اين روزها فيلم «جن زيبا» (1397) به كارگرداني بايرام فضلي و تهيه‌كنندگي مهرداد فريد روي پرده سينماها رفته است. نورگل يشيلچاي، فرهاد اصلاني، محرم زينال‌زاده و ليلا زارع بازيگران اصلي فيلم هستند. داستان فيلم هم درباره شخصيتي با نام يدالله(فرهاد اصلاني) است كه مدتي است، زنش مرده و شب‌ها شبح مي‌بيند و شبح همان شخصيت دلارام است كه نورگل يشيلچاي آن را بازي مي‌كند. نورگل يشيلچاي-بازيگر تركيه‌اي اين فيلم- درباره سينماي ايران مي‌گويد:«من سينماي ايران را سال‌ها پيش با سينماي عباس كيارستمي شناخته‌ام. آن فيلم درباره بچه‌ها بود و من با ديدن آن، آنقدر گريه كردم كه چشم‌هايم باد كرده بود». بايرام فضلي از مديران فيلمبرداري مطرح سينماي ايران است كه مدير فيلمبرداري «خواب تلخ»(1392) محسن اميريوسفي هم بود كه در جشنواره‌هاي بين‌المللي بسيار درخشيد. او فيلم «باز هم سيب داري؟»(1385) را به عنوان اولين ساخته تجربي بلند خود جلوي دوربين برد كه پس از كش و قوس فراوان در سال 1394 روي پرده سينماهاي هنر و تجربه رفت. بايرام فضلي با آخرين ساخته خود «جن زيبا» ميزبان سينمادوستان است. فضلي مي‌گويد:«اگر شرايط عالي بود كه اينجا «هاليوود» بود!» گفت‌وگوي ما را در ادامه بخوانيد.
آقاي فضلي، لطفا درباره شرايط اكران در سينماي ايران بفرماييد. فيلم شما هم از اواخر بهمن ماه اكران شده است.
همان‌طور كه مي‌دانيد بهمن ماه و حين برگزاري جشنواره فيلم فجر اصلا زمان مناسبي براي اكران فيلم سينمايي نيست. معمولا در اين ماه اشتياق ديدن فيلم كمتر مي‌شود. البته گروه ما با توجه به شرايطي خاص مجبور شد، اكران در اين ماه پر از ريسك را بپذيرد. با خودمان گفتيم حداقل فيلم اكران بشود تا ببينيم چه كاري براي ديده شدن فيلم بايد بكنيم. با اين وجود نتيجه خوبي تا كنون نگرفته‌ايم. فيلم «آشغال‌هاي دوست داشتني» محسن اميريوسفي هم كه فروش خوبي دارد، آنچنان اكران خوبي نداشته است. نمي‌توانيم اين گيشه را براي اين فيلم فروش بالايي تصور كنيم! براي اينكه بازيگران شاخصي دارد. به نظر مي‌رسد اگر شرايط اكران خوبي براي اين فيلم مهيا مي‌شد با فروش بسيار بالاتري مواجه مي‌شد.
به نظر مي‌رسد همچنان اكران نوروزي با چالش‌هايي همراه است. شايد كارگروه اكران با فيلم‌هاي اكران پيش از نوروز راه بيايند و فرجه خوبي هم به فيلم «جن زيبا» بدهند. احتمال مي‌رود تا عيد نوروز اكران داشته باشيد.
تمام اميد ما به اين است. اگر اين شكلي بشود شرايط خوبي براي ما مهيا مي‌شود. فكر مي‌كنم با افزايش يك هفته‌اي زمان اكران فيلم «جن زيبا» اين فيلم بيشتر ديده شود و گيشه فروش ما بهتر شود.
فيلم «جن زيبا» تبليغات گسترده‌اي را از هفته پيش در مترو و حتي شبكه‌هاي ماهواره‌اي آغاز كرده است. اين موضوع هزينه سنگيني هم بر دوش فيلمسازان مي‌گذارد. سوال من اين است كه آيا از تبليغات صداوسيما دلسرد شده‌ايد و به سوي شبكه‌هاي ماهواره‌اي رفته‌ايد؟
ما هيچ تبليغاتي به شبكه‌هاي ماهواره‌اي نداده‌ايم. شريك خارجي اين فيلم شروع به تبليغات در برخي شبكه‌هاي خارجي كرده است. با اين وجود در مترو هزينه كرديم. اين هزينه‌ها اصلا فراوان نبود. هزينه اصلي در بليبورد اتوباني است. ما بليبورد نداريم. فكر مي‌كنم مهم‌ترين بخش تبليغات و بخش اصلي هزينه‌ها در بليبوردهاست. البته من تخصصي در اين زمينه ندارم و تنها چيزهاي كوچكي را مي‌دانم. من فيلمساز هستم و آقاي مهرداد فريد كه تهيه‌كننده هستند در اين موارد تصميم‌گيري مي‌كنند. با اين وجود من فكر مي‌كنم كه بهترين تبليغات در بخش بيلبورد خياباني است. فكر مي‌كنم بيشتر كاركرد دارد.
به نظر مي‌رسد، هزينه‌هاي فيلمسازي بالا رفته و اين موضوع فيلمسازان را اذيت مي‌كند. از اين سو و آن سو به گوش ما مي‌رسد كه دولت چه از لحاظ مالي و چه از نظر پروانه نمايش همكاري‌هاي خيلي خوبي نسبت به سال‌هاي گذشته با سينماگران دارد.
هزينه فيلمسازي بسيار بالا رفته است! خود من هم بيشتر مواقع در كسوت مدير فيلمبرداري فعاليت مي‌كنم. در فيلم «جن زيبا» بازيگران چهره داريم. يك سلبريتي بين‌المللي هم آورده‌ايم. دولت با ما همكاري كرده است و اگر اكران طولاني‌مدتي به ما بدهد ديگر همه چيز عالي مي‌شود. اگر شرايط اكران ما بهتر شود، مي‌توانيم بگوييم كه دولت همكاري خوبي هم با گروه ما داشته است. به هر صورت مراحل مختلفي را طي كرده‌ايم. بازيگر خارجي آورديم كه اين اتفاق در فيلم‌هاي ديگر هم رخ داده است. دولت وامي به فيلم «جن زيبا» نداده است. اين فيلم كاملا خصوصي است. با اين وجود دوست داشتيم كمك مالي هم به ما مي‌شد(با خنده) واقعا هم ممنون دولت مي‌شديم.
صداوسيما همكاري خوبي با فيلمسازان ندارد. من يادم مي‌آيد كه در سال‌هاي دور تبليغات خوبي در اين رسانه عريض و طويل براي فيلم‌هاي سينمايي مي‌شد. مدام هم مي‌گفتند فلان فيلم برنامه امشب سينماهاي تهران و شهرستان است. اما در اين سال‌ها شاهد هستيم كه مديران صداوسيما تبعيض قائل مي‌شوند. برخي فيلم‌ها تبليغ مي‌شوند و برخي اصلا ديده نمي‌شوند.
من اصلا كانال‌هاي تلويزيون ايران را ندارم و دقيقا هم نمي‌دانم چه همكاري با فيلم‌هاي در حال اكران دارند. فكر مي‌كنم تعداد خيلي محدودي آنونس به فيلم «جن زيبا» در همان ابتدا دادند. البته برآورد دقيقي ندارم. بايد اينگونه بگوييم كه صداوسيما با برخي فيلم‌ها همكاري مي‌كند و با برخي نمي‌كند. اين موضوع را شما كه اهل رسانه هستيد به خوبي مي‌دانيد. لازم نيست من بگويم.
به نظرم خيلي تبعيض‌آميز است. شايد شاهد يك نوعي از بي‌عدالتي باشيم.
شما خصوصيت اخلاقي من را مي‌دانيد. آدمي هستم كه روي پاي خودم ايستاده‌ام. من از زندگي خودم زده‌ام تا فيلم بسازم. فيلم‌هاي اوليه‌ام را خودم تهيه كردم و سرمايه‌گذار هم بودم. معمولا در اين موارد سكوت مي‌كنم. به قول معروف نمي‌آيم در اين موضوعات بررسي كنم و بگويم چرا اينگونه شده است. اگر شرايط عالي بود كه اينجا «هاليوود» بود!(با خنده) به هر حال دوست ندارم به اين چيزها انتقاد كنم. ما در اين مملكت با كمبودهايي بزرگ شده‌ايم. فيلمسازي‌‌ام هم به گونه‌اي بوده كه هميشه مستقل مانده‌ام. خيلي دوست دارم، رسانه‌ها و صداوسيما با ما همكاري كنند. زماني كه فيلم «باز هم سيب داري؟» را ساختم، علاقه‌مند بودم تا روي اين فيلم سرمايه‌گذاري شود و سازمان‌هاي سينمايي هم به من وام بدهد؛ ولي وقتي نشد هيچ حرفي نزدم و انتقادي هم نكردم و نگفتم كه:«واي واويلا شد!» من چنين عادتي ندارم.
شما يكي از مديران فيلمبرداري سينماي ايران هستيد. چند فيلم سينمايي هم ساخته‌ايد كه فضاهاي متفاوتي داشته‌اند. به طور كلي فيلمسازي مستقل سينماي ايران را چگونه مي‌بينيد؟
من وقتي وارد دانشكده سينمايي شدم براي فيلمساز شدن، آمده بودم. هر چند كه فيلمبرداري را هم خيلي دوست دارم. رشته‌هاي ديگر سينما را هم دوست دارم. عاشق سينما هستم. همه چيزم را براي سينما كنار گذاشته‌ام. كارگرداني هم قسمتي از سينماست. تجربه شگفت‌انگيزي براي من است. وقتي فيلم‌هايي مي‌سازي كه آبروريزي نيستند و جواب هم مي‌گيري خيلي خوب است. فكر مي‌كنم من هم موفق بودم. بايد نظر منتقدان و اهالي رسانه را درباره فيلم آخرم بدانم. هنوز ارزيابي‌هاي آنچناني نديدم. من خودم را با اين نظرات ارزيابي مي‌كنم. تماشاگران هم هميشه دو دسته هستند: يك عده‌اي دوست دارند و يك عده‌اي هم بدشان مي‌آيد. در كل بايد بگوم حرفه كارگرداني مورد علاقه من است. دوستش دارم. من يك سينماگر هستم. با اين عشق به تهران آمدم. شايد در شهرستان خودم مي‌ماندم و زندگي نرمالي داشتم همه چيز بهتر بود.
البته اين روزها بيشتر آدم‌ها به دنبال زندگي غيرعادي و شگفت‌انگيز هستند...
واقعيت ماجرا اين است كه الان فكر مي‌كنم بايد به دنبال زندگي نرمال باشم!(با خنده) سن من واقعا بالا رفته است. دوست دارم فيلم‌هايم بفروشد.
فيلم‌هاي شما به هيچ عنوان در راستاي سينماي مبتذل سلبريتي‌محور نيست. آنها گويا تبليغات خاصي دارند و حمايت‌هايي هم از آنها مي‌شود. سينماي مستقل چگونه مي‌تواند با اين فيلم‌ها رقابت كند؟
آقاي رسولي! از زماني كه جريان سينماي پخش‌كننده‌ها و سينماداران وارد بخش اصلي شد و نظارت هم از آنها برداشته شد، فاجعه‌اي رخ داد. اصلا هم به نظارت دولتي معتقد نيستم. ولي اين وضعيت باعث شد سينما به جاهايي برسد كه خود شما به خوبي مي‌دانيد، كجاست! من نمي‌توانم چنين فيلم‌هايي بسازم. اصلا دوست ندارم. كار سختي هم نيست. به آساني مي‌توانيد از فيلم‌هاي تجاري ساده كپي كنيد تا بفروشد. من فيلم‌هاي خودم را مي‌‌سازم. سينماي من خصوصيت تجربي دارد و شايد هميشه هم جواب ندهد. رقابت خيلي سخت است. همين الان فيلم من در كنار چند فيلم ديگر اكران شده است. من به آنها اشاره‌اي نمي‌كنم. تنها از فيلم «آشغال‌هاي دوست داشتني» نام بردم. براي اينكه به كارگردانان هنري علاقه دارم. اين نوع سينما را دوست دارم. شايد هيچ‌وقت كارگرداني مثل من پولدار نمي‌شود!
متاسفانه سينماي ايران رويكردي بومي دارد و توجهي به بازارهاي جهاني و منطقه‌اي ندارد. به نظر مي‌رسد فيلم «جن زيبا» اين كليشه را شكسته است.
تمام تلاش ما اين است ارتباطات سينمايي شكل بگيرد. دليل اصلي انتخاب خانم نورگل يشيلچاي هم اين بود. اين بازيگر با فاتح آكين كار كرده است. او در سريال‌هاي تركيه‌اي هم خيلي موفق است. شايد باورتان نشود در كشورهاي مختلفي محبوب شده است. اكران فيلم «جن زيبا» در كشورهاي تركيه و آذربايجان قطعي است. در حال رايزني با كشورهاي ديگر هم هستيم. او در امريكاي جنوبي هم محبوبيت دارد ولي هنوز نتوانستيم به آنجا برويم. خود خانم نورگل يشيلچاي مي‌گفت كه در كشور شيلي به شدت محبوب است. براي ما خيلي جالب بود! سريال‌هاي تركي راهش را به آنجا هم پيدا كرده است. به نظرم فيلم «جن زيبا» مي‌تواند راه را باز كند. آزمون و خطاست. كشور تركيه تقريبا 3 برابر سينماي ايران سالن سينمايي دارد. فيلم‌هاي هاليوودي را هم نمايش مي‌دهند. مي‌شود گفت يك بازاري هم در آنجا داريم. هرچند كه به آنجا مسلط نيستيم.
اگر شرايط عالي بود كه اينجا «هاليوود» بود!(با خنده) به هر حال دوست ندارم به اين چيزها انتقاد كنم. ما در اين مملكت با كمبودهايي بزرگ شده‌ايم. فيلمسازي‌‌ام هم به گونه‌اي بوده كه هميشه مستقل مانده‌ام.
از زماني كه جريان سينماي پخش‌كننده‌ها و سينماداران وارد بخش اصلي شد و نظارت هم از آنها برداشته شد، فاجعه‌اي رخ داد. اصلا هم به نظارت دولتي معتقد نيستم. ولي اين وضعيت باعث شد سينما به جاهايي برسد كه خود شما به خوبي مي‌دانيد، كجاست!
هزينه فيلمسازي بسيار بالا رفته است! من هم بيشتر مواقع در كسوت مدير فيلمبرداري فعاليت مي‌كنم. اگر شرايط اكران بهتر شود، مي‌توانيم بگوييم كه دولت همكاري خوبي با ما داشته است.
من فيلم‌هاي خودم را مي‌‌سازم. سينماي من خصوصيت تجربي دارد و شايد هميشه هم جواب ندهد. رقابت خيلي سخت است. همين الان فيلم من در كنار چند فيلم ديگر اكران شده است.اين نوع سينما را دوست دارم. شايد هيچ‌وقت كارگرداني مثل من پولدار نمي‌شود!