ونزوئلا و تكرار تجربه تلخ
هادي اعلمي‌فريمان
انتخاباتي كه روز يكشنبه در ونزوئلا برگزار شد نشانه اميدوار‌كننده‌اي براي آينده نداشت. در همان ابتداي امر بحث ميزان مشاركت مردم در انتخابات از جمله موضوعات بحث برانگيز بود. اپوزيسيون دولت ميزان مشاركت در انتخابات را حدود 33 درصد و در طرف مقابل كميسيون انتخابات ودولت ميزان مشاركت را 46 درصد اعلام كرده است. اين ميزان مشاركت در ونزوئلا از سال 1940 به اين طرف بي‌سابقه است. در واقع اولين بحراني كه اكنون ونزوئلا پس از انتخابات با آن مواجه شده، بحران انتخابات است. زيرا فضايي را ايجاد مي‌كند كه دولت نمي‌تواند حرف زيادي براي گفتن داشته باشد بنابراين همين موضوع تبديل به اولين گام به سمت بحران خواهد بود. مساله ديگر اين است كه مشكلات ساختاري در ونزوئلا كماكان به قوت خود باقي است و تحول جديدي را شاهد نبوديم.
هرچند كه مادورو در اولين پيام پس از انتخابات اپوزيسيون را دعوت به آشتي ملي كرده است ولي در عمل اين آشتي ملي بي‌ثمر خواهد بود زيرا تاكنون چند مورد ميانجيگري منطقه‌اي و بين‌المللي در اين زمينه صورت گرفته ولي بي‌نتيجه پايان يافته است. بنابراين بحران كماكان باقي است و مقاومت مدني شدت خواهد گرفت و شرايط را به سمت بحران بيشتر پيش خواهد برد. برخي خبرها نيز از سوي رسانه‌هاي غربي در خصوص دخالت نيروهاي مسلح در اين زمينه است. هرچند كه آنها نيز در سطح سران وفاداري خود به مادورو را اعلام كرده‌اند اما ممكن است در بدنه پايين‌تر احتمال تحركاتي وجود داشته باشد. با اين حال به نظر مي‌رسد اين انتخابات بيش از اينكه ثبات را به ونزوئلا بازگرداند موجب بي‌ثباتي بيشتر در اين كشور خواهد شد چرا كه شش ماه زودتر از تاريخ تعيين شده برگزار شد و همه شاهد بودند كه آقاي مادورو گام به گام برنامه‌ريزي بسيار سنگيني را در اين زمينه انجام داد. ابتدا پارلماني را كه در دست مخالفان بود، منحل كرد و سپس مجلس موسساني از طرفداران خود تشكيل داد كه يك برنامه‌ريزي مدون براي كسب قدرت به هر شكل ممكن بود. دراين انتخابات عملا آقاي مادورو به قوانين دموكراتيك چندان پايبند نبود و از اين پس نيز مجموعه اتفاقات به بحران‌هاي ونزوئلا دامن خواهد زد. از طرفي در دوسال اخير بخشي از بدنه اپوزيسيون خود را بطور كامل از دولت جدا كردند و پس از بي‌نتيجه ماندن ميانجيگري پاپ و برخي از مقام‌هاي منطقه‌اي عملا اعتماد ميان دولت و اپوزيسيون از بين رفت. مادورو تلاش كرد با نفوذ در داخل اپوزيسيون باعث ايجاد يك نوع تفرقه شود. اما بخشي كه كماكان ترديد داشتند و به انتخابات اميدوار بودند به تلاش خود ادامه دادند. فالكون يكي از همين افراد بود كه به عنوان يكي از فرمانداران دوره چاوز اميدوار بود كه بتواند در همين چارچوب فعاليت كند اما عملا مادورو توانست با ايجاد شكاف و تفرقه ميان آنها به موفقيت دست پيدا كند. اما بايد گفت كه در نتيجه مجموعه شرايط چيزي جز اختناق و اقتدار‌گرايي نخواهد بود. در خصوص سياست‌هاي ايالات متحده نسبت به ونزوئلا بايد گفت كه از دوره چاوز به اين سمت همواره يك موضع ثابت وجود داشته است و دولت امريكا مخالف دولت ونزوئلا محسوب مي‌شد. اما حالا اين روند به سمتي پيش رفته است كه عملا دولت امريكا دولت ونزوئلا را به رسميت نمي‌شناسد. نكته اينجاست كه حمايت‌هاي دولت ترامپ از اپوزيسيون داخلي موجب تضعيف آنها نيز شد. چرا كه چنين اقدامي موجب تقويت موضع مادورو در بحث حمايت خارجي از اپوزيسيون بود و از همين طريق نيز توانست به نتيجه دلخواه خود دست پيدا كند. بنابراين طبيعي است كه يكي از مولفه‌هاي اصلي كه مادورو همواره مطرح مي‌كند اين است كه يك جنگ سراسري اقتصادي عليه ونزوئلا جريان دارد و دخالت امريكايي‌ها اين موضع را تقويت مي‌كند و در چنين شرايطي مي‌تواند هواداران خود را منسجم نگه دارد. اما بحث اساسي اين است كه اوضاع داخلي به حدي آشفته و بحراني است كه اصلا نيازي به مداخله خارجي نباشد و با ادامه سياست‌هاي كنوني كشور به سمت يك فروپاشي پيش خواهد رفت. از سوي ديگر هرچند ونزوئلا داراي بزرگ‌ترين ذخاير نفت جهان محسوب مي‌شود، اما مساله اصلي اين است كه حتي پيش از آغاز اين بحران بسياري از شركت‌هاي سرمايه‌گذاري نفتي از كشور خارج شدند و هيچ تمايلي براي سرمايه‌گذاري در آنجا ندارند و همين موضوع موجب شكل‌گيري تحريم‌ها عليه كشور شد و ضربه‌اي مضاعف به كشور وارد كرد. بنابراين در حال حاضر شرايط آماده تحريم نفتي ونزوئلا است و امريكايي‌ها در اين زمينه مشكلي نخواهند داشت و طبق برنامه‌ريزي قصد دارند تا سال 2020 نفت شيل را جايگزين نفت وارداتي خود از ونزوئلا كنند. با ادامه اين روند تحريم‌هاي نفتي عليه ونزوئلا به زودي آغاز خواهد شد. مادورو براي خروج از اين بحران پيشنهاد داده كه حاضر است به سبك كره شمالي با امريكا وارد مذاكره شود اما در حال حاضر طرف امريكايي تمايلي به مذاكره با سوسياليست‌ها ندارد و با توجه به سياست‌ها نيز چندان اين اقدام قابل تصور نيست. همچنين بعيد به نظر مي‌رسد كه مادورو و حزب سوسياليست در كوتاه‌مدت با اپوزيسيون در قدرت شريك شوند. بنابراين در حال حاضر چشم‌انداز كوتاه‌مدتي براي حل بحران نيست. با تجربه مشابه كشورهاي امريكاي لاتين مانند آرژانتين مي‌توان گفت كه به زودي از ونزوئلا، كشوري ورشكسته برجاي خواهد ماند. با وجود وعده‌هايي كه آقاي مادورو به طبقه كارگر در طول انتخابات داد كه در شرايط كنوني شدني نيست، كشور در قدم اول به سمت يك شكست سنگين اقتصادي پيش خواهد رفت.