عقب‌نشيني امريكا در مورد نشست شوراي امنيت درباره ايران
كوروش احمدي
نيكي هيلي، نماينده امريكا در سازمان ملل و رييس دوره‌اي شوراي امنيت در ماه سپتامبر، در 13 شهريور طي مصاحبه‌اي از برگزاري نشستي به رياست ترامپ در 4 مهر در مورد باصطلاح «نقض حقوق بين‌الملل توسط ايران و اشاعه بي‌ثباتي در خاورميانه» خبر داده بود كه طي هفته گذشته در ايران و سطح بين‌المللي مورد توجه قرار گرفت. اشاره هيلي در پاسخ به يك سوال مبني بر اينكه ايران نيز مي‌تواند در آن نشست سخنراني كند، اين تصور را ايجاد كرد كه اولا او از يك «نشست باز» (open debate) شورا سخن مي‌گويد كه در آن علاوه بر اعضاي شورا كشورهاي غير عضو شورا هم مي‌توانند در آن شركت و سخنراني كنند. اعلام اينكه ناتانياهو هم در آن نشست شركت خواهد كرد، چنين تصوري را قطعي كرد و بر حساسيت امر نيز افزود. اين در حالي بود كه موضوع تا سه‌شنبه گذشته در برنامه ماه جاري شوراي امنيت انعكاس نيافته بود و لذا از نظر شورا هنوز رسمي و قطعي نبود.
عنواني كه نهايتا سه‌شنبه در برنامه ماه جاري شورا درج شد هم از موضوعي متفاوت خبر داد و هم از فرمتي متفاوت. در اين عنوان جديد، صحبت از يك نشست توجيهي (briefing) درباره «حفظ صلح و امنيت بين‌المللي: عدم اشاعه سلاح‌هاي كشتار‌جمعي» شده است. در چارچوب رويه و آيين كار شوراي امنيت، انتخاب اين فرمت به اين معني است كه يك جلسه علني برگزار مي‌شود كه در آن يك مقام ذي‌ربط سازمان ملل گزارشي در مورد تحولات حوزه مربوطه ارايه مي‌كند و اعضاي شورا نسبت به گزارش او واكنش نشان مي‌دهند.
تغيير فرمت از «نشست باز» به «نشست توجيهي» خود حاكي از تغيير مهمي در برنامه امريكا براي نشست مورد نظر است. به‌علاوه، در عنوان جديد برخلاف گفته نيكي هيلي در مصاحبه‌اش، ذكري از ايران نرفته و ذيل آن قرار است تنها بحثي كلي راجع به سلاح‌هاي كشتار جمعي انجام شود. اين تغيير فرمت همچنين موجب مي‌شود كه تنها اعضاي شورا حق سخنراني در نشست را داشته باشند و حضور نماينده ايران در ميز شورا و سخنراني او نيز منتفي است. اگر شكل ديگري از «نشست توجيهي» مد نظر قرار مي‌گرفت، يعني «نشست توجيهي» در مورد ايران بود، در آن صورت ايران مي‌توانست حضور داشته و سخنراني كند. در اين صورت فرمتي مشابه فرمت نشست‌هاي توجيهي راجع به اجراي قطعنامه 2231 انتخاب مي‌شد كه در آن كشور ذي‌ربط يعني ايران نيز امكان سخنراني مي‌داشت. در نشست 4 مهر شورا، اكنون تنها مساله‌اي كه هنوز روشن نيست اين است كه چه كسي و در چه موردي به شورا گزارش خواهد داد. قبل از اين عقب‌نشيني نهايي از مواضع نيكي هيلي در مصاحبه او در 13 شهريور، نمايندگي امريكا در سازمان ملل در 16 شهريور نيز با صدور بيانيه‌اي گفته بود كه ترامپ علاوه بر موضوع «تهاجم بي‌ثبات‌ساز و باني تروريسم بودن ايران» موضوع عدم اشاعه سلاح‌هاي كشتار جمعي در جهان را نيز مورد توجه قرار خواهد داد.
به هر حال، اكنون روشن است كه تيم ترامپ از اينكه ايران تنها موضوع نشست شورا در 4 مهر باشد، عقب نشسته است. هرچند اگر بيانيه 16 شهريور نمايندگي امريكا را مبنا قرار دهيم، ايران همچنان موضوع اصلي در اين نشست خواهد بود، بدون اينكه با توجه به فرمت جديد جلسه ايران امكان سخنراني در نشست را داشته باشد. عقب‌نشيني امريكا از موضع اوليه را مي‌توان به دليل نگراني تيم ترامپ از سير جلسه در جهتي نامطلوب براي آنها به شمار آورد. قبلا يك‌بار شورا در 15 دي گذشته نشستي به اصرار امريكا در مورد ناآرامي‌ها در ايران برگزار كرده بود. اما جريان آن نشست مطابق خواست امريكا پيش نرفت و شماري از اعضاي شورا، از جمله برخي كشورهايي اروپايي، نفس طرح آن موضوع در شورا و سياست امريكا در مورد برجام را مورد انتقاد قرار دادند. اين‌بار نيز اين احتمال وجود داشت كه نشست شورا عملا به عرصه‌اي براي انتقاد از امريكا به خاطر خروج از برجام تبديل شود و ايران نيز فرصتي طلايي براي طرح اعتراضات خود در يك تريبون جهاني بيابد. با توجه به حساسيت‌هاي جاري در سياست داخلي امريكا، چنين تحولي مي‌توانست به ضرر ترامپ در داخل تمام شود و از جمله موجب به سخره گرفته شدن ادعاي او مبني بر «قدرتمند كردن دوباره امريكا» شود.
نكته قابل توجه ديگر اين است كه اين قضيه يك‌بار ديگر سرگشتگي، آشفتگي و بي‌تصميمي در تيم ترامپ را نشان داد. اين آشفتگي عمدتا ناشي از اين بود كه نيكي هيلي و دستياران اثرگذار او ديپلمات حرفه‌اي نيستند و ديپلمات‌هاي حرفه‌اي امريكا در نمايندگي آن كشور در سازمان ملل عمدتا از چرخه تصميم‌گيري‌هاي مهم حذف شده‌اند.