستيك مدت‌هاست در بحراني بزرگ فرو رفته و توليدكنندگان لاستيك مي‌گويند به دليل عدم تخصيص به موقع ارز، با افت توليد مواجه شده‌اند. در بخش كاغذ نيز قيمت‌ها صعودي است و اثر كاهش توليد را مي‌توان در شوك قيمتي انواع دفتر و كتاب در آستانه سال تحصيلي جديد مشاهده كرد.