پيشنهاد «اعتماد» :
مسوولان عاليرتبه ونامداران عرصه سياسي زمينه‌هاي گفتوگوي ملي را فراهم كنند و با سعه صدر هزينه‌هاي اظهار نظر سياسي - اجتماعي را كاهش دهند
مرجان زهراني| السابقون و پيشكسوتان انقلاب و هم‌قطاران جمهوري اسلامي اين روزها بيش از هر زمان ديگري مخاطب قرار مي‌گيرند. مخاطب كساني كه به گفتوگوي ملي باور دارند. گزاره‌اي كه راه‌حل برون‌رفت از بسياري مشكلات داخلي اعلام مي‌شود. با اين همه تاكيد و تكرار، به پيشبرد و تحقق آن كمكي نكرده است. يك سوي ماجرا بر نشست و برخاست براي اجماع تاكيد دارد و سوي ديگر همچنان جدال تريبوني را تكرار مي‌كند. با اين حال گويي معاون اول رييس‌جمهوري همچنان اميدوار است و هنوز از همنشيني «بزرگترها» مايوس نشده. اسحاق جهانگيري صبح روز شنبه در «نشست هم‌انديشي روساي مجامع سازمان‌هاي مردم نهاد سراسر كشور و جوانان و احزاب و تشكل‌ها» براي چندمين بار از دغدغه گفتوگوي ملي گفت؛ طرح اصلاح‌طلبانه‌اي كه دولتي‌ها و معتدلان از آن استقبال كردند اما اصولگرايان و برخي كانون‌هاي قدرت به آن روي خوش نشان ندادند و همين باعث شد گفت‌وگو در هيچ سطحي محقق نشود. جهانگيري در آخرين سخنراني گفت‌وگو را مسيري توصيف كرد كه روزگاري جوانان تشكل‌هاي مختلف آن را شروع كردند اما از سوي بزرگان سياست جدي گرفته نشد. او گفت «امروز نشد كه براي بزرگترها چنين جلساتي برگزار شود» اما تاكيد كرد كه «هنوز مايوس نشدم و معتقدم كه گفتوگوي ملي ميان بزرگترها و جريانات سياسي و همچنين دولتي‌ها و مسوولان قواي سه گانه و مسوولان كشور راه‌حل بسياري از مشكلات است.»جهانگيري به عنوان تنها نماد و نماينده اصلاح‌طلبي دولت در هر سخنراني از گفتوگوي ملي مي‌گويد؛ سخني كه پيش از آن بارها حسن روحاني بر زبان آورد و گفت «براي مسائل كلان كشور نياز به اجماع ملي داريم و براي اين هدف همه بايد به قطار انقلاب بازگردند.» روحاني البته با سيدحسن، وارث ميراث خميني هم‌نظر بود چرا كه خميني جوان قريب به چهار سال پيش تلويحا به اجماع سران نظام اشاره كرده و گفته‌بود «بزرگ‌ترين سرمايه كشور نيروهاي انقلاب هستند كه هنوز خيلي‌ها به اسم آنها فعاليت مي‌كنند و بايد نيروهاي ارزشمند با تشكيل گروه‌ها و جمع‌هاي مختلف دور هم جمع شوند و با عقلانيت و اخلاق فعاليت كنند.»همه اين اظهارات پي در پي كه در بسياري از سخنراني‌ها تكرار مي‌شود اما سوالاتي ايجاد كرده كه مهم‌ترين آن موانع عملياتي شدن اين همنشيني‌ها است. كساني كه طعم زندان و شكنجه پيش از انقلاب را با هم چشيده‌اند، انقلاب را با يكديگر سامان دادند و در روزهاي پرهياهوي ابتدايي هر كدام يك سر كار را گرفتند، همگي زير بيرق «استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي» ايستادند، روزگار جنگ را كنار هم ديده‌اند، جبهه‌ها را همراه هم اداره كرده‌اند و شايد از همه مهم‌تر همگي خود را معتقد به مهم‌ترين ميثاق‌نامه كشور، قانون اساسي و اصول كلي و اسناد بالادستي نظام مي‌دانند. با همه اين اوصاف چرا همنشيني‌شان پس از 40 سال آنقدر دور از ذهن به نظر مي‌رسد؟ تعيين پيش شرط‌هايي براي گفت‌وگو، رويكرد گذشته محور برخي جريان‌ها يا اتهام‌زني‌هاي بي‌اساسي اين به آن باشد شايد بخشي از موانعي است كه باعث مي‌شود سران نظام از همنشيني دور ميز گفت‌وگو امتناع كنند يا نسبت به آن رغبتي نشان ندهند. اما كدام هزينه فايده جرياني و جناحي بر اين امتناع و بي‌رغبتي تاثير دارد؟ نان چه كساني در دوري سران و بزرگان نظام در جهت اجماع است؟ چه كساني مي‌توانند واسطه خير شوند و محور برگزاري نشست باشند؟ گفت‌وگو بر سر چه چيزي يا چه مسائلي مي‌تواند مورد بحث و بررسي و البته مفاهمه طرفين گفت‌وگو قرار بگيرد؟ اينها جملگي سوالاتي است كه شايد ابتدا طراحان گفتوگوي ملي و سپس مخالفان آن بايد صريح‌تر به آن پاسخ دهند.
سران و بزرگان
دور هم جمع شدن سران مدتي است كه با حضور روساي سه قوه و در راستاي انسجام و وحدت براي حل مشكلات نظم و نسق گرفته است. با اين حال يكشنبه هفته گذشته با سبك و سياقي جديد برگزار شد. روساي قوا به همراه مديران ارشد اجرايي و قضايي و نمايندگان مجلس همگي گردهم آمدند و هر كدام از دغدغه‌هاي خود سخن گفتند. شايد اين گردهمايي نمونه‌اي از همنشيني براي گفت‌وگو بود اما نمونه‌اي ناقص، چرا كه جاي برخي نمايندگان كانون‌هاي قدرت و چهره‌هاي تاثيرگذار جريان‌ها و جناح‌ها خالي بود. از همين روي پيشنهاد مي دهيم بزرگان و مسئولان نظام با نگاهي ملي براي پايين آوردن هزينه گفت و گوي احزاب و اقطاب همه تلاش خود را به ميدان سياست و مديريت كشور بياورند. از ديگر سو براي عملياتي كردن اين پروژه براي آوردن هيات مديره نيروهاي موثر سياسي و ملي پاي ميز مذاكره و گفت و گو تلاشي مجدد و مشدد انجام دهند.البته سوال مهم ديگر هويت شركت‌كنندگان در اين همنشيني است. نه هو به ما هو سياست‌ورزان بلكه نقش‌هايي كه پس از انقلاب ايفا و جايگاهي كه كسب كرده‌اند و البته ميزان تاثيرگذاري‌شان بر بدنه اجتماعي. در يك كلام منظور اسحاق جهانگيري از «بزرگان انقلاب» كيست؟
شاخص اعتدال
حسن روحاني از سال 92 بار اعتدال را به دوش مي‌كشد چرا كه در همان آغاز به كار نه خود را اصلاح‌طلب و نه اصولگرا ناميد و خواست پرچمدار خطي سوم باشد. ايده گفتوگوي ملي براي او مطلوب است كما اينكه بارها و بارها در خلال سخنراني به آن اشاره كرده است. پس از «برنامه جامع اقدام مشترك» برجام داخلي را پيشنهاد داد تا نشان دهد همانقدر كه گفت‌وگو و تعامل با دنيا براي دولت او مهم تعريف و تلقي مي‌شود گفت‌وگو ميان نيروهاي داخلي هم مي‌تواند موثر افتد. او چند ماه پس از دولت با منتقداني سرسخت در ميان هم‌جناحي‌هاي اصولگرايش مواجه شد اما هنوز پايگاه اجتماعي در ميان راست سنتي دارد. كما اينكه روحاني به عنوان بلند‌پايه‌ترين مقام اجرايي كشور مي‌تواند باني برگزاري چنين جلساتي باشد. از سوي ديگر او با پشتوانه راي 24 ميليون نفري در انتخابات رياست‌جمهوري سال گذشته مي‌تواند همه بزرگان را بر سر بهبود وضعيت كشور و بهزيستي زندگي مردم به سمت و سوي تفاهم و تعويق اختلافات نزديك كند.
رييس معتدل پارلمان
علي لاريجاني گرچه راهنماي راست مي‌زند اما تمايل او براي همراهي با چپ كم نيست. در 4 سال و اندي اخير لاريجاني، رييس 10 ساله مجلس نشان داد كه مي‌خواهد مرز‌بندي مشخصي با اصولگرايان تندرو داشته‌باشد. از همين روي تلاش كرد خود را اصولگراي معتدل و همراه دولت اعتدال نشان دهد. همين چند روز اخير اخباري مبني بر تشكيل جلسه با حضور ناطق‌نوري، روحاني، جهانگيري و خاتمي منتشر شد. اخبار غيررسمي از اين جلسه حاكي از آن بود كه علي لاريجاني هم يكي از مدعوين بوده اما بنا به دلايلي شركت نكرده است. علي لاريجاني هم از چهره‌هايي است كه در چند سال گذشته در نقش ميانه‌روي خوب جا افتاده و مي‌تواند هم از حاضران نشست‌هاي گفتوگوي ملي باشد و هم از بانيان برگزاري آن. چه آنكه همه نشست و برخاست‌ها و همه وعظ و خطابه‌هايش رنگ‌وبوي اعتدال و منافع ملي مي‌دهد و در حاكميت حساب ويژه‌اي روي او باز شده است.
روحاني ساكن بيت
قرعه رياست دفتر رهبر جمهوري اسلامي قريب به 29 سال است كه به نام محمد محمدي گلپايگاني افتاده. او از مبارزان سياسي عليه رژيم پهلوي بوده كه سابقه انقلابي‌اش به قيام خرداد 42 باز مي‌گردد و 4 سال هم رياست دفتر امام خميني را برعهده داشته است. گرچه علاوه بر گلپايگاني، چهره‌هايي چون سيدعلي‌اصغر حجازي و وحيد حقانيان نيز در بيت رهبر انقلاب مسووليت‌هايي برعهده دارند اما گلپايگاني شايد بهترين انتخاب براي نمايندگي رهبري در همنشيني‌هاي گفتوگوي ملي باشد تا با نظارت بر گفتوگوي بزرگان، خطوط قرمز، نارنجي و سبز را به آنان نشان دهد.
آيات مهم و موثر
آيت‌الله احمد جنتي دبير شوراي نگهبان، آيت‌الله سيدمحمود هاشمي‌شاهرودي رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام و صادق آملي‌لاريجاني رييس قوه قضاييه، به عنوان روساي كانون‌هاي تاثيرگذار حاكميت از مهم‌ترين چهره‌هايي هستند كه در صورت برگزاري جلسات همنشيني براي گفتوگوي ملي حضورشان مثمر ثمر خواهد‌بود. گرچه هيچ كدام از اين چهره‌ها هرگز تمايلي كلامي نسبت به ايده نشان نداده‌اند. اما شايد با رايزني‌هايي از سوي چهره‌هاي مقبول طرفين و ضرورت تفاهم بر سر مسائل اساسي كشور اين بزرگان و خواص هم پاي ميز تفاهم ملي براي ملت حاضر شوند.
شيخ نور
علي‌اكبر ناطق‌نوري شايد يكي از بهترين گزينه‌ها براي همنشيني بزرگان انقلاب باشد. او گرچه روزگاري رقابت با سيد محمد خاتمي را تجربه كرد اما حالا به رسم رفاقت انقلابي مثل بسياري ديگر از اصولگرايان از نشست و برخاست با اصلاح‌طلبان امتناع نمي‌كند. شيخ نور از اين جهت گزينه مناسبي براي حضور در فرآيند گفتوگوي ملي است كه مورد وثوق هر دو طيف اصلاح‌طلب و اصولگرا و البته چهره‌اي موجه در حاكميت محسوب مي‌شود. علي اكبر ناطق نوري البته با حضور در جلسات مشتركي با حسن روحاني، اسحاق جهانگيري و سيد محمد خاتمي نشان داده كه براي تحقق اين ايده چندان هم بي‌ميل نيست. او حتي پتانسيل اين را دارد كه عباي آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني را بر دوش بيندازد و نقش او را ايفا كند.
وارث خميني
سيد حسن خميني مدت‌ها است كه با اصلاح‌طلبان نشست و برخاست دارد گرچه همنشيني او با اصولگرايان به ويژه سنتي‌ها هم از او چهره‌اي مرضي الطرفين ساخته است. فارغ از اين خميني جوان تنها ميراث‌دار رهبر انقلاب اسلامي است كه حضور جدي و فعال در زمين سياست دارد.
نماينده 16 ميليوني
سيدابراهيم رييسي حالا تنها توليت بزرگ‌ترين موقوفه جهان اسلام نيست كه در مشهد به رتق و فتق امور بپردازد. از ارديبهشت 96 او در قامت روحاني اصولگرا قريب به 16 ميليون راي را نمايندگي مي‌كند. چه آنكه ديدارها و سفرهاي او پس از انتخابات هم نشان مي‌دهد رييسي نمي‌خواهد تنها يك روحاني ساكن مشهد باشد. اجماع اصولگرايان بر روي نام سيدابراهيم رييسي گرچه با دلخوري و نه از سر ميل عمومي اصولگرايي نبود اما به هر روي رييسي پيش از انتخابات با رييسي كه ارديبهشت گذشته با رييس‌جمهوري مستقر رقابت كرد شرايطي متفاوت دارد. تفكر او 16 ميليون راي دارد و بي‌ترديد حضورش مي‌تواند در جلسه بزرگان نظام موثر واقع شود.
اولين دادستان
تاريخ تنها نقطه وصل روحاني گوشه‌نشينان سياست، سيدمحمد موسوي‌خوييني‌ها است. بعدازظهر روزهاي دوشنبه با مجمع روحانيون مبارز جلسه دارد و هر از چند گاهي در يك كانال تلگرامي گره‌هاي تاريخي را مي‌گشايد. با اين حال موسوي‌خوييني‌ها هم از جمله روحانيون اصلاح‌طلبي است كه مي‌تواند براي تحقق ايده گفتوگوي ملي مناسب باشد چرا كه بسياري او را چهره موجه و قابل تعامل اصلاح‌طلبي مي‌دانند. چه آنكه محمدرضا باهنر، دبيركل جبهه پيروان خط امام و رهبري به عنوان چهره شاخص اصولگرايي گفته‌بود «هرچقدر آدم‌هاي مذاكره‌كننده در طيف خودشان بانفوذتر باشند رسيدن به هدف را سريع‌تر و بهتر مي‌كند. غير از سران حوادث 88 افراد زيادي هستند، مثلا آقاي عارف قابل مذاكره است يا برخي اعضاي تشخيص مصلحت نظام مثل مجيد انصاري حتي در رده‌هاي بالاتر مثل موسوي‌خوئيني‌ها. او شخصيتي است كه كاملا مي‌شود مورد مذاكره قرار بگيرد.»
سردار نهاد انقلابي
حضور سرلشكر محمدعلي عزيز جعفري، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامي مي‌تواند به عنوان نماينده نهادهاي نظامي در همنشيني براي گفتوگوي ملي موثر باشد. حوزه مسووليت و اختيارات سپاه پاسداران و از ساختار گسترده و مناسبات آن نشان مي‌دهد كه سپاه بي‌ترديد بايد يكي از اركان گفتوگوي ملي باشد. همراهي اين نهاد انقلابي با دولت همان چيزي است كه بيش از هميشه نياز كشور است.
دريابان امنيتي
كارنامه دريابان علي شمخاني پر است از پست‌هاي نظامي؛ مناصبي كه از كابينه ميرحسين موسوي تا دولت اصلاحات و روحاني ادامه داشته است. با اين حال هجرت او از يك نهاد نظامي به شوراي عالي امنيت ملي در يكي از بزنگاه‌هاي تاريخي جمهوري اسلامي اتفاق افتاد. زماني كه يكي از مهم‌ترين پرونده‌هاي 10 سال اخير به اين شورا ارجاع داده شد. علاوه بر اين پرونده‌هاي مهم ديگري همچون بررسي علت درگذشت آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني و بسياري ديگر از پرونده‌هاي مهم امنيتي از نظر او مي‌گذرد. شمخاني يكي از چهره‌هاي محبوب بزرگان نيز هست. كسي كه با اختياراتي فراتر از وزير خارجه سفرهايي چون سفر به مسكو را برعهده مي‌گيرد. به جهت مسووليت او در شوراي عالي امنيت ملي و احاطه و اشراف او بر مسائل امنيتي با توجه به شرايط كنوني داخلي و منطقه‌اي شمخاني مي‌تواند يكي از مهم‌ترين گزينه‌ها براي حضور در سلسله نشست‌هاي گفتوگوي ملي و ارايه صورت‌وضعيتي دقيق از شرايط كشور به ديگر مسوولان و بزرگان نظام باشد.
تشكيلات سياسي- مذهبي
جامعه روحانيت مبارز و جامعه مدرسين حوزه علميه قم دو تشكيلات سياسي- مذهبي هستند كه گرچه سن و سال روحانيون آنها ايجاب نمي‌كند كه در راس مناصب اجرايي قرار گيرند اما اين روحانيون در مناسبات سياسي كم‌تاثيرگذار نيستند. تاثيرگذاري آنها در ميان قم‌نشينان آنقدري است كه نبايد نقش‌شان را در فرآيند گفتوگوي ملي ناديده گرفت.
آيت‌الله محمدعلي موحدي‌كرماني، دبيركل جامعه روحانيت مبارز كه پس از درگذشت آيت‌الله مهدوي‌كني بر جاي و جايگاه او تكيه زد فارغ از اينكه تندروهاي جريان اصولگرا چقدر در به كرسي نشاندن خواسته‌هاي‌شان موفق بوده‌اند اما در چند انتخابات اخير حضور پررنگي داشته است.
آيت‌الله شيخ‌محمد يزدي، دبيركل جامعه محققين و مدرسين حوزه علميه قم هم شايد شيخ منتقد دهه 70 نباشد و كهولت سنش باعث آرام‌تر شدن نقدهايش شده اما او همچنان يكي از تاثيرگذارترين چهره‌هاي ساكن قم است كه نبايد نقش او را در مناسبات سياسي كشور ناديده گرفت.
چهره ممنوعه اصلاحات
رييس دولت اصلاحات شايد مورد وثوق دو جريان سياسي كشور نباشد، محدوديت‌هايش هم روز به روز گسترده شود و نامش براي برخي اصولگرايان خط قرمز باشد اما نمي‌توان از بدنه اجتماعي حامي او به راحتي گذشت. بدنه اجتماعي كه مي‌تواند با يك پيام صوتي و تصويري او تركيب مجلس شوراي اسلامي و شوراي شهر تهران و برخي شهرستان‌ها را تغيير دهد و با يك اجماع رييس‌جمهوري‌ساز باشد. رييس دولت اصلاحات و «تكرار»ش يك ظرفيت ملي و پتانسيل بالقوه براي عبور از مشكلات و مصايب است.
پيشنهاد «اعتماد»
روساي قوا، رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام، دبير وشوراي نگهبان، نماينده مقام معظم رهبري، دبير شوراي عالي امنيت ملي، فرمانده كل سپاه پاسداران انقلاب، دبيركل جامعه روحانيت مبارز ومجمع روحانيون مبارز، توليت آستان قدس رضوي و آستان امام، دبيركل جامعه محققين و مدرسين حوزه علميه قم
ونامداران عرصه سياسي زمينه‌هاي گفتوگوي ملي را فراهم كنند و با سعه صدر هزينه‌هاي اظهار نظر سياسي - اجتماعي را كاهش دهند.