جمعه سياه و سرمايه‌داري جهاني
نيوشا طبيبي
۱- صحنه‌هاي چندش‌آور درگيري و زد و خورد بين زنان و مردان در فروشگاه‌هاي امريكا و اروپاي غربي، زشت‌كاري سرمايه‌داري و اخلاق مصرف‌گرايانه را بيش از پيش آشكار مي‌كند. مصرف‌كنندگان بر سر كالاهاي حراج شده در «جمعه سياه» - جمعه بعد از روز شكر‌گزاري در امريكا - بر سر و صورت هم مي‌كوبند، يكديگر را به خاك مي‌مالند تا آخرين تكه جنس را از آن خود كنند. اين سنت منحوس امريكايي از سال‌هاي ۱۹۵۰ رايج شد و در سال‌هاي اخير مانند بيماري همه‌گير، جوامع مختلف را آلوده كرده است. اين صحنه‌ها نشان مي‌دهد چگونه اخلاق سرمايه‌داري ويژگي‌هاي معنوي انسان را به تاراج برده و از او موجودي حريص و بي‌گذشت و سنگدل ساخته.
يكي، دو سال است كه فروشگاه‌هاي اينترنتي ايراني و متاسفانه مهم‌ترين و بزرگ‌ترين آنها مروج اين پديده زشت وارداتي شده‌اند.
دامن زدن به مصرف، تشويق به خريد كالاهاي وارداتي و سوءاستفاده از موقعيت و اغواي مشتريان به خريدي به صرفه، از ثمرات عمل به اين راه و رسم امريكايي است. جالب اينجاست، بسياري از كالاهايي كه در اين حراج بزرگ عرضه مي‌شوند قيمتي معادل يا بالاتر از قيمت پيش از حراج داشته‌اند.
سال‌هاي سال است كه انسان براي غرب و سرمايه‌داري جهاني موضوعيتي ندارد و او را فقط مصرف‌كننده مي‌بينند و ارزش ديگري برايش قائل نيستند. مصرف و خريد بيش از نياز نتيجه‌اي جز ثروتمندتر شدن سرمايه‌داري جهاني و تاراج ثروت‌هاي ملي و آلودگي محيط زيست و تضعيف اخلاق انساني ندارد.
هر كودكي كه به دنيا مي‌آيد، برايش فضايي تدارك ديده‌اند كه دير يا زود به دام مصرف و خريد مي‌افتد، كالاهاي آنها را مي‌خرد از سبك و شيوه زندگي آنها پيروي مي‌كند و تمام عمر كار مي‌كند و كار مي‌كند تا به رفاه دروغيني كه آنها نشانش داده‌اند برسد. شاخص اين رفاه مصرف بي‌حد و حصر و افسارگسيخته است.
۲- كتاب «انسان خردمند يا تاريخ مختصر بشر» را بايد خواند. اين كتاب سيري دارد در بيش از دو ميليون سال زندگي بشر روي كره خاكي. همه اين كتاب خواندني است اما فصلي از آن‌كه به تاريخ سرمايه‌داري اختصاص دارد خواندني‌تر است. در اين فصل نويسنده به خوبي نشان داده كه چگونه پول و انگيزه‌هاي تجاري و مالي سبب شد كه هزاران جنگ برپا شود، ميليون‌ها نفر مستقيم و شايد ميلياردها نفر غيرمستقيم قرباني شوند، كشورها مستعمره و ملت‌ها برده شوند، منابع ملي به تاراج روند و بخش‌هايي از جهان فقيرتر و گرسنه‌تر شوند تا اقليتي به نام سرمايه‌دار بتوانند در رفاه زندگي كنند.
كتاب از «كشت نيشكر در امريكا و عطش بازارهاي اروپا به اين محصول به عنوان علت اصلي روي آوردن به برده‌داري ياد مي‌كند. كشتزارهاي نيشكر امريكا با 10 ميليون برده آفريقايي اداره مي‌شد!» كار برده‌داري به دنياي امروز و كشتزارهاي قهوه كشيده شده. فروشگاه‌هاي زنجيره‌اي قهوه مانند استارباكس به طور جدي متهم به سوءاستفاده از نيروي كار كودكان و به بردگي كشاندن آنها هستند. البته كه مدعيان دروغين حقوق بشر درباره همه اين جنايات سكوت مي‌كنند و در داخل كشور عده‌اي براي حكمفرمايي روزافزون سرمايه‌داري سينه چاك مي‌دهند و رفاه و سعادت را در پيروي از سبك زندگي غربي مي‌دانند.
۳- مي‌گويند «خلق را تقليدشان بر باد داد». سودجويان از هر مقوله‌اي اسباب كاسبي مي‌سازند و عده‌اي هم براي پول دادن و خريدن كالا/خدماتِ بيهوده، جان مي‌دهند. مدتي است تورهاي گردشگريي راه افتاده كه متقاضيان را به دشت و بيابان مي‌برد تا جشن «هولي - جشن رنگ هندوان» برگزار كنند! يعني مايه شادي و مناسبت جشن و پايكوبي ايراني وجود ندارد كه سنت هندويان را به جا بياوريم؟ گردهاي رنگي كه در حجم زياد در صحرا و بيابان ريخته مي‌شوند البته مخاطرات فراواني براي افراد حاضر در جشن و محيط زيست دارد.