بررسي كتاب «اصفهان در انقلاب» با سخنراني عبدالمجيد معاديخواه
شانسي كه تاريخ انقلاب دارد
عبدالمجيد معاديخواه، مدير موسسه تاريخ‌پژوهي «ياد» گفت: تاريخ انقلاب يك شانس بزرگ دارد و آن‌هم وجود گزارش‌هاي مختلف از متعصب‌ترين دشمنان تا سينه‌چاك‌ترين طرفداران انقلاب بوده كه ميدان فراخي براي تحقيقات آينده است. در دومين نشست از سلسله نشست‌هاي چهلمين سالگرد انقلاب اسلامي كه در سراي اهل قلم، عصر سه‌شنبه برگزار شد، مجموعه پنج جلدي «اصفهان در انقلاب» مورد نقد و بررسي قرار گرفت. جلد نخست اين كتاب را كه وقايع سال‌هاي 40 تا 44 را بيان مي‌كند، محمد حنيف نوشته و جلدهاي دوم تا پنجم به قلم عباس نصر تدوين و از سوي موسسه چاپ و نشر عروج راهي بازار نشر شده است.
وضع بد تاريخ‌نگاري
حجت‌الاسلام عبدالمجيد معاديخواه از سخنرانان اين نشست بود كه سخن خود را با بيان اينكه هر قدمي براي نوشتن تاريخ برداشته شود، مغتنم است، آغاز كرد و افزود: اساسا وضعيت خوبي در حوزه تاريخ نداريم. همه فكر مي‌كنند تاريخ را مي‌دانند. بسياري از كساني هم كه تاريخ نوشته‌اند، آشنايي آنها بيشتر براساس تجربه‌هاي زيسته بوده كه نياز به بررسي دارد. سرد و گرم تاريخ را لمس كردن، در بينش تاريخي موثر است، ولي تخصص تاريخي چيز ديگري است. بايد بررسي كنيم كه روش‌شناسي تاريخ چقدر جدي گرفته شده است. حقيقتا در حوزه و دانشگاه تا امروز اين بحث چندان جدي گرفته نشده است. مدير موسسه تاريخ‌پژوهي «ياد» در ادامه افزود: اگر كسي با نگاه و احساسات خاصي به اسناد، شواهد و وقايع تاريخي نگاه كند، نگاهش طرفدارانه و رنگ‌آميزي شده است. اما اگر فردي در اين حالت بتواند در خود تقواي علمي ايجاد كند، از بحث‌هاي روش‌شناسي تاريخ است. در غرب هم تا زمان انقلاب فرانسه، كتاب‌هاي روش‌شناسي تاريخ كم است ولي از آن تاريخ به بعد، كتاب‌هاي بسياري نوشته شده‌اند.
نقش تاريخ شفاهي در تاريخ‌نگاري انقلاب
معاديخواه همچنين با اشاره به ويژگي‌هاي تاريخ‌نگاري انقلاب، تصريح كرد: انقلاب اسلامي اين قوت را دارد كه امكان يك‌قلم شدن نداشته و شايد مخالفان انقلاب در عرصه تاريخ‌نگاري حضور بيشتري از موافقان آن داشته‌اند كه اين يك نقطه قوت است. تاريخ انقلاب يك شانس بزرگ دارد و آن‌هم وجود گزارش‌هاي مختلف از متعصب‌ترين دشمنان تا سينه‌چاك‌ترين طرفداران انقلاب بوده كه ميدان فراخي براي تحقيقات آينده است.
وي در همين راستا افزود: وقتي تاريخ‌نگاري انقلاب شروع شد، بحث تاريخ شفاهي هم كم‌كم راه افتاد و كارهاي زيادي انجام شد. اسنادي منتشرشده و بخشي هم شامل زندگينامه و بخشي هم شامل خاطرات بوده كه موسوم به تاريخ شفاهي است. هرچه ديرتر به‌طور جدي به اين عرصه ورود كنيم، بيشتر ضرر مي‌كنيم چراكه ديگري نمي‌تواند براي ما تاريخ بنويسد.
تاريخ؛ آزمايشگاه انسان
عباس نصر، نويسنده جلدهاي دوم تا پنجم اين مجموعه نيز طي سخناني گفت: يكي از دغدغه‌هاي دوره دانشجويي من اين بوده كه مشاهده مي‌كردم درباره اكثر شهرهاي ايران كه حتي حركات كوچكي در انقلاب داشتند، كتاب نوشته شده، ولي درباره اصفهان كه در اين انقلاب پيشتاز بوده، كتابي وجود ندارد. چندين سال پيش، جلد نخست «اصفهان در انقلاب» براي بازبيني در اختيار من قرار گرفت كه محمد حنيف (نويسنده جلد اول اين مجموعه) بسيارخوب آن را تبيين كرده بود و به من پيشنهاد شد كه جلدهاي بعدي را بنويسم. نصر در ادامه با تاكيد بر اهميت پرداختن به مقوله تاريخ در شناخت هويت ملي، افزود: حسن تاريخ اين است كه هرچه بيشتر خوانده شود، انسان احساس مي‌كند بيشتر عمر كرده است. تاريخ آزمايشگاه انسان است. تاريخ سرانجام هر قوم و ملتي را نشان مي‌دهد. به بيان بزرگان، هر ملتي تاريخ خود را فراموش كند، محكوم به تكرار آن است. اگر انسان ماهيت تاريخي خود را فراموش كند، گم مي‌شود. براي دانستن هويت يك ملت، ابتدا بايد تاريخ آن را ديد كه چه مسيري را طي كرده است. وي در ادامه گفت: ديگران از روي تاريخ ما، ما را تعريف مي‌كنند، ولي ما خودمان به اينجا نرسيده‌ايم كه بعد از طي اين مسير تاريخي، امروز كجا هستيم و فردا كجا خواهيم بود. متاسفانه تاكنون به طور جسته گريخته كارها و پژوهش‌هايي انجام شده كه اين درهم‌ريختگي فرهنگي تا حد زيادي ناشي از همين مساله است. آن دسته از مسوولاني كه بيشتر تاريخ خوانده، نوشته و تحليل تاريخي كرده‌اند، بهتر تصميم مي‌گيرند و بهتر رفتار مي‌كنند.محمدمهدي بيگلري، مدير موسسه چاپ و نشر عروج نيز در مقام ناشر اين اثر، گفت: تاليف و چاپ اين كتاب كه يك تاريخ‌نگاري انقلاب است، فراز و نشيب‌هاي يك انقلاب را سپري كرد. براساس نامگذاري، اين كتاب قطعا تاريخ محلي است و اختصاص به يك شهر دارد، ولي گزارشي از رويدادهاي انقلاب است كه در يك جغرافياي خاص اتفاق افتاده و مخاطبان آن فقط اصفهاني‌ها نيستند. وي ادامه داد: اين كتاب از اين جهت بيشتر اهميت پيدا مي‌كند كه انقلاب پيشتاز انقلاب بوده و براي دنبال كردن بسياري از مسائل انقلاب بايد به آن مراجعه كرد. شايسته است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و ديگر نهادهاي مسوول و كتابخانه‌ها براي قرار دادن اين كتاب در دسترس عموم جامعه، به ما كمك كنند. نيكنام حسيني‌پور، مديرعامل موسسه خانه كتاب نيز در بخش پاياني اين نشست در سخناني كوتاه، بيان كرد: در ايران خاطرات بسياري از سران پهلوي منتشر مي‌شود. حال بايد بررسي كرد كه چرا نسبت به كتاب‌هايي كه در حوزه تاريخ انقلاب منتشر مي‌كنيم، آن‌طور كه بايد رغبت ايجاد نمي‌شود؟ شايد شكاف بين تاريخ دولتي و تاريخ از نظر ملت، باعث عدم رغبت به اين كتاب‌ها مي‌شود. ايبنا