سه راهنما برای سه کتاب فلسفی کلاسیک
امیرحسین خداپرست
ضیافت
ضیافت یکی از مشهورترین محاوره‌های افلاطون است، به گونه‌ای که اهمیت و شهرت آن از اهمیت و شهرت معمول کتابی فلسفی فراتر رفته و همواره مخاطبان عمومی بسیاری را از جهات مختلف به خود مشغول کرده است. خواندن ضیافت افلاطون مانند خواندن بیشتر محاوره‌های فلسفی او برای مخاطب عادی چندان دشوار نیست: گرچه ممکن است خواننده به درستی متوجه سیر گفت‌وگو و استدلال‌پردازی‌ها نشود، لذت بردن از گفت‌وگو و نحوه مواجهه سقراط با مسايل و استدلال‌های طرف مقابل خود و نیز تامل در مسايل اساسی اندیشه بشری به اندازه کافی لذت‌بخش است. با این حال، اگر کسی بخواهد از این لذت اولیه فراتر رود و جزيیات و ظرایف مسايل مطرح در محاوره، استدلال‌ها، سوابق و لواحق بحث و شیوه‌های متفاوت شرح و تفسیر محاوره را دریابد، بی‌تردید نیازمند خواندن راهنمایی درباره محاوره است که او را به سطوح عمیق‌تر آن هدایت کند. توماس کوکسی در ضیافت افلاطون، راهنمای خواننده چنین مسوولیتی را بر عهده گرفته و کوشیده است نخست، زمینه شکل‌گیری این محاوره را روشن سازد؛ سپس مضامین اصلی آن را مشخص کند تا خواننده با آگاهی اجمالی از آنچه پیش رو دارد وارد متن شود و پس از اینها، متن را، شامل سخنان همه کسانی که در ضیافت افلاطون طرف گفت‌وگو هستند، شرح بدهد. در فصل آخرِ کتاب کوکسی به واکنش‌ها به این محاوره افلاطونی و تاثیرات آن بر اندیشه‌های فلسفی، هنری و ادبیِ بعدی می‌پردازد.ضیافت افلاطون، راهنمای خواننده را محمدعلی شامخی به فارسی برگردانده و نشر نی آن را در 270 صفحه منتشر کرده است.
اخلاق
اخلاق اثری مهم و دوران‌ساز از فیلسوف برجسته عقل‌گرا در اوایل دوره مدرن، باروخ اسپینوزاست. اسپینوزا در این کتاب به شیوه‌ای خاص، بنا بر نظامی مقتبس از اثبات هندسی، فلسفه خود را عرضه کرده است. کتاب از مضامینی چون چیستی و اثبات جوهر و حالات آن آغاز می‌شود و دامنه آن، به شکلی شگفت‌انگیز، با تکیه بر مدعاها و اثبات‌های قبلی، به مسايلی مانند طبیعت و منشا نفس، عواطف انسانی، امکان آزادی اراده و اخلاق کشیده می‌شود. این کتابِ دشوار سال‌ها پیش به دست محسن جهانگیری، استاد فقید فلسفه در دانشگاه تهران، به دقت به فارسی ترجمه شد (و از غرایب است که در سال‌های اخیر چند ترجمه دیگر از آن به نام مترجمانی نه چندان شناخته شده، بدون هیچ توضیح یا ارجاعی به ترجمه جهانگیری منتشر شده است) . خواندن اخلاق اسپینوزا واقعا کار راحتی نیست و حتی فلسفه‌آموختگان نیز برای فهم مضامین و استدلال‌های آن نیازمند کلاس درس یا شرح و تفسیرند. کاری که جی. تامس کوک در اخلاق اسپینوزا، راهنمای خواننده کرده، آن است که کمک کند خواننده این کتاب را بهتر فهم کند. او از توضیحی عمومی درباره فلسفه اسپینوزا و پس‌زمینه کتاب آغاز کرده و سپس، مضامین اصلی آن را با نظر به تاثیری که فیلسوفان پیشین بر اندیشه اسپینوزا نهاده‌اند، مطرح کرده است. فصل سوم کتاب به خواندن متن اختصاص دارد و کوک گام به گام خواننده را برای فهم ادعاها و استدلال‌های اسپینوزا در اخلاق راهنمایی می‌کند. در پایان نیز فصلی به تاثیر این کتاب بر اندیشه‌های بعدی اختصاص داده شده است. اخلاق اسپینوزا، راهنمای خواننده را علی حسن‌زاده به فارسی ترجمه و نشر نی آن را در 228 صفحه منتشر کرده است.
ترس و لرز
ترس و لرز، اثر سورن کیرکگور، یکی از آثار کلاسیک فلسفه و الهیات به شمار می‌آید. زمینه اصلی کتاب حکایت تاملات و رنج‌ها و ترس‌ولرزهای ابراهیم در مسیر قربانی کردن فرزندش، اسحاق، به امر الهی است. با طرح این حکایت، کیرکگور به مسايلی مهم و دشوار در زندگی انسانی می‌پردازد، مسايلی چون عشق، رنج، ایمان، اخلاق، حقیقت، خدا، آزادی که نه به دوره تاریخی خاص و نه به جغرافیایی خاص وابسته‌اند و مسايل وجودی انسان، همیشه و همه جا و برای فردفرد آدمیان به شمار می‌آیند. ژان وال، فیلسوف فرانسوی، از قول کیرکگور می‌گوید که او «ترس و لرز را بهترین کتاب خود می‌دانست؛ او می‌گفت این کتاب برای جاودانه کردن نام من کافی است. «دیالکتیک تغزلی» او، هنر او در وادار ساختن ما به حس کردن خصلت‌های ویژه‌ی این قلمرو مذهب ... هرگز چنین ژرف بر ما تاثیر ننهاده است و نیز هرگز ... روایتش تا این حد با شخصی‌ترین جدال‌هایش در پیوند نبوده است». او همچنین تایید می‌کند که «این دشوارترین اثر کیرکگور است که در آن بیش از هر اثر دیگر به هر وسیله‌ای در سرگردان کردن خواننده کوشیده است». این بیان ژان وال که بر پشت جلد ترجمه فارسی عبدالکریم رشیدیان از ترس و لرز حک شده، کافی است تا نشان دهد این کتاب نیز برای بهتر فهم شدن نیازمند راهنماست. این راهنما را کلر کارلایل در ترس و لرز کیرکگور، راهنمای خواننده به دست داده است که علی حسن‌زاده آن را به فارسی ترجمه و نشر نی در 276 صفحه منتشر کرده است. کارلایل در این کتاب نخست مضامین اصلی ترس و لرز را معرفی می‌کند و پس از تفسیر جزءبه‌جزء متن، تاثیرات آن را بر اندیشه‌های بعدی نیز برمی‌رسد.