دولتمردان ونزوئلايي در سال‌هايي كه نفت بشكه‌اي بالاي 100 دلار را به جهان عرضه مي‌كردند تصور اين را نداشتند كه تنها به فاصله چند سال شرايطي بركشور حكمفرما شود كه حتي از تامين حداقل‌ها براي مردم خود نيز عاجز باشند؛ هرچند كه بسياري براي ونزوئلا روزگاري شبيه به امروز را پيش‌بيني مي‌كردند اما حزب حاكم اين كشور هيچگاه نخواست اين واقعيت تلخ را بپذيرد و چاره‌اي براي آن بينديشد. اكنون كه مردم اين كشور از شرايط خود خسته شدند و اميدي به آينده ندارند در حال كوچ از خانه و كاشانه خود براي زندگي بهتر هستند. در حال حاضر طبق گزارش‌ها جمع زيادي از شهروندان اين كشور براي فرار از فقر، تورم، عدم وجود خدمات عمومي و رفاهي و كمبود نيازهاي اوليه براي زندگي در حال خروج از كشور هستند. خبرگزاري فرانسه در گزارشي به بررسي وضعيت و تاثير اين مهاجرت نه تنها بر ونزوئلا بلكه بر كل امريكاي جنوبي پرداخته است.
ميزان مهاجرت ونزوئلايي‌ها چقدر است؟
طبق آماري كه سازمان ملل متحد ارايه داده است حدود 6/1ميليون ونزوئلايي از زمان شروع بحران اقتصادي در اين كشور كه به سال 2015 بازمي‌گردد، آواره شده‌اند. طبق اين آمار بيش از 3/2 ميليون ونزوئلايي در حال حاضر خارج از كشور خود زندگي مي‌كنند، اما برخي منابع ديگر اين رقم را بسيار بالاتر مي‌دانند. مركز تحقيقات مركزي دانشگاه ونزوئلا عنوان كرده است كه طبق برآوردها 8/3 ميليون نفر پس از انقلاب بوليواري هوگوچاوز در سال 1998 از كشور خارج شده‌اند.
توماس پائز جامعه‌شناس ونزوئلايي در گفت‌وگو با خبرگزاري فرانسه مي‌گويد، بين 10 تا 12 درصد ونزوئلايي‌ها در حال حاضر در بيش از 90 كشور خارجي زندگي مي‌كنند. به‌طور سنتي اكثريت آنها در كلمبيا، ايالات متحده و اسپانيا هستند. اما از سال 2015 «پرو» تبديل به بزرگ‌ترين منطقه مهاجرپذير از سمت ونزوئلا بوده است و در طول اين سال‌ها نرخ مهاجرت از ونزوئلا به پرو 150 درصد افزايش داشته است.
مردم براي رسيدن به محلي ديگر جز ونزوئلا مسيري سخت را مي‌پيمايند. بسياري خود را به اردوگاه‌هاي موقت مي‌رسانند تا جاي خوابي پيدا كنند يا در خيابان‌ها زندگي مي‌كنند تا كمك‌هاي مالي، غذايي دريافت كنند. برخي از آنها نيز سر چهارراه‌ها مي‌ايستند و با پاك كردن شيشه ماشين‌ها سعي مي‌كنند گذران عمر كنند.
چرا اين اتفاق رخ داد؟
طبق گفته پائز، همه اينها زماني آغاز شد كه هوگو چاوز در سال 1999 به رياست‌جمهوري ونزوئلا رسيد. اما در آن دوران بحران نمايان نبود، بلكه از زمان روي كار آمدن نيكولاس مادورو در سال 2013 اين بحران هرچه سريع‌تر به سمت عميق‌تر شدن پيش رفت. ونزوئلا بيش از حد وابسته به ذخاير نفت خود بود؛ به گونه‌اي كه بيش از 96 درصد درآمد كل كشور از نفت خام است و زماني كه قيمت نفت در سال 2014 كاهش يافت، باعث كمبود سرمايه خارجي ونزوئلا شد. دولت به اين امر با چاپ پول بيشتر واكنش نشان داد و اين تنها موجب افزايش تورم در اين كشور شد و عملا كشور را در يك ركود تورمي شديد قرار داد.
پائز مي‌گويد، ناامني و به خطر افتادن مالكيت و زندگي شخصي در ونزوئلا تبديل به عامل اصلي و موثر براي فرار از كشور شد. وي مي‌افزايد: زوال اقتصادي، كاهش ارزش بوليوار در اين كشور تبديل به يك بحران انساني شده است.
چگونه اين روند بر ونزوئلا تاثير مي‌گذارد؟
خبرگزاري فرانسه اشاره مي‌كند كه ابتدا مهاجرت‌ها بيشتر از سوي نخبگان و خروج سرمايه‌ها اتفاق افتاد و كشور را تحت‌تاثير قرار داد. آلفونسو لانوچي كه ونزوئلايي‌ها را در يك وبسايت در سراسر جهان رصد مي‌كند، مي‌گويد: ابتدا مهاجرت توسط افرادي صورت گرفت كه سرمايه و تحصيلات دانشگاهي داشتند.
حالا پژوهشگران معتقدند تنها يك مدل از افراد كشور را ترك مي‌كنند. فقرا اكنون در حال ترك كشور هستند زيرا اكنون همه فقير هستند. توماس پائز نيز در اين خصوص مي‌گويد: آنهايي كه در حال فرار هستند، نه به اين خاطر است كه آنها شيميدان، جامعه‌شناس و مهندسان نيستند، بلكه به اين خاطر است كه براي خريد يك بليط هواپيما 30 سال صرفه‌جويي در حقوق لازم دارند.
كارلوس مالامود، تحليلگر مسائل امريكاي لاتين در موسسه سلطنتي مادريد مي‌گويد: ايجاد شرايط براي خروج افراد از كشور به صورت عمدي صورت مي‌گيرد كه توسط مادورو سازماندهي مي‌شوند كه از آن به عنوان يك سلاح سياسي عليه مخالفان استفاده كند.
ونزوئلايي‌هايي كه توان فرار از كشور را براي بهبود وضعيت خود ندارند با زحمت به شهرهاي مرزي مي‌روند تا خود را به شهرهاي مرزي ديگر كشورها برسانند كه در مواردي نيز به طرز بدي با آنها رفتار شد.
در مرزهاي اين كشورها برخي از مهاجران ونزوئلايي متهم به جرم و جنايت، اشغال تخت‌هاي بيمارستاني و پر كردن مشاغل كشورهاي ديگر شدند و حتي گروهي از مخالفان حضور مهاجران ونزوئلايي در كشور خود اردوگاه‌هاي مهاجران را به آتش مي‌كشند كه اين اتفاق در شهر رورايماي برزيل رخ داد. مراسلو لوپز استاندار رورايما مي‌گويد: ما در آستانه يك فروپاشي هستيم.
اما كارشناسان معتقدند كه همه‌چيز در حال بدتر شدن است و اين تنها نوك كوه يخي است كه از آب بيرون زده است. البته از سوي ديگر تمام اينها تاثيرات منفي ندارد. بلكه در مواردي خاص مي‌تواند به نفع كشورهاي ميزبان نيز تمام شود. به‌طورمثال در آرژانتين مي‌گويند، افرادي از ونزوئلا وارد اين كشور مي‌شوند كه جوان، كارآفرين و واجد شرايط كار در اين كشور هستند. طبق آمار حدود 60 درصد از پزشكاني كه درخواست شغل در شيلي دارند ونزوئلايي هستند.
اما از سوي ديگر كشورهاي هم‌مرز با ونزوئلا با گسترش بحران در حال تقويت مرزهاي خود هستند. گزارش‌ها حاكي از آن است كه پرو و اكوادور كنترل بر مرزها را افزايش داده‌اند. اكوادور در ماه آينده ميزبان يك نشست از 13 كشور امريكاي لاتين است و بناست سازمان ملل نيز يك تيم ويژه براي ايجاد يك سياست منطقه‌اي هماهنگ در برابر اين بحران به اكوادور اعزام كند.
مقايسه آماري
از لحاظ آمار مهاجرت از سمت ونزوئلا به نسبت دوران انقلاب كوبا در حال پيشي گرفتن از آن است. طبق تحقيقاتي كه موسسه سياست و مهاجرت در واشنگتن انجام داده، حدود 4/1 ميليون كوبايي به ايالات متحده مهاجرت كردند و 300 هزار نفر نيز به ساير كشورها در امريكاي لاتين، كاراييب و اروپا كوچ كردند.
اما اين روند در طول شش دهه رخ داد نه چهار سال؛ مهاجران كوبايي به ايالات متحده كوچ كردند، اما اكنون شرايط نشان مي‌دهد كه كشورهاي امريكاي لاتين براي چنين ورودي گسترده‌اي از مهاجران آمادگي ندارند و تنها راه‌حل مهار آن خروج ونزوئلا از يك بحران كامل است. برخي كارشناسان معتقدند، اين پديده و بحران را در حجم و وسعت حتي مي‌توان با بحراني مانند پناهندگان در سوريه مقايسه كرد. طبق آمار سازمان ملل حدود 6/5 ميليون نفر از كشور سوريه گريخته‌اند و مهاجرت كردند و حدود 6/6 ميليون نفر بر اثر يك جنگ هفت ساله نيز از خانه و كاشانه خود آواره شدند.