تقي آزاد ارمكي، استاد جامعه‌شناشي دانشگاه تهران، جزو طرفداران پيگير ورزش فوتبال است و مسابقات جام جهاني را هم از دست نمي‌دهد. او معتقد است پوتينيسم حاكم بر روسيه، به اين كشور اجازه نخواهد داد حداكثر بهره‌برداري فرهنگي و حيثيتي را از جام جهاني 2018 داشته باشد. با اين حال، آزاد ارمكي معتقد است روسيه ميزباني موفقيت‌آميزي در اين جام خواهد داشت و عملكردش حتي از كره جنوبي و ژاپن 2002 هم بهتر خواهد بود.
آقاي دكتر، شما بازي‌هاي جام جهاني را تماشا مي‌كنيد؟
چرا كه نه! همه بازي‌ها را مي‌بينم. هم بازي‌هاي ايران هم بازي ساير تيم‌ها.
فكر مي‌كنيد تيم ايران در روسيه چه كار خواهد كرد؟
ما كار خاصي نمي‌توانيم بكنيم! البته برد و باخت در زمين بازي رقم خواهد خورد ولي در فوتبال ما اتفاق خاصي رخ نداده كه بخواهيم خيلي اميدوار باشيم به تيم‌مان در اين جام جهاني. احتمالا به اسپانيا و پرتغال مي‌‌بازيم و در برابر مراكش هم شانس زيادي براي پيروزي نداريم.
ظاهرا مردم روسيه استقبال چنداني از جام جهاني نكرده‌اند. فكر مي‌كنيد چرا؟
شرايط روسيه هم مثل ايران است. به لحاظ اقتصادي و اجتماعي، در روسيه هم دلخوشي چنداني وجود ندارد. مردم روسيه از خارجي‌ها عصباني‌اند ولي خارجي‌ها را دوست دارند. مثل مردم ما كه بابت مشكلات اقتصادي و تحريم‌ها، از غرب عصباني‌اند ولي به غربي‌ها علاقه هم دارند. اگر شرايط اقتصادي روسيه خوب بود، رويكرد مردم اين كشور به جام جهاني متفاوت مي‌شد.
اقتصاد برزيل هم هميشه مشكلات زيادي دارد ولي مردم برزيل در سال 2014 استقبال بهتري از جام جهاني كردند.
برزيل برخلاف روسيه، ادعاي ابرقدرت بودن نداشته و مشكلات اقتصادي‌اش هم قدمت تاريخي دارد. برزيل ورشكستگي تاريخي دارد و اين طور نيست كه مشكلات اقتصادي گذرا، چيز تازه و طاقت‌فرسايي براي مردم اين كشور باشد. به همين دليل در عين گرفتاري اقتصادي، از فوتبال لذت مي‌برند. اما مردم روسيه سال‌ها زير سايه كمونيسم از حداقل رفاه لازم براي زندگي برخوردار بودند و در قرن كنوني هم تا پيش از تحريم‌هاي اخير غرب، وضع اقتصادي‌شان بهتر از الان بود.
از حيث قدرت ميزباني و كيفيت برگزاري مسابقات، جام جهاني 2006 به ميزباني آلمان، بهترين جام در قرن بيست و يكم بوده. فكر مي‌كنيد ميزباني روسيه، برخلاف آفريقاي جنوبي و برزيل، در حد آلمان باشد؟
بله؛ روسيه قدرت سازماندهي و تشكيلات دارد و نيروهاي دراختيارش كارآمد و قدرتمندند. به نظرم روسيه ميزبان خوبي خواهد بود. ولي اينكه جام جهاني بتواند اثرات فرهنگي و اجتماعي مهمي در جامعه روسيه داشته باشد، با توجه به وضعيت سياسي كنوني روسيه، برگزاري جام جهاني در اين كشور تاثير عميقي بر جامعه روسيه نخواهد داشت ولي برگزاري جام به نظر من، شكل شكوهمندي خواهد داشت.
برخي معتقدند دولت امريكا مقامات فيفا را به اين دليل بركنار كرد كه ميزباني 2018 را به روسيه واگذار كرده بودند. يعني فساد مربوط به ميزباني قطر بهانه بود. خلاصه روسيه به هر ترفند و تدبيري، ميزباني جام جهاني را گرفت. حالا چه استفاده‌اي از اين ميزباني مي‌تواند بكند؟
روس‌ها با اين ميزباني مي‌توانند خودشان را در سطح جهاني بازتعريف كنند و از انزواي كنوني در عرصه جهاني خارج شوند.
پس چرا اين خودآگاهي ملي در رفتار مردم روسيه در قبال جام جهاني وجود ندارد؟
براي اينكه دولت قدرتمند و توتاليتر روسيه، اجازه اين شكفتگي را به جامعه روسيه نمي‌دهد.
در واقع نوعي تناقض در اينجا وجود دارد. يعني ميزباني را گرفته‌اند تا در جهان بدرخشند ولي موانعي فرهنگي و سياسي به آنها اجازه درخشش تام و تمام نمي‌دهد.
دقيقا؛ اين مشكل زير سر نظام سياسي روسيه و شخصيت آدمي مثل پوتين است كه اجازه نمي‌دهد فضاي جامعه روسيه باز شود و اين كشور بتواند در جهان جلوه‌هاي غيرسياسي تازه‌اي داشته باشد. مانع اصلي در اين جهت، پوتين و پوتينيسم است.
يعني اگر در انتخابات اخير رقيب پوتين پيروز شده بود، بهره‌برداري كشور روسيه از جام جهاني بيشتر مي‌شد؟
قطعا؛ يا دست كم اگر پوتين در اثر سياست دموكراتيك‌تري به قدرت مي‌رسيد و پيروزي‌اش در انتخابات وجهه بدي پيدا نمي‌كرد، بهتر مي‌توانست در راستاي ترسيم يك روسيه جديد گام بردارد و از اين حيث حتي به سمت تفوق بر امريكا گام بردارد. به هر حال پوتين با وجهه غيردموكراتيكش، مانعي براي ارايه چهره‌اي جديد از روسيه است و به همين دليل بعيد است او بتواند از جام جهاني استفاده وي‍ژه‌اي در اين راستا بكند.
داعش تهديد كرده كه مسي و رونالدو را در روسيه ترور مي‌كند. به نظرتان در جام 2018 شاهد مشكلات امنيتي خواهيم بود؟
نه، در روسيه مشكل امنيت وجود ندارد. سيستم امنيتي روسيه قوي‌تر از اروپاست و مشكلاتي كه در فرانسه و انگليس و بلژيك رخ داد، بعيد است كه در روسيه هم به وقوع بپيوندد. روسيه در چچن جنگيده و سال‌ها هم در افغانستان بوده و الان هم در يمن و سوريه حضور دارد؛ به همين دليل از پس داعش و نيروهاي مشابه داعش برمي‌آيد. روسيه سيستم امنيتي متفاوتي دارد. البته هر اتفاقي تا حدي محتمل است اما روسيه با چنين مشكلي به شكل اساسي دست به گريبان نيست.
دولت روسيه كارتن‌خواب‌ها و گداها را از گوشه و كنار شهرها جمع كرده است و اين اقدام انتقاداتي را برانگيخته. شما با اين اقدام موافقيد؟
نه، اگر اين افراد هم در گوشه و كنار جامعه روسيه مشاهده مي‌شدند، فضاي قشنگ‌تري بر جام جهاني حاكم مي‌شد. جامعه كنترل‌نشده‌اي كه فقرا و گداها و دزدها در آن ديده مي‌شوند، طبيعي‌تر جلوه مي‌كند. اين اقدام دولت پوتين، فضاي طبيعي جامعه روسيه را مصنوعي مي‌كند و من با آن موافق نيستم.
يعني پوتين مي‌خواهد واقعيت‌هاي منفي جامعه روسيه را مخفي كند؟
بله.
ولي اگر اين واقعيت در معرض ديد باشد، ممكن است مشكلات امنيتي خودش را در پي داشته باشد. معتادان و جيب‌برها و ولگردها در مترو و گوشه و كنار مسكو و سن‌پترزبورگ ممكن است امنيت توريست‌ها را به خطر بيندازند.
نه لزوما. امنيت را گروه‌هاي سازمان‌يافته به خطر مي‌اندازند نه گداها و ولگردها. مگر در شهرهاي هندوستان آن همه گدا و ولگرد نداريم؟ ولي اين بيچاره‌ها خطر امنيتي براي توريست‌ها ايجاد نكرده‌اند. در روسيه هم بعيد بود چنين اتفاقي با حضور ولگردهاي مسكو بيفتد.
اولين جام جهاني قرن بيست و يكم در ژاپن و كره جنوبي برگزار شد. از حيث قوت ميزباني، فكر مي‌كنيد عملكرد روسيه بهتر از كره و ژاپن باشد؟
بله، فكر مي‌كنم با نظم و كلاس بالاتري مواجه خواهيم شد. پوتين تمام تلاشش را به كار مي‌برد تا قدرت سازماندهي بسيار بالا و چشمگيري را به نمايش بگذارد و در يك كلمه، ميزباني عظيم و باشكوهي را به رخ دنيا بكشد. اگرچه ممكن است رسانه‌هاي غربي اجازه ندهند اين شكوه و عظمت چندان به چشم آيد. آنها احتمالا مقاومت مي‌كنند و اين جنبه از جام جهاني را پوشش نخواهند داد. ولي پوتين به دنبال نمايش عظمت و شكوه روسيه است. به ويژه اينكه به تيم روسيه هم در اين مسابقات اميد چنداني نيست و دولت اين كشور ناچار است بيشتر روي نمايش قدرت ميزباني‌اش حساب باز كند نه تيم فوتبالش.
تقي آزاد ارمكي
برزيل برخلاف روسيه، ادعاي ابرقدرت بودن نداشته و مشكلات اقتصادي‌اش هم قدمت تاريخي دارد. برزيل ورشكستگي تاريخي دارد و مشكلات اقتصادي گذرا، چيز تازه و طاقت‌فرسايي براي مردم اين كشور نيست. به همين دليل در عين گرفتاري اقتصادي، از فوتبال لذت مي‌برند. اما مردم روسيه سال‌ها زير سايه كمونيسم از حداقل رفاه لازم براي زندگي برخوردار بودند و در قرن كنوني هم تا پيش از تحريم‌هاي اخير غرب، وضع اقتصادي‌شان بهتر از الان بود.