بلافاصله بعد از انتشار خبر استعفاي محمدجواد ظريف، از مقام خود، خوشحال‌ترين مقام خارجي بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اشغالگر سرزمين فلسطين بود كه سرخوشانه نوشت: «ظريف رفت. از دست او راحت شديم.» اما تحليلگران هر چند نسبت به احتمال كنار رفتن ظريف از مقام خود اظهار نگراني و تاسف مي‌كنند، اما معتقدند كه ماهيت سياست جمهوري اسلامي ايران، چه با حضور ظريف و چه با حضور جانشيني به جاي او تغيير عمده نخواهد كرد. به نظر مي‌رسد با وجود اثر ناگهاني درخواست استعفاي ظريف و سرمستي ايران‌ستيزان تندرو از اين رويداد، به نظر مي‌رسد كه چه با بازگشت ظريف به مقام خود و چه تحولي ديگر، هيچ بهانه‌اي براي خوشحالي آنها وجود نداشته باشد. ريچارد نفيو، مقام پيشين دولت امريكا كه به لقب «معمار تحريم‌هاي ايران» مشهور شده است، در واكنش به اظهار خرسندي‌ها از كناره‌گيري ظريف مي‌نويسد: «كساني كه از كناره‌گيري ظريف اظهار خوشحالي مي‌كنند، بگذاريد رو راست باشيم، به اين دليل جشن گرفته‌اند كه فكر مي‌كنند ظريف كسي بود كه به نوعي موفق شده بود يك پيوند غربي براي دولتش ايجاد كند. آنها علاقه‌مندند كه يك فرد غيرقابل گفت‌وگو جانشين او شود. ... آنها اميدوارند كه با انتخاب يك ديپلمات بد، رويارويي و جنگ با ايران خيلي ساده‌تر شود.» ريچارد نفيو مي‌نويسد: «هر چند من پيش‌بيني مي‌كردم كه طي يك سال آينده دير يا زود، ظريف از مقام خود كناره‌گيري كند... تصور مي‌كنم مادامي كه روحاني در ايران روي كار باشد، او شخصيتي بانفوذ در جمع دولتمردان كشور باقي مي‌ماند.»
واكنش مقام‌هاي خارجي
به گزارش خبرگزاري فارس، تارو كونو، وزير خارجه ژاپن، در واكنش به خبر استعفاي وزير خارجه جمهوري اسلامي ايران گفت: «ظريف فردي بسيار ميانه‌رو است و در حصول به برجام نقشي كليدي داشت. از خبر استعفاي او تعجب كردم.» وي تاكيد كرد: «زمان زيادي از آخرين ديدارمان نمي‌گذرد و هنوز استعفاي او توسط رييس‌جمهور ايران تاييد نشده است.» به گفته اين همتاي خارجي ظريف: «اين را مي‌دانم كه طبق قوانين ايران، دكتر ظريف هنوز وزير خارجه است. از او مي‌خواهم بماند. آنچه شنيدم آن است كه رييس‌جمهور سوريه از ايران ديدن كرد و با روحاني ملاقات داشت (اما) ظريف در اين نشست حضور نداشت؛ به طور كلي درباره اوضاع جاري قدري نگرانم.»
وليد جنبلاط، رهبر حزب سوسياليست پيشروي لبنان و از رهبران دروزي‌هاي اين كشور، استعفاي ظريف را «از دست دادن يكي از اصلي‌ترين نمادهاي ديپلماسي ايران» توصيف كرد و نوشت: «او قرباني تندروهايي در ايران شد كه با هرگونه اصل مصالحه و تصميم‌هاي كنترل شده مخالفند و قرباني جنگ‌طلبان در اسراييل و ايالات‌متحده شد كه با هر سازشي مخالفت مي‌كنند.»
با دقت دنبال مي‌كنيم
مايك پمپئو، وزير خارجه ايالات‌متحده امريكا، در واكنش به خبر استعفاي محمدجواد ظريف نوشت: «ما استعفاي ظريف را درنظر داريم و پيگيري مي‌كنيم كه آيا استمرار پيدا مي‌كند يا نه.» وي در ادامه در اظهارنظري توهين‌آميز نوشت: «ما مي‌دانيم كه او [ظريف] و حسن روحاني فقط ويترين‌هاي[...] وزير خارجه امريكا همچنين ادعا كرد: «ما مي‌دانيم كه همه تصميم‌ها در اين توسط ... [رهبر انقلاب] اتخاذ مي‌شود.» وي درنهايت درمورد تغيير سياست‌هاي ايران‌ستيزانه جاري امريكا تاكيد كرد: «سياست ما هيچ تغيير نمي‌كند، اين نظام ايران است كه بايد مانند يك كشور عادي رفتار كند و به مردمش احترام بگذارد.»
با وجود اظهارنظر خنثاي مايك پمپئو، يك سخنگوي وزارت خارجه امريكا به خبرگزاري اسپوتنيك روسيه گفته است كه «دولت امريكا با دقت گزارش‌ها در مورد استعفاي ظريف را دنبال مي‌كند.» آدام كردو، خبرنگار پايگاه خبري واشنگتن فري‌بيكن هم با انتشار توييتي به نقل از يك مقام وزارت خارجه امريكا مي‌نويسد كه ديپلمات‌هاي امريكايي به‌شدت از استعفاي ظريف غافلگير شده‌اند و «كاملا با دقت گزارش‌ها درمورد استعفاي او را دنبال مي‌كنند.» اين مقام امريكايي برخلاف وزير خارجه اين كشور گفته است: «در شرايط كنوني هيچ اظهارنظري در اين مورد انجام نمي‌دهيم.»
سياست ايران تغيير نمي‌كند
محسن ميلاني، استاد دانشگاه فلوريداي جنوبي در واكنش به خبر استعفاي وزير خارجه ايران نوشته است: «هيچ‌يك از وزراي خارجه ايران انقلابي به خوبي ظريف از منطق سياست خارجي ايران دفاع نكرده و آن را نشكافته بودند. مشخص نيست دليل استعفاي او چيست.» لورنس نورمن، خبرنگار وال‌استريت‌ژورنال در بروكسل (مقر اتحاديه اروپا) عصر سه‌شنبه در توييترش نوشت: «چيزي كه با قطعيت مشاهده كردم اين بود كه ديپلمات‌هاي اروپايي با نگراني شرايط استعفاي ظريف را دنبال مي‌كنند. دوشنبه شب تصور غالب اين بود كه او در حال رفتن است، اما امروز اميدواري‌ها به ماندنش بيشتر شد.» علي واعظ، كارشناس انديشكده گروه بين‌المللي بحران در بروكسل مي‌نويسد: «جمهوري اسلامي ايران، تعدادي ديپلمات در سطح و اندازه ظريف دارد، اگر استعفا مورد قبول قرار بگيرد، نشانه يك تغيير عمده در تعهدات ايران نخواهد بود، چراكه تصميمات عمده سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران به صورت اجماعي اتخاذ مي‌شود. شايد سبك و سياق تغيير كند، اما تغييري در روح سياست‌ها ايجاد نخواهد شد.» واعظ در ادامه با اشاره به شايعات در مورد مقاصد انتخاباتي ظريف مي‌نويسد: «من خيلي بعيد مي‌دانم كه سياست‌هاي انتخاباتي ارتباطي با اين اقدام داشته باشد، ظريف يك ديپلمات كاركشته است و معمولا آنچنان تمايلي براي وارد شدن به كشمكش‌هاي سياسي داخلي نشان نمي‌دهد.»
اسفنديار باتمانقليچ، كارشناس مسائل اقتصادي ايران در بريتانيا، به پايگاه خبري الجزيره مي‌گويد: «هر چند كناره‌گيري ظريف از مقام خود به معناي لغو تعهدات بين‌المللي ايران نيست، اما كناره‌گيري او مي‌تواند نمايانگر اين باشد كه امواج سياست داخلي ايران به‌شدت عليه برجام در حال گردش هستند. برجام يك توافق ميان دولت‌ها نيست، بلكه ميان كشورهاست. شركاي اروپايي برجام بايد اين پيام را به ايران بفرستند كه حتي اگر ظريف يا دولت متبوعش در ايران عوض شوند تا جايي كه اين تغييرات به معناي لغو تعهدات ايران در برجام نباشد، باز هم كشورهاي اروپايي پاي تعهدات خود مي‌مانند.»
مردي كه امريكا را فريب مي‌داد
رويترز، در گزارشي با تيتر «ظريف: ديپلمات باظرافت در چالش با تندروها» مي‌نويسد: «مكاتبات اي‌ميلي ميان جان كري و ظريف در دوران بازداشت 10 تفنگدار دريايي امريكايي در سال 2016 باعث كاهش تنش‌ها ميان ايران و امريكا شد.» اين گزارش ظريف را يك ديپلمات آشنا با فرهنگ امريكايي‌ها عنوان مي‌كند كه با ابتكار شخصي خود توانسته بود، مسيري براي گفت‌وگو ميان تهران و واشنگتن ايجاد كند،
هر چند بعد از ورود دونالد ترامپ به كاخ سفيد، اين مسير قطع شد. در برابر اين تحليل، مارك دوبوويتز، رييس بنياد ضدايراني موسوم به حمايت از دموكراسي‌ها، كه از اصلي‌ترين هواداران رژيم اشغالگر سرزمين‌هاي فلسطيني و پادشاهي‌هاي خودكامه در جهان محسوب مي‌شود، اين اقدام ظريف را براي فريب دادن مجدد امريكايي‌ها تحليل كرده است. او كه از مخالفان جدي توافق هسته‌اي برجام محسوب مي‌شود در توييتر خود نوشت: «جدا ترديد دارم كه ظريف واقعا استعفا كرده باشد. به نظر مي‌رسد كه اين يكي از همان تاكتيك‌هاي ماهرانه‌اي باشد كه از طريق آن اهرم فشار ايجاد مي‌كرد. از جان كري بپرسيد كه در مذاكرات هسته‌اي با ايران بارها فريب اين كارها را خورد.» مارك دوبوويتز، در مصاحبه‌اي با پايگاه خبري فارن پاليسي هم با ابراز خوشحالي از كناره‌گيري ظريف مي‌گويد: «ظريف بازارياب ماهري بود كه افسانه بسته شدن تمام راه‌هاي ايران براي رسيدن به بمب هسته‌اي را از طريق برجام، به غربي‌ها قالب كرد.»
مايكل هرش، در يادداشتي براي فارن پاليسي، ظريف را «يك ديپلمات ماهر» توصيف مي‌كند كه «بلد بود چگونه از هر دستاويزي به نفع كشورش استفاده كند.» هرش در عين حال تاكيد مي‌كند كه در طول دو دهه گذشته، همه تلاش‌هاي ظريف براي برقراري ارتباطي متوازن با غرب، به‌دليل اقدامات واشنگتن به شكست انجاميد. جيمز دابينز، ديپلمات پيشين امريكايي كه در گفت‌وگوهاي زيادي با محمدجواد ظريف در شرايط بعد از حملات تروريستي 11 سپتامبر شركت كرده است به فارن پاليسي مي‌گويد: «او يك ديپلمات كاركشته است، يك هم‌صحبت قابل اعتماد و يك همنشين خوش‌مشرب. شوربختانه چنين فردي از سوي دولت كنوني امريكا موردپسند نيست و رفتن او يك نشانه بسيار بد خواهد بود.» جيمز دابينز، در مورد مذاكراتش با ظريف در سال‌هاي بعد از حملات 11 سپتامبر در سازمان ملل متحد به خاطر مي‌آورد كه بعد از توزيع پيش‌نويس قطعنامه پيشنهادي امريكا درمورد آينده افغانستان «ظريف با چشمكي به من اشاره كرد كه امريكايي‌ها فراموش كرده‌اند دموكراتيك بودن دولت آينده افغانستان را در قطعنامه قرار بدهند، بعد از اينكه اين ماده را اضافه كرديم، بار ديگر ظريف به من اشاره كرد كه فراموش كرده‌ايم مشاركت دولت آينده افغانستان در مبارزه با تروريسم بين‌المللي را در اين قطعنامه مورد اشاره قرار دهيم و به ياد مي‌آورم كه هر دو پيشنهاد ظريف نهايتا توسط ما در قطعنامه نهايي قرار گرفت.»
سوزان ملوني، كارشناس مسائل ايران در انديشكده بروكينگز به فارن پاليسي مي‌گويد: «ظريف دو ويژگي بسيار كارآمد داشت؛ نخست اينكه به خوبي با ساختار حكومتي امريكا آشنا بود و دوم اينكه يك مذاكره‌كننده بامهارت بود. به نظر مي‌رسد كه هر دوي اين ويژگي‌ها براي مديريت مذاكرات در دوره ترامپ ناكافي به نظر مي‌رسد.»