همايش ملي آلودگي هوا درحالي به همت دانشگاه شهيد بهشتي برگزار شد كه پايتخت امسال به لطف اقدامات صورت گرفته، روزهاي آلوده كمتري را نسبت به سال‌هاي قبل داشت. شهردار تهران ميهمان ويژه اين همايش بود كه آمده بود تا از ريشه‌يابي آلودگي هواي تهران بگويد. وي در اين باره گفت: علت اصلي آلودگي هواي تهران را بايد در تمركز جست‌وجو كنيم. وقتي ۲۰ درصد جمعيت و ۴۰ درصد اقتصاد و صنعت در 1.2 درصد مساحت كشور جمع شوند، انتظاري جز اين نمي‌توانيم داشته باشيم.
به گفته شهردار تهران آلودگي هوا و ترافيك دو موضوع در هم تنيده در شهر تهران هستند كه بر اساس نظرسنجي‌ها بيشتر از ۹۰ درصد مردم آن را جزو اصلي‌ترين دغدغه‌هاي خود مي‌دانند؛ موضوعي چنان مهم كه هم رهبري و هم رياست‌جمهوري بر آن تاكيد داشته و دارند. چنانچه رهبري در واكنشي صريح به اين موضوع رسما اعلام كرده‌اند: «اگر كسي سبب افزايش آلودگي هوا شود مرتكب عمل مجرمانه شده است». پيروز حناچي در سخنراني خود در اين همايش از هزينه 2.8 ميليارد دلاري سخن گفت كه هر سال به صورت مستقيم بر دوش شهر سنگيني مي‌كند. هزينه‌اي كه به گفته وي اگر بخواهيم تاثيرات رواني و غيرمستقيم آن را هم محاسبه كنيم قطعا حجم آن بسيار بيش از اينها خواهد بود. وي در تشريح اهميت و لزوم پرداختن به موضوع آلودگي هوا به گزارش سازمان بهداشت جهاني اشاره كرد. گزارشي كه بر اساس آن سالانه ۷ ميليون نفر در جهان بر اثر بيماري‌هاي منتسب به آلودگي هوا جان خود را از دست مي‌دهند. اين وضعيت به نظر مي‌رسد در ايران حادتر باشد چرا كه به گفته شهردار تهران ۳۵ ميليون نفر از جمعيت كشور درگير آلودگي هوا هستند . اين مساله به قدري حاد است كه بر اساس گزارش‌هاي جهاني تهران و جاكارتا جزو هفت شهر آلوده جهان شناخته شده‌اند. شهردار تهران براي تاييد سخنانش به ارايه آماري از سلامت، بهداشت و مرگ و مير در شهر تهران پرداخت؛ آماري كه بر اساس آن از هر پنج تهراني يك نفر فشار خون دارد كه دركل رقمي معادل يك ميليون و 700 هزار نفر مي‌شوند. وي در همين زمينه گفت: در سال ۱۳۹۶ بيش از يكهزار و 400 مرگ به دليل سكته قلبي ناشي از فشار خون گزارش شده است. ضمن آنكه بر اساس برخي آمارها تنها در سال 94، 4 هزار و 573 نفر به دليل استنشاق بيش از حد ذرات معلق زير 2.5 ميكرون فوت كرده‌اند
عاملي به نام تمركز
شهردار تهران همچنين در بين سخنانش از دلايل اصلي آلودگي هواي تهران هم سخن گفت. موضوعي كه به نظر وي دليل اصلي آن را بايد در تمركز جست‌وجو كرد: در شهري كه ۲۰ درصد جمعيت و ۴۰ درصد اقتصاد و صنعت در 1.2 درصد مساحت كشور در كنار 28 درصد توليد ناخالص ملي در آن جمع شده‌اند، انتظاري جز اين هم نمي‌توانيم داشته باشيم.
نقص قوانين موضوع بعدي سخنراني حناچي بود. در سال ۱۳۷۹ اولين طرح جامع كاهش آلودگي هوا تصويب مي‌شود و دومين آن هم در سال ۱۳۹۰؛ طرحي كه در سال ۱۳۹۳ به دستگاه‌هاي اجرايي ابلاغ مي‌شود. حتي قانوني با نام قانون هواي پاك هم در سال گذشته از سوي مجلس تصويب و به تاييد شوراي نگهبان رسيده و ابلاغ مي‌شود. گرچه اين قانون هم نقيصه‌هايي را داشت كه به گفته شهردار تهران شايد يكي از آنها عدم توجه كامل به موضوع گرد و غبار و ريزگردها بود.
بي‌شك اصلي‌ترين دليل آلودگي هواي تهران وسايل نقليه بيش از حدي هستند كه در تهران تردد مي‌كنند. حناچي ديروز با اذعان به اينكه ما هنوز نتوانسته‌ايم از سهم فزاينده خودروهاي شخصي بكاهيم و با وجود همه اقدام‌ها براي توسعه حمل و نقل عمومي سهم آن روند افزاينده‌اي نداشته است، گفت: حجم تشويق به استفاده از خودروهاي خصوصي در سطح شهر تهران همواره سهم بيشتري را به خود اختصاص مي‌دهد. وي همچنين اشاره‌اي هم به كمبودهاي بخش حمل و نقل عمومي تهران كرد و گفت: در حال حاضر در تهران 3 هزار دستگاه اتوبوس كم داريم. از ۷۰ واگن مترو، ۸۵ درصد آن ترخيص شده و به واگن سازي تهران منتقل شده است و اوايل سال آينده اين واگن‌ها در دسترس قرار خواهند گرفت.
راهكار آقاي شهردار
شهردار تهران اما راهكاري را نيز براي خروج از وضعيت كنوني ارايه كرد. راهكاري مشتمل بر تغيير سبك زندگي: به نظرم در كوتاه‌مدت هيچ راهي جز تغيير شيوه زندگي نداريم. در ميان‌مدت توسعه حمل و نقل عمومي و نظاير آن هست. وي سپس كمپين سه‌شنبه‌هاي بدون خودرو را حاصل اين تفكر دانست و گفت: معتقدم بايد كمپيني براي سلامتي خودمان و خانواده و اطرافيان‌مان راه بيندازيم. سه‌شنبه‌هاي بدون خودرو يك نماد است براي اينكه تغيير شيوه زندگي آغاز شود. من در اين زمينه از جامعه جوان و دانشگاهي‌ها انتظار بيشتري دارم. نه به خاطر ديگران كه به خاطر سلامتي خودمان و خانواده و اطرافيان‌مان بايد اين معادله را تغيير بدهيم و هيچ‌كس غير از خود ما به كمك ما نخواهد آمد.
طرح زوج و فرد همچنان پابرجا مي‌ماند؟
همان طور كه پيش بيني مي‌شد تاثير طرح زوج و فرد و سرنوشت آن اصلي‌ترين سوال خبرنگاران از شهردار تهران در همايش ملي آلودگي هوا بود. وي در پاسخ به اين سوال كه آيا طرح زوج و فرد تاثيري بر كاهش آلودگي هوا دارد، گفت: تمام مطالعات شهرداري و پليس نشان مي‌دهد كه طرح زوج و فرد به‌صورت آني روي كاهش آلودگي هوا اثر دارد و در مواقعي كه هوا به‌شدت آلوده است اجراي طرح مي‌تواند آلودگي را كنترل كند ولي زماني كه به شكل مستمر ادامه پيدا كند تاثير خود را روي آلودگي كم مي‌كند.
شهردار تهران تصريح كرد: در حال حاضر طرحي براي جايگزيني با طرح زوج و فرد در تهران تصويب نشده است.
در چند روز گذشته برخي از اعضاي شورا و فرماندهان راهنمايي و رانندگي اعلام كرده بودند كه اخذ عوارض زوج و فرد غيرقانوني است با اين حال حناچي ديروز با دفاع از اين اقدام گفت: هر چيزي كه به تصويب شوراي شهر رسيده باشد و فرمانداري آن را لغو نكرده باشد، قانوني است.
قوانيني كه در بايگاني خاك مي‌خورند
اما اين همايش علاوه برشهردار سخنران‌هاي ديگري هم داشت. دبير كارگروه كاهش آلودگي هواي كشور كه قبلا خود رياست شركت كنترل آلودگي هوا را عهده‌دار بوده و به سخنان بي‌پروايش شهره است اين بار هم با بيان بخشي از مشكلاتي كه در راه مقابله با آلودگي هوا داشته است، اشاره كرد و گفت: مقصر 70 درصد آلودگي هوا خودروها و منابع متحرك هستند. موتوسيكلت‌هاي كاربراتوري استاندارد اروپا ۳ را دريافت مي‌كنند، حالا چطور اين را دريافت مي‌كنند، بماند! 27 ماه جنگيديم تا منع پلاك‌گذاري موتورهاي كاربراتوري را بگيريم. جالب است كه در يك سال ۴۰۰ هزار موتوسيكلت توليد مي‌شود اما از برج ۵ كه مصوب شد جلوي پلاك‌گذاري اين موتوسيكلت‌ها گرفته مي‌شود تا اسفندماه همان سال كه اين مصوبه اجرايي شد، ۷۰۰ هزار موتوسيكلت پلاك‌گذاري شد.
حسيني افزود: در سال ۹۶ اجازه شماره‌گذاري يك دستگاه موتوسيكلت كاربراتوري به خاطر آلودگي‌هايي كه ايجاد مي‌كند را نداده‌ايم، حال يكي برود پيگيري كند و ببيند موتوسيكلت‌هايي كه اجازه شماره‌گذاري نداده‌ايم در حال حاضر كجا هستند؟!
وي همچنين به صدور گواهي‌هاي زيست‌محيطي نامحدود اشاره كرد و گفت: در هيچ جاي دنيا اين طور نيست كه به طور نامحدود گواهينامه زيست محيطي صادر كنند؛ بايد اين گواهينامه زمان داشته باشد.
شركت‌هاي خودروسازي هدف بعدي تيرهاي تيز دبير كارگروه ملي آلودگي هواي كشور بودند. وي با انتقاد از نحوه عملكرد اين شركت‌ها گفت شركت‌هاي خودروساز بنگاه اقتصادي هستند و هدف‌شان كسب درآمد است؛ چوب حاكميتي بايد بالاي سر خودروساز و يا هر منبعي كه آلودگي توليد مي‌كند باشد، اينكه انتظار داشته باشيم خودروسازي مسائل زيست‌محيطي را رعايت كند، انتظار بيجايي است؛ چرا كه اگراين شركت‌ها بخواهند مسائل زيست محيطي را رعايت كنند كارش پيچيده و هزينه‌بر مي‌شود.
حسيني در ادامه با طعنه به برخي از منتقدان كه كمبود و نقايص قانوني را از اصلي‌ترين عوامل آلودگي هوا مي‌دانند، گفت: براي تمام موارد مصوبه داريم و اتفاقا زياد هم داريم و نگوييد كه زيرساخت قانوني وجود ندارد.
مثلا در سال ۹۲ شوراي اسلامي شهر تهران مصوب كرده كه اتوبوس‌ها بايد فيلتر دوده داشته باشند و تاكنون اين امر به درستي اجرايي نشده است. ضمن آنكه بر اساس قانون موتوسيكلت‌ها براي دريافت معاينه فني مراجعه نمي‌كنند چرا كه الزام ندارند.
حسيني همچنين به اجراي مرحله دوم كاهش آلودگي هوا كه قرار بود از ابتداي آبان در تهران انجام شود، اشاره كرد و گفت: اين طرح اجرا شده اما اينكه چقدر اجرايي شده مشخص نيست.
وي در بخش ديگري از سخنانش به موضوع دوچرخه‌سواري كه اين روزها شهردار تهران پرچمدار آن است، اشاره كرد و در مقام دفاع از آن گفت: بايد روي سامانه‌هاي دوچرخه‌هاي اشتراكي سرمايه‌گذاري شود و قطعا با اين كار آلودگي هوا كاهش مي‌يابد.
وي در ادامه در خصوص اسقاط خودروها گفت: هيچ مكانيزم درستي در اين باره نداريم؛ اسقاط خودرو را به واردات خودرو وصل كرديم و زماني كه واردات منتفي شود اسقاط بلاتكليف مي‌ماند. اسقاط بايد غيروابسته به پول دولت باشد و بايد اتوماتيك انجام شود. البته قانون هواي پاك براي خودروهاي اسقاطي تعيين تكليف كرده ولي عملا اجرا نمي‌شود.