ترامپ وانمود مي‌كند كه تصميم‌گيري را به تهران سپرده است
نمايش ديپلماسي
سارا معصومي
توپ مذاكره ميان ايران و امريكا در هوا سرگردان و بازار شايعه و گمانه‌زني‌هاي رسانه‌اي داغ است. دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا ژست مذاكره و توسل به ديپلماسي را به خود گرفته و مي‌گويد آماده مذاكره نه از سر قدرت يا ضعف در هرمكان و هر تاريخي كه رهبران ايران اراده كنند، است. همزمان قطار بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي (ثانويه) ايران به راه افتاده و با عبور از نخستين ايستگاه در تاريخ 4 آگوست در حال حركت به سمت دومين ايستگاه در چهارمين روز از ماه نوامبر است. از تهران صداهاي نسبتا متفاوتي به گوش مي‌رسد: برخي از مقام‌هاي سياسي بازگشت امريكا به برجام و احترام گذاشتن به تهران را پيش‌شرط مذاكره دانسته‌اند و برخي از چهره‌هاي نظامي مي‌گويند خواب ترامپ براي مذاكره مستقيم با ايران هرگز محقق نخواهد شد. با اين وجود برآيند صداهاي برآمده از تهران گوياي اين است كه ايران فعلا بنايي براي مذاكره با امريكاي ترامپ ندارد. با وجود اصرارهاي ترامپ و انكارهاي تهران، بسياري از رسانه‌ها اخبارهاي مثلا پشت پرده و غيررسمي را درباره مذاكرات ايران و امريكا و نامه‌نگاري ميان مقام‌هاي دو كشور رد و بدل مي‌كنند. درحالي كه رسانه كويتي الجريده ادعا مي‌كند ايران 7 پيش‌شرط را تعيين كرده و يوسف بن علوي، وزير خارجه عمان آن را به واشنگتن برده است، برخي از مقام‌هاي سياسي نيز از احتمال ديدار ميان روساي جمهور ايران و امريكا در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل خبر مي‌دهند.
دونالد ترامپ در توييت‌ها و اظهارنظرهاي خود هيچ ابايي از بيان برهنه اهداف و نيت‌هاي خود از تشديد فشارهاي اقتصادي بر ايران ندارد. تحريم به ابزار دلخواه دونالد ترامپ بدل شده و وي آرزو مي‌كند تشديد فشارهاي اقتصادي بر ايران بتواند دولت را به پاي ميز مذاكره بكشاند. به نظر مي‌رسد كه تغيير محسوسي نيز در موضع‌گيري‌هاي ترامپ در قبال ايران ايجاد شده و به عنوان مثال وي در چند توييت و اظهارنظر اخير خود ايده تغيير رژيم را تبليغ نمي‌كند و صرفا تلاش مي‌كند با اين ادعا كه ايران از منظر اقتصادي اوضاع نابساماني را تجربه مي‌كند، مذاكره با امريكا را تنها راه‌حل بداند. رييس‌جمهور امريكا روز شنبه به وقت امريكا در تازه‌ترين توييت خود درباره ايران نوشت: «ايران، و اقتصاد آن، دارد خيلي بد مي‌شود؛ و خيلي هم به سرعت! مهم نيست من ديدار مي‌كنم، يا ديدار نمي‌كنم - به آنها بستگي دارد!» وي در حقيقت با اين توييت توپي را كه ايراني‌ها يك هفته قبل پس از سخنان ترامپ در حضور نخست‌وزير ايتاليا براي مذاكره بدون پيش شرط با ايران به زمين واشنگتن بازگردانده بودند مجددا در زمين ايران قرار داد.
پل زني از نارضايتي اقتصادي مردم
در چنين شرايطي رسانه‌هاي امريكايي و در مجموع رسانه‌هاي غربي و عربي نيز به كمك ترامپ آمده‌اند و با انعكاس خبرهاي مربوط به تظاهرات در ايران سعي در وخيم نشان دادن اوضاع اقتصادي ايران در عرصه بين‌المللي دارند. رسانه امريكايي نيويورك تايمز در گزارش روز يكشنبه خود درباره تحولات جاري در ايران نوشت: مردم در شهرهاي متفاوت ايران براي اعتراض به وضعيت اقتصادي به خيابان‌ها آمده‌اند و اين همان چيزي است كه ترامپ را خشنود مي‌كند چرا كه وي اميدوار است ناآرامي‌هاي اجتماعي بتواند به عنوان اهرم فشار بر رهبران ايران عمل كند. خبر و فيلم برخي اعتراض‌ها در ايران در شبكه‌هاي اجتماعي و همچنين ده‌ها شبكه فارسي‌زبان ماهواره‌اي پخش شده و بازتاب فراواني پيدا كرده است. در حال حاضر ريال به عنوان واحد پولي ايران ارزش خود را در مقايسه با يك سال گذشته از دست داده است و برخي اعتقاد دارند كه اصلي‌ترين دليل اين مساله خروج امريكا از توافق هسته‌اي با ايران است. حسن روحاني، رييس‌جمهور ايران اين روزها نه تنها از سوي اصولگرايان بلكه از سوي چهره‌هايي كه به وي در آخرين انتخابات راي دادند نيز تحت فشار قرار دارد. اعتراض‌هايي كه به شكل پراكنده در 6 ماه گذشته در شهرهاي مختلف ايران رخ داده به نسبت اعتراض‌هايي كه در سال 2009 و پس از برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري در ايران برگزار شد، بسيار كوچك‌تر است در حالي كه برخي از اقشار طبقه متوسط نيز در مكالمه‌هاي خود از وضعيت اقتصادي ايران راضي نيستند اما به دليل ابهامي كه در خط و خطوط‌دهي به اين اعتراض‌ها وجود دارد، ترجيح مي‌دهند بازي را از حاشيه نگاه كنند. نيويورك تايمز به نقل از بهمن امويي از فعالان سياسي در ايران مي‌نويسد: هيچ رهبري و آينده‌نگري در اعتراض‌ها ديده نمي‌شود و به نظر نمي‌رسد كه اين اعتراض‌ها به زنجيره‌اي از واكنش‌هاي عمومي منتهي شود.
نيويورك تايمز در ادامه مي‌نويسد: براي ايران، كشوري 80 ميليوني كه يكي از آرام‌ترين كشورهاي منطقه خاورميانه بوده، افزايش ليست شهرهايي كه در آنها اعتراض‌هاي عمومي رخ مي‌دهد، نگران‌كننده است. در ايران اصولگرايان اعتقاد دارند كه اين اعتراض‌ها از بيرون از كشور هدايت و رهبري مي‌شوند. چهره‌اي مانند حميدرضا ترقي از تحليلگران مسائل سياسي در اين باره مي‌گويد: اين اعتراض‌ها كار دشمنان ايران به خصوص ايالات متحده، عربستان سعودي و اسراييل و همچنين گروه‌هاي ايراني ضدنظام در خارج از كشور است.
ابهام در نتيجه سياست ترامپ
آسوشيتدپرس در گزارشي درباره ابهام در سياست ترامپ در قبال ايران مي‌نويسد: حداقل در اين مقطع زماني، ايالات متحده به دنبال تشديد فشار اقتصادي و ديپلماتيك بر ايران است اما هيچ كس نمي‌داند كه آينده اين سياست چه خواهد بود و آيا اين ابهام مي‌تواند ريسك تقابل را افزايش دهد؟ دونالد ترامپ پس از چندماه دويدن در مسير تشديد تنش با تهران هفته گذشته از تمايل خود براي مذاكره بدون پيش‌شرط با ايران سخن گفت و البته كه اين موضع وي همگان را شگفت‌زده كرد. البته اين درخواست وي تنها دو ساعت دوام داشت و مايك پمپئو وزير خارجه‌اش شروطي را براي ملاقات رييس‌جمهور امريكا با همتاي ايراني مطرح كرد. با اين وجود نكته قابل توجه اين بود كه پيشنهاد ترامپ براي ديدار با رييس‌جمهور ايران در حالي مطرح شد كه وزير خارجه امريكا ايده تغيير نظام در ايران را تعقيب مي‌كرد. سوزان ملوني، از كارشناسان مسائل ايران و امريكا در اين باره به خبرگزاري فرانسه مي‌گويد: براي چهره‌هايي مانند جان بولتون، تشديد فشار بر ايران مي‌تواند پايان همه‌چيز باشد. اگر اين تشديد فشار به تسليم ايران منتهي شود چه خوب و اگر به تغيير نظام منتهي شود چه بهتر.
با اين وجود چهره‌هاي تندروتري مانند مارك دووبيتز اعتقاد دارند كه فشارهاي ترامپ بر ايران جواب داده است. وي در اين باره به خبرگزاري فرانسه مدعي مي‌شود: از زمان موضع‌گيري‌هاي تند وتيز ترامپ، ايران موشك‌هاي بالستيك كمتري را آزمايش كرده و مي‌توان گفت كه مواضع ترامپ در قبال ايران ريسك تنش ميان تهران و واشنگتن را كاهش داده است.
در حالي كه حسن روحاني و دونالد ترامپ هر دو در يك روز در مجمع عمومي سازمان ملل در ماه سپتامبر سخنراني دارند اما مشخص نيست كه آيا ديداري ميان دو رييس‌جمهور رخ خواهد داد يا خير. جيم متيس وزير دفاع امريكا در تاريخ 27 جولاي تاكيد كرده بود كه ايالات متحده هيچ برنامه‌اي براي براندازي در ايران ندارد. گروهي از كارشناسان غربي مي‌گويند كه سياست فعلي دولت ترامپ مي‌تواند چند نتيجه به دنبال داشته باشد: تحريم‌ها و فشار ديپلماتيك مي‌تواند ايران را به پاي ميز مذاكره بكشاند كه اين نتيجه مطلوب ترامپ است. بحران مالي در ايران مي‌تواند تا آنجا پررنگ شود كه اعتراض‌هاي گسترده در شهرهاي مختلف ايران كار را براي دولت سخت‌تر كند. يك نتيجه محتمل ديگر هم اين است كه ايران به رفتارهاي منطقه‌اي خود كه مورد اعتراض امريكا است پايان دهد. مارك دووبيتز اعتقاد دارد كه هركدام از اين نتايج مي‌تواند مطلوب ترامپ باشد.