جهان بدون توافق

امريكا و روسيه روز پنجشنبه رسما اعلام كردند كه آنها نتوانستند اختلافات خود را در مورد معاهده موشك‌هاي كوتاه‌برد با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي (INF) رفع كنند و عملا نشان دادند، نمي‌خواهند به يكي از مهم‌ترين پيمان‌هاي جنگ سرد پايبند باشند. اكنون بسياري از كارشناسان هشدار مي‌دهند كه اين موضوع مي‌تواند يك مسابقه تسليحاتي جديد را در اروپا ايجاد كند. مايك پمپئو وزير امور خارجه ايالات متحده نيز روز گذشته در بيانيه‌اي رسما اعلام كرد كه از اين معاهده طي 180 روز كه از دومين روز ماه فوريه آغاز مي‌شود، خارج خواهد شد.

ايالات متحده، روسيه را متهم مي‌كند كه به اين توافق كه در سال 1987 به امضا رسيده پايبند باشد. پيماني كه دو كشور را از ساخت و توسعه موشك‌هايي با برد 500 تا 5000 كيلومتر برد دارند، منع مي‌كند. البته اين پيمان روي اين موضوع بيشتر تاكيد داشت كه جلوي رشد دو توسعه موشك‌هاي كوتاه‌برد با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي را بگيرد تا اروپا از خطر يك جنگ هسته‌اي دور بماند. اما مسكو همواره بحث نقض اين معاهده را انكار مي‌كند. در ماه دسامبر دولت ترامپ به روسيه هشدار داد كه اگر تا 2فوريه به اين پيمان پايبند نباشد از آن به‌طور رسمي خارج خواهد شد. روز دوم فوريه امروز فرا مي‌رسد و پيش‌بيني مي‌شود، امريكا رسما خروج خود از اين پيمان را اعلام كند.

گفته مي‌شود، مقام‌هاي دو كشور در پكن ديدار كردند، اما سرگئي رياباكوف معاون وزيرخارجه روسيه روز پنجشنبه اعلام كرد كه مذاكرات شكست خورده است. وي گفت: متاسفانه هيچ پيشرفتي وجود ندارد. رياباكوف در مصاحبه خود با ريانووستي گفت: تا آنجا كه ما مي‌فهميم، طرف مقابل در حال پيش بردن گام‌هاي بعدي خود است تا مرحله بعدي را آغاز كند. يعني اينكه ايالات متحده تعهدات خود را تحت INF متوقف مي‌كند و ظاهرا اين كار طي روزهاي شنبه و يكشنبه خواهد بود. آندريا تامپسون معاون وزيرخارجه در امور كنترل سلاح و امنيت بين‌المللي نيز به رويترز گفت: واشنگتن احتمالا طي روزهاي آينده تعليق پيمان INF را اعلام خواهد كرد. تامپسون در ادامه افزود: هنوز روس‌ها تاييد نمي‌كنند كه تخلف كرده‌اند. با اين حال وي ادامه داد كه ديپلماسي هيچ‌گاه از بين نمي‌رود. به نوشته الكساندر اسميت خبرنگار NBC، پيمان INF براي محافظت از اروپا براي تسليحات هسته‌اي طراحي شده است. روسيه معتقد است كه سپر دفاع موشكي ايالات متحده مستقر در اروپا مي‌تواند اين پيمان را نقض كند. ايالات متحده سال‌هاست كه روسيه را به نقض اين معاهده با موشك‌هاي Novator 9M729 متهم مي‌كند. ينس استولتنبرگ دبيركل ناتو با اشاره به اين موشك مي‌گويد: اين موشك‌هاي جديد بسيار دشوار شناسايي مي‌شوند و از تحرك بسيار بالايي برخوردار هستند و توانايي حمل كلاهك هسته‌اي را خواهند داشت. وي هشدار دارد كه اين موشك‌ها توانايي آن را دارند كه به شهرهايي از اروپا برسند و زمان هشدار بسيار كوتاه خواهد بود. با اين حال حتي كارشناساني كه با اتهامات ايالات متحده موافق هستند، هشدار مي‌دهند كه خروج از اين توافقنامه مي‌تواند عواقب خطرناكي براي دولت ترامپ و امنيت اروپا داشته باشد. آنها معتقدند حتي يك توافق توخالي مي‌تواند تك‌تك پايتخت‌هاي اروپايي را تبديل به اهداف نظامي كند و ديگر دسترسي به اين موشك‌ها براي همه آزاد خواهد بود. كارل ديوي تحليلگر ارشد موسسه IHS به ان‌بي‌سي مي‌گويد: نگراني اصلي اين است كه در ميان مدت اين وسوسه براي كشورهاي اروپايي ايجاد شود كه موشك‌هاي ميان برد داشته باشند و آن را توسعه دهند و عملا اين اتفاق منجر به ظهور موشك‌هاي با قابليت حمل كلاهك هسته‌اي خواهد بود.

همه اينها در شرايطي است كه باعث مي‌شود اعضاي ناتو با نگراني به پيام‌هاي مخفي كه ترامپ براي آنها ارسال مي‌كند، نگاه و اين سوال را مطرح مي‌كنند كه آيا رييس‌جمهور امريكا واقعا به اصل دفاع متقابل در صورت حمله به اروپا متعهد خواهد بود يا خير؟

ديوي معتقد است: با بازگشت سلاح‌هاي هسته‌اي، نگراني‌ها نيز جدي‌تر مي‌شود، زيرا مشخص نيست كه آيا ايالات متحده آماده است تا از متحدان اروپايي خود در جنگ هسته‌اي از اروپا حفاظت كند يا خير. برخي البته اميدوار بودند كه اولتيماتوم ترامپ براي خروج از اين معاهده بتواند روسيه را به ميز مذاكره بكشاند، اما حالا اين تهديد موجب شده تا اروپا به يك مسابقه تسليحاتي براي حفظ امنيت و ثبات خود كشيده شود. از طرفي ديگر اين موضوع مطرح مي‌شود كه به نظر مي‌رسد، امريكايي‌ها علاقه‌مند به هماهنگ كردن سلاح‌هاي خود با چيني‌ها هستند، چرا كه توان موشكي آنها تحت معاهده INF محدود نشود. جيمز نيكسي رييس برنامه روسيه و اوراسيا در اتاق فكر چتم هوس لندن نيز مي‌گويد: اگرچه روسيه اين توافق را نقض مي‌كند، اما اشتباه اينجا بود كه ايالات متحده به جاي اينكه تلاش كند تا آن را به‌طور موثر‌تر اجرا كند، علاقه‌مند به تضعيف و از بين بردن آن است. وي افزود: بدون اينكه بخواهيم جانبداري داشته باشيم هر دو طرف در اين مسير بسيار لجوجانه برخورد كردند، زيرا هيچ‌ كس نمي‌خواهد امتيازي بدهد. هيچ ‌كس نمي‌خواهد اعتراف كند كه اشتباه مي‌كند، هيچ كس حتي نمي‌خواهد يك اينچ عقب‌نشيني كند، زيرا به نظر مي‌رسد ضعيف يا ناتوان است. سخنگوي ناتو پيش از اعلام رسمي امريكا عنوان كرده بود كه بايد براي يك جهان بدون توافق آماده شويم.

محمد جواد ظريف، وزير خارجه در واكنش به تصميم جديد دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريكا در توييترش نوشت: يك خروج ديگر دولت ترامپ از تعهدات خود. اين ‌بار معاهده منع موشك‌هاي ميان‌برد اتمي با روسيه. مشكل فقط برجام و ايران نيست. به نظر مي‌رسد اين جماعت نسبت به هر چه امضاي امريكا زير آن باشد، آلرژي دارند. نتيجه: هر توافقي با دولت امريكا ارزش جوهرش را ندارد؛ حتي اگر معاهده‌اي باشد كه كنگره آن را تصويب كرده باشد.