راه دشوار مستند ساز بودن
هادي آفريده
واقعيتش را بخواهيم در بحث پخش بين‌المللي فيلم‌هاي مستند با همراهي دولت نتوانستيم موفق باشيم. معدود درخشش فيلمسازان مستند به تلاش فردي آنها و تهيه‌كنندگان بخش خصوصي وابسته است. پخش فيلم در بخش مستند به مراتب دشوارتر هم است؛ چون در توليد فيلم‌هاي سينمايي بحث بازگشت سرمايه از گيشه، جذابيت درام و استفاده از بازيگران به خاطر زرق و برق موجود در كار لحاظ مي‌شود و اين نكات پخش فيلم‌هاي داستاني را هموارتر مي‌كند اما پرزنت فيلم‌هاي مستند عميقا نيازمند به تخصص بالايي است، ضرورت حضور پخش‌كننده از زمان شكل‌گيري ايده تا نگارش فيلمنامه و ساخته شدن فيلم مستند كاملا حياتي است. پخش‌كننده بايد در كنار تهيه‌كننده و كارگردان حضور داشته باشد و با توجه به فضاي فيلم بازاريابي كند.
طبيعي است دولت چنين نكاتي برايش دغدغه‌مند نيست؛ دولت به سودآوري فيلم‌هاي مستند فكر نمي‌كند، بودجه فرهنگي مشخصي دارد كه مديران سعي مي‌كنند بيلان كاري خود را با اين بودجه‌ها پر كنند. تعدادي فيلم مستند توليد مي‌كنند يا نتيجه مي‌گيرند يا نتيجه نمي‌گيرند پخش‌كنندگان دولتي فيلم‌هاي مستند بيشتر شبيه به كارمند‌هايي هستند كه صبح به صبح كارت ورود و خروج مي‌زنند.
در هر دوره‌اي كه پخش فيلم من برعهده دولت بوده پخش بين‌المللي با شكست مواجه شده و اين نكاتي است كه بايد اذعان داشت. فيلم‌هاي زيادي با مركز گسترش كار كردم يا همينطور سينماي جوان، همينطور تلويزيون همه آنها در سطح متوسط براي فيلم هايم انرژي گذاشتند و من به اين نتيجه رسيدم كه از پخش دولتي فيلم‌هايم به نتيجه نمي‌رسد.
سياست‌هاي دولت براي پخش فيلم‌هاي بين‌المللي فقط كسب جايزه نيست آنها فقط تلاش مي‌كنند سياست‌هاي فرهنگي جمهوري اسلامي را معرفي كنند و سياست‌هاي كلان فرهنگي را مد نظر قرار دهند. به علاقه فستيوال‌ها توجهي ندارند و نگاه سطحي به موضوعات دارند و ترجيح‌شان اين است كه موضوعات كم‌خطر‌تر را براي معرفي به كشورهاي ديگر انتخاب كنند.
به تمام اين مشكلات اين را هم اضافه كنيد كه فيلم‌هايي كه با مجوز و نظرات جمهوري اسلامي ساخته مي‌شود اجازه فروش به شبكه‌ها و كانال‌هاي خارجي را ندارند و اين فرصت درآمدزايي را هم از مستندسازان دريغ مي‌كنند؛ بخش خصوصي هم با اما و اگرهاي زيادي نسبت به اين مساله اقدام مي‌كند.
در پايان اين نكته را بگويم كه تا زماني كه دولت در بخش فرهنگي آموزش، توليد، جشنواره و پخش تصديگري خود را داشته باشد موفقيت خارجي براي مستندسازان شاهد نخواهيم بود.