ترس از لايه‌هاي نه‌چندان زيرين اجتماع
امير پوريا
در سومين جشنواره فيلم سلامت كه اختتاميه‌اش نيمه هفته گذشته برپا شد، مسووليت برگزاري ميزگردهايي را به عهده داشتم كه بهانه هر كدام، يكي از فيلم‌هاي حاضر در جشنواره و موضوع هريك، به تناسب فيلم، يكي از حوزه‌هاي حساس و مهم سلامت و بهداشت جسم يا روان جامعه بود. در آنچه متخصصان حوزه سلامت و پزشكان حاضر در جلسات مطرح كردند، طبعا نكات و آمارهايي كه تازگي داشت، بسيار بود. در برخي زمينه‌ها مانند ميزگردهاي مربوط به ايدز و تي.اس‌ها، حتي اطلاعات بنيادين درس‌آموز كه عموم و حتي جرگه‌هاي فرهنگي و هنري جامعه از آن آگاه نيستند، به وفور ارايه شد و هدف همين بود كه به جاي گزاره‌هاي كلي، از هر ويژگي يا عرضه جسماني يا رواني مورد بحث، بهتر و بيشتر بدانيم. اطلاعات ناقص منجر به ارجاع‌هاي نادقيق در فيلم‌ها قطعا با همين جلسات، رفع و تكميل نمي‌شود اما دست‌كم نگاهي كه به هر يك از اين حيطه‌ها عموميت داشته و كليشه‌هاي سينمايي در رويارويي با هر كدام را شكل داده، به واسطه همين جلسات قابل اصلاح خواهد بود. اما تازگي داشتن گفته‌هاي پزشكان براي دست‌اندركاران سينمايي جشنواره و جلسات، مي‌توانست طبيعي باشد.
در عوض و در كمال تعجب، ميزان غافلگيركنندگي اظهارات سينماگران حاضر در ميزگردها، گاه شديدتر به نظر مي‌رسيد. يكي از دو مستندسازي كه درباره شرايط اجتماعي و زيستي ترنسكچوال‌ها فيلمي گزارشي با عنوان «جنس سوم» ساخته بودند، حتي توانسته بود از خانواده‌هايي كه براي فرزند ترنس خود مشكلات و محدوديت ايجاد كرده بودند، براي استفاده از حرف‌هاي‌شان در فيلم، موافقت بگيرد اما تا پيش از جشنواره سلامت، هيچ جشنواره استاني، منطقه‌اي يا سراسري حاضر به نمايش مستند او حتي در بخش‌هاي غيررقابتي نشده بود. كارگرداني كه فيلم بلند سينمايي‌اش «اتاق تاريك» تمام مراحل رسمي دريافت پروانه ساخت و پروانه نمايش را طي كرده و در جشنواره فجر سال گذشته هم نمايش‌هاي متعدد داشته، نمي‌تواند براي اكران عمومي فيلم سرگروه سينمايي پيدا كند. چون موضوع آزار جنسي كودكان در هر دو بعد خفيف و شديدش كه محور اصلي درام فيلم اخير روح‌ا... حجازي است، همچنان به تصور برخي سينماداران، نبايد در سطح عام جامعه طرح شود! او همچنين به اين اشاره كرد كه مدير سابق نظارت و ارزشيابي، به طور شفاهي در مورد ساختن فيلمي با موضوع نگراني والدين بر سر احتمال آزار جنسي كودك‌شان آب پاكي را بر سر او ريخته و گفته بود كه نمي‌شود اين مساله را به فيلم تبديل كرد.
ترس از طرح آنچه در لايه‌هاي نه‌چندان زيرين روابط اجتماعي ما همچون دهه‌ها و قرون گذشته، جريان دارد، فقط به معناي پاك كردن صورت‌مساله است. در ميزگرد مرتبط با موضوع اخير، يادآوري كردم كه در سال ٢٠١۵، آكادمي علوم و هنرهاي سينمايي امريكا در حضور فيلم‌هاي عظيمي چون «برخاسته از گور» الخاندرو گونزالس ايناريتو، «مريخي» ريدلي اسكات و «مكس ديوانه: جاده خشم» جورج ميلر، اسكار بهترين فيلم را به «اسپاتلايت» تام مك‌كارتي اهدا كردند كه موضوع آن، واقعي و داستان پيگيري گروه روزنامه‌نگاراني تحت عنوان «اسپاتلايت» بود كه آزار جنسي كودكان توسط كشيشان كوچك و بزرگي در بوستون را افشا مي‌كردند. فيلم مك‌كارتي هرگز از جانب كليساي كاتوليك كه مي‌توانست دامنه اتهام موضوع را به خود بگيرد، تحريم نشد و حتي اعتراضي دريافت نكرد. احتياط و محافظه‌كاري جرگه‌هاي مدعي آزادانديشي و فرهنگ در كشور ما طبعا هرگز به از بين رفتن اين معضلات منتهي نمي‌شود. به تعبير درست پزشكان حاضر در اين جلسه از ميزگردهاي جشنواره فيلم سلامت، ريشه‌كن شدن پديده‌اي چون كودك‌آزاري مانند ريشه‌كن شدن بيماري‌هايي چون ايدز يا حتي هر ويروس ساده، ناممكن است و هيچ كشوري در هيچ نقطه از جهان ادعاي فقدان مطلق اين آسيب اجتماعي را ندارد. مقاومت در برابر طرح مشكلاتي از اين دست، هيچ توجيه قابل دركي ندارد...