رضاشاه باني ايران نوين نبود
داود هرميداس باوند در نشست توسعه و رضاشاه گفت: اينگونه كه گفته مي‌شود رضاخان باني ايران نوين نيست، وظيفه رضاخان حفظ امنيت منابع نفتي براي دولت انگستان بود. نشست «رضاخان و توسعه» با حضور داود هرميداس باوند، استاد حقوق و روابط بين‌الملل و همچنين رحيم نيكبخت، پژوهشگر تاريخ معاصر روز چهارشنبه در كانون انديشه جوان برگزار شد. هرميداس باوند در اين نشست گفت: اگر ما درگذر تاريخ نگاهي به دايره‌المعارف‌هاي معتبر داشته باشيم، در معرفي پنج شخصيت مانند كوروش، داريوش اول، شاپور اول، خسرو انوشيروان و شاه عباس از عنوان «كبير» استفاده مي‌شود. اين شخصيت‌ها واقعا درخور اين جايگاه هستند. بيهوده نمي‌توان به كسي صفت كبير اتلاق كرد. وي ادامه داد: ما در قرن نوزدهم متوجه شديم كه فاصله نسبتا دوري از تحولات جهان غرب داريم. ما با نظام استعماري و استبدادي مواجه مي‌شويم كه ديوان‌سالاران ما مي‌خواستند راه خروج از اين وضعيت را پيش بگيرند و يك نوسازي انجام دهند. خط‌مشي‌اي كه امثال اميركبير طي كردند و نيمه‌كاره ماند. وي افزود: تمام تلاش انگليس در ايران حفظ امنيت مناطق نفت خيز بود كه بايد يك دولت مقتدر مركزي اين كار را انجام دهد.
همچنان درگير اتفاقاتي هستيم كه در دوران رضاشاه افتاد
رحيم نيكبخت نيز كه از سخنرانان اين نشست بود، سخنان خود را چنين آغاز كرد: تعريف نوسازي و توسعه مي‌تواند براي بررسي وضعيت ما راهگشا باشد. پس ما بايد تعريف جامعي از توسعه داشته باشيم تا بتوانيم بفهميم چقدر پيشرفت كرده‌ايم. وي در ادامه افزود: توسعه ابعاد مختلفي دارد كه همه اين ابعاد با هم توسعه را تشكيل مي‌دهد. توسعه سياسي، اداري، نظامي، فرهنگي، اجتماعي و... از اين دست است كه هر كدام را مي‌توان مستقل در نظر گرفت و بررسي كرد. ما از دل اين بحث جوابي براي نياز امروز خود مي‌خواهيم چراكه ما درگير تبعات اتفاقاتي هستيم كه در دوره رضاشاه رخ داد. وي افزود: از جنگ‌هاي ايران و روس به بعد كه ما با شكست نظامي مواجه مي‌شويم، نياز به توسعه نظامي بيشتر مد نظر مديران كشور قرار مي‌گيرد. مسائلي مانند نظام آموزشي، راه آهن، اتحاد لباس، سركوب عشاير و... كه در حكومت رضاشاه رخ داد مي‌تواند معيارهاي خوبي براي ارزيابي وضعيت توسعه باشد.
نزاع ساختگي ميان ايران و اسلام
رحيم نيكبخت گفت: هويت ايراني در طول سير خود به دوره مشروطه مي‌رسد و تلاش‌هايي براي احياي عظمت ايران شكل مي‌گيرد كه در دوره مشروطه حجم زيادي از ادبيات ملي در مطبوعات شكل مي‌گيرد. در دوره پهلوي يك انقطاعي در سير هويت ملي ما شكل مي‌گيرد. نگاه ملي پس از دوره مشروطه تا دوره رضاخان به سوي يك باستان‌گرايي مي‌رود. وي ادامه داد: حكومت پهلوي يك نزاع ساختگي ميان اسلام و ايران شكل داد. در دوره پهلوي دست و پاي هويت ايراني مي‌شكند و جريان‌هاي رقيب مانند حزب توده و بهاييت و. . . شكل مي‌گيرند.
دولتي شدن اقتصاد در دوران رضا شاه
نيكبخت با اشاره به سمت و سوي اقتصادي حكومت در دوران رضا شاه گفت: اقتصاد خصوصي در دوره رضاشاه به سمت دولتي شدن مي‌رود و نظام بروكراتيك براي اقتصاد تصميم مي‌گيرد. با توجه به سركوب عشاير، توليد ملي با ركود مواجه مي‌شود و تلفات زيادي به اقتصاد دامداري ما وارد مي‌شود و عشاير دچار روحيه دولت‌ستيزي مي‌شوند. وي بار ديگر با اشاره به مساله توسعه در آن دوره افزود: در دوره رضاشاه تلاش مي‌شد يك توسعه همه‌گير و فراگير رخ دهد ولي باني اين توسعه نظامي‌ها بودند. يكي از عوامل ناكامي اين توسعه سوءظن رضاشاه نسبت به اطرافيان خود بود. بايد گفت باني ايران نوين را بايد كساني مانند عباس ميرزا، قائم مقام فراهاني، اميركبير و... بدانيم نه رضاشاه.
رضا شاه باني ايران نوين نيست
هرميداس باوند در ادامه اين نشست با اشاره به اينكه همه شهروندان ايراني بايد از امكانات برابر و فرصت‌هاي برابر بهره ببرند و در تمام وجوه مشاركت داشته باشند، گفت: اگر اين اتفاق نيفتاده، نقص در ساختار اجتماعي و سياسي ما بوده است. وي ادامه داد: هر حكومتي سعي مي‌كند گذشته را نفي كند تا موجوديت خود را توجيه كند. اما بايد گفت ما مدرسه ملي، دارالفنون و. . . را از قبل داشتيم كه در دوره رضاشاه همين‌ها به دانشگاهاي جديد منتقل شد. بنابراين از اول دارالفنون و مدرسه سياسي وجود داشت. وي افزود: در مورد راه‌آهن بايد گفت كه راه آهن ارتباطات ما از لحاظ تجاري و. . . را افزود و آثار مثبتي داشته است اگرچه گفته مي‌شود راه آهن شرق به غرب براي ما مفيدتر بوده است. باوند در ادامه با اشاره به سمت و سوي اقتصادي كشور در دوره رضا شاه گفت: اقتصاد ما در آن مقطع دولتي بود ولي نقش مثبت نسبي خود را داشته است. بايد گفت لوله كشي آب در تهران را به رضاشاه منتسب مي‌كنند در حالي كه قوام السلطنه بعد از رضاشاه اين كار را كرده است. وي در ادامه افزود: اينگونه كه گفته مي‌شود رضاخان باني ايران نوين نيست چون قبل از او توسعه در ايران وجود داشته است و در دوره رضاخان هم كارهايي به‌طور نسبي انجام شده است. وظيفه رضاخان حفظ امنيت منابع نفتي براي دولت انگستان بود. باوند در پايان گفت: در دوره رضاخان در عرصه فرهنگي و اقتصادي گام‌هاي نسبي خوبي برداشته شد اما در استمرار ارزش‌هاي مشروطه دچار وقفه شديم. بايد قضاوت را به تاريخ بسپاريم كه بر اساس رويدادها چه كسي جايگاه ويژه‌اي مي‌يابد. مهر