تحريم ايران از سوي سوييفت اعلام شد
تلاش براي يافتن جايگزين‌هاي مالي
گروه اقتصادي
با وجود اينكه تحريم‌هاي اخير، جديد و تازه نيستند و كشور بارها در طول تاريخ شاهد تحريم‌هاي مختلف (اعم از بانكي و نفتي) بوده است، اما همچنان راهكارهاي عملي و علمي‌اي در اين خصوص صورت نگرفته است و هر زمان كه تحريم جديدي وضع مي‌شود، كشور گويي وارد وضعيت بحراني مي‌شود و برخي گروه‌ها كاسه چه كنم دست مي‌گيرند و از كارهايي كه بايد انجام مي‌شد و نشد، حرف مي‌زنند.
اما نكته‌اي كه بايد به آن توجه كرد، تيزبيني و سرعت كشور تحريم شده در ايجاد يك نظام مالي موازي براي انجام مبادلات پولي است. موضوعي كه همچنان بعد از سال‌ها تحريم‌هاي به مراتب سخت‌تر، ناديده گرفته شده است. در شرايط فعلي كه كشور پشتيباني اتحاديه اروپا و كشوري همچون چين را دارد، بهترين زمان براي ايجاد يك كانال پولي كه تحت نظر امريكا نيز نباشد، است.
نمايندگان و طرح تنبيهي براي امريكا
بعد از اقدامات امريكا در خصوص تحريم نفتي ايران، اين‌بار نوبت به نمايندگان مجلس رسيد تا در اقداماتي تنبيهي، به مقابله با تحريم‌ها و اثرات احتمالي آن بپردازند.
نمايندگان طي يك اقدام، به ارايه سه طرح براي كاهش اثرات تحريم‌هاي جديد پرداختند. طرح اول ناظر به تنبيه و تحريم كشورهاي همكاري‌كننده با امريكا در تحريم ايران است. در طرح دوم حذف دلار از معاملات بين‌المللي مطرح است و طرح سوم هم در ارتباط با موضوع احتمال حمله سايبري امريكا به كشور است. در صورت حمله سايبري و قطع يا اختلال در اينترنت كشور، نيروي مسلح وارد عمل مي‌شود. براي توضيحات بيشتر در خصوص اين سه طرح به صحبت‌هاي نصراله پژمان‌فر، نماينده مشهد در مجلس مي‌پردازيم. وي در مورد تنبيه كشورهاي همكاري‌كننده با امريكا گفت: اولين طرح، طرح تنبيه كشورهاي همكار با امريكا در اعمال تحريم عليه ايران است و بر اساس اين طرح هر كشوري كه در اين اقدامات تحريمي با امريكا همكاري كرده بايد با آنها مقابله به مثل رفتار كرد و فروش نفت و گاز را به آنان ممنوع و تحريم‌هايي نيز نسبت به آنان داشته باشيم. اين طرح داراي سه ماده است. پژمان‌فر معتقد است چون دلار يك نماد امريكايي است، اين كشور سعي در استفاده ابزاري از آن بر آمده است و با دلار مي‌خواهد اقتصاد كشور را تحت فشار قرار دهد. وي در ادامه گفت: ما به عنوان كشور پيشتاز در مقابله با امريكا مانند كشورهاي ديگر معامله با دلار را حذف كنيم و دولت موظف شود بعد از تصويب اين قانون هر معامله با دلار را قطع و با انزوا قرار دادن امريكا در اين حوزه تاثيرات لازم را داشته باشيم. نماينده مردم مشهد و كلات در مجلس شوراي اسلامي در خصوص طرح سوم بيان كرد: مراقبت از مرزهاي سايبري نيز امري مقدس است و در صورت تعرض به مرزهاي سايبري نيروهاي مسلح موظف به حفظ مرز هستند و در مقابل اين تهاجم ايستادگي كنند. نكاتي كه در خصوص گفته‌هاي نماينده مجلس به ذهن متبادر مي‌شود‌اين‌است كه تحريم‌هاي امريكا درآمدهاي نفتي را مورد هدف قرار داده است و ديپلماسي بين‌المللي كشور بايد در جهت فروش نفت به شركاي مهم تجاري (كه بالطبع جزو شركاي تجاري امريكا نيز هستند) باشد و اينكه بخواهيم جلوتر نسبت به هر همراهي كشورهاي ديگر با امريكا واكنش نشان دهيم و فروش نفت و گاز را به صورت يكطرفه قطع كنيم، جز اينكه به سمت خود‌تحريمي‌مي‌رويم،اتفاق ديگري نمي‌افتد.
زمان، عنصر تاثيرگذار بر عملكرد بانكي
تحريم پولي و بانكي كشور بعد از برجام متوقف شد اما از 13 آبان ماه دوباره بازگشت. تحريم‌هاي مالي و بانكي بخش عمده‌اي از تحريم‌هاي سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۶ بود. هدف از اين تحريم‌ها قطع ارتباط مالي ايران با جهان و شامل بخش‌هايي است. در سال‌هايي كه ايران در فهرست تحريم امريكا قرار گرفت، روساي خزانه‌داري وقت امريكا، سعي داشتند تا با ملاقات‌هاي رو در رو با روساي بانك‌هاي بزرگ جهان، آنها را ترغيب كنند كه ايران از نهادهايي كه سعي در توقف كمك به تامين مالي تروريسم مي‌كنند و مخالف پولشويي هستند، تبعيت نمي‌كند و بايد ارتباط مالي و پولي با ايران را به حداقل ممكن رساند. گرچه اين روند بعد از توافق برجام عكس شد و گاها موسسات مالي بين‌المللي براي ارتباطات بيشتر با ايران تشويق مي‌شدند، اما چرخه تنبيه و تشويق، اين‌بار به سمت تنبيه چرخيد تا همچنان نهادهاي مالي مهم دنيا در ارتباط يا عدم ارتباط با ايران، ترديد داشته باشند. البته تعلل در تصويب FATF نيز به اين ترديد دامن زده است.
نكته ديگر در تحريم بانكي و پولي ايران، تنبيه موسساتي است كه با ايران مراوده دارند. در واقع طرح جامع تحريم‌هاي ايران كه در ۲۰۱۰ در كنگره امريكا تصويب شد، وزارت خزانه‌داري امريكا را ملزم كرد، موسسات مالي جهان را كه با موسسات مالي تحريم شده ايران ارتباط مالي دارند، تحريم كند . بعد از برجام بانك‌هاي كشور كه با موسسات مالي بين‌المللي مراوده داشتند، از ليست تحريمي بيرون آمدند اما دوباره به اين ليست بازگشتند. اما شايد يكي از نگراني‌هاي نهادهاي مالي، امكان قطع ارتباط كشور با سوييفت است. سوييفت يا جامعه جهاني ارتباطات مالي بين‌بانكي يك نظام مبادله پيام‌هاي مالي است كه بانك‌هاي بزرگ دنيا به آن متصلند و از خدمات پرداختي آن استفاده مي‌كنند. سوييفت يك زبان مشترك براي موسسات مالي جهان تامين مي‌كند و لذا اين امر براي تسويه پرداخت‌هاي بين‌المللي حياتي است. هرچند سوييفت خدمات تسويه را تامين نمي‌كند، به همين دليل، سوييفت تراكنش‌هايي را هدايت مي‌كند كه از طريق حساب‌هاي كارگزاري مختلف يا ساير نظام‌هاي ملي پرداخت، تسويه شده باشند. بسياري از كارشناسان معتقدند سوييفت تنها راه ارتباطي ايران با بانك‌هاي جهاني نيست و هر كشوري بنا به مقتضيات تكنولوژي خود، يك راه ارتباطي بين بانكي ايجاد كند. در اين خصوص علي صالح‌آبادي، كارشناس بانكي به ايبنا گفت: ابزارهاي مختلفي براي جايگزيني با سوييفت مانند تابلوهاي رمزدار، تلكس و ساير ابزارها وجود دارد كه با ورود فناوري‌هاي نوين مانند بلاك‌چين، به‌طور يقين قطع سوييفت نمي‌تواند خللي در معاملات ايران با كشورهاي خارجي ايجاد كند. وي يادآور شد: نهادهاي ذي‌ربط در حال بررسي فناوري بلاك چين و كاربرد آن در معاملات بين‌المللي هستند. از اين‌رو با تشديد تحريم‌ها عليه ايران و محدوديت‌هايي كه ايجاد مي‌شود، ايران بازهم مي‌تواند به فعاليت‌ها و مراودات خود با ديگر كشورها از جمله كشورهاي اروپايي ادامه دهد و تنها شرايط براي اين تعاملات سخت‌تر مي‌شود. نمايندگان مجلس نيز بر لزوم يافتن كانال مالي جديد توسط كشور تاكيد مي‌كنند. در اين زمينه، اسداله قره‌خاني گفت: ايران در حال پيدا كردن كانال‌هاي مالي از طريق اروپا، چين و روسيه است و تمامي بخش‌هاي كشور در اين زمينه در حال مذاكره براي رسيدن به توافق و اجرايي شدن كانال‌هاي جديد مالي هستند تا توطئه امريكا نقش بر آب شود.
بر تمام تاكيدهاي داخلي براي ساختن يا يافتن كانال مالي جديد، تلاش اتحاديه اروپا را نيز بايد اضافه كرد. فدريكا موگريني، رييس سياست خارجي اتحاديه اروپا روز جمعه بعد از اعلام بازگشت تمامي تحريم‌هاي امريكا عليه ايران در بيانيه مشتركي كه با وزيران خارجه و دارايي فرانسه، بريتانيا و آلمان منتشر شد، اعلام كرد: اتحاديه اروپا تلاش‌هاي خود براي ايجاد ساز و كار مالي جديد با ايران را در هفته‌هاي اخير تشديد كرده است. در اين بيانيه آمده است كه اتحاديه اروپا «اراده جمعي خلل‌ناپذيري» براي تكميل ساز‌و كار مالي دارد و در اين باره با چين و روسيه نيز همكاري دارد. بايد منتظر ماند و ديد تلاش‌هاي خارجي و تاكيدهاي داخلي چه زماني براي ايجاد يك شاهراه جديد مالي به نتيجه مي‌رسد. اما نبايد اين نكته را فراموش كرد كه زمان، تاثيرگذارترين عنصر براي اثرگذاري تحريم‌ها بر كشور است و هر چه ديرتر ساز و كار جايگزين مبادلات پولي معرفي شود، با مشكلات بيشتري مواجه مي‌شويم.
اعلام تازه سوييفت:
سوييفت اعلام كرده است دسترسي برخي از بانك‌هاي ايراني به اين سامانه پيام‌رسان بانكي را معلق كرده است. به نوشته رويترز، سوييفت در بيانيه مختلفي كه ديروز منتشر كرده، تعليق همكاري با بانك‌هاي ايراني را اقدامي تاسف‌آور خوانده اما گفته اين تصميم در راستاي حفظ ثبات و انسجام نظام مالي جهان گرفته شده است.