از تهديد به خشونت
محمود فاضلي
سازمان بين‌المللي خبرنگاران بدون مرز وضعيت امنيت خبرنگاران و رده‌بندي جهاني آزادي رسانه‌ها در 180 كشور جهان را مورد بررسي و هشدار داده است به دليل تداوم حكومت‌هاي تماميت‌خواه، ديكتاتور و روي كار آمدن دولت‌هاي راست يا پوپوليست، نوع رفتار با خبرنگاران و گزارشگران از «تهديد» به سمت «خشونت» پيش رفته است. خصومت با روزنامه‌نگاران از سوي شماري از رهبران سياسي به اقدام‌هاي عملي خطرناك منجر شده و تعداد كشورهايي كه خبرنگاران در آنها آزادانه درحال زندگي و فعاليت هستند به شدت كاسته شده است. اين گروه هشدار داده نگرش تنفرآميز رهبران جهان در مورد خبرنگاران بيشتر شده و همين موضوع باعث اعمال خشونت و حتي قتل آنان شده است. از 180 كشوري كه در شاخص آزادي بيان حضور دارند تنها نشانه‌هاي بهبود وضعيت در يك چهارم آنها ديده مي‌شود.
در رتبه‌هاي نخست اين جدول به ترتيب نروژ، فنلاند و سوئد قرار دارند. وضعيت براي خبرنگاران حتي در برخي از كشورهاي اروپايي و ديگر نقاط جهان بدتر شده است. در ليست اين سازمان، سوييس به ترتيب پس از نروژ، فنلاند، سوئد، هلند و دانمارك در مقام ششم قرار دارد. سوييس در مقايسه با سال قبل يك رتبه نزول كرده است. آلمان در فهرست جديد در رديف 13، اتريش 16، ليختن‌اشتاين 26، فرانسه در رتبه 32 و ايتاليا در رتبه 43 قرار گرفته‌اند. كشورهاي اتحاديه اروپا اگرچه در مقايسه با ساير مناطق از موقعيت بهتري برخوردارند اما در مجموع وضعيت سختي در سال 2018 تجربه كرده و رسانه‌هاي لهستان، چك، اسلواكي و مجارستان از سوي دولت محدودتر شدند. روزنامه‌نگاران اروپايي كه در زمينه فرار مالياتي مي‌نويسند با مشكلاتي رو به رو مي‌شوند.
ونزوئلا و روسيه هم به ترتيب در رتبه‌هاي 148 و 149 جدول رده‌بندي آزادي رسانه‌ها هستند. «بازداشت‌هاي خودسرانه و خشونت پليس» در ونزوئلا و افزايش فشار كرملين از طريق «بازداشت‌ها و بازرسي‌هاي خودسرانه و قانون‌هاي آزادي‌ستيز بر رسانه‌هاي مستقل و اينترنت» از دلايل افت رتبه اين دو كشور است. در ونزوئلا روزنامه‌نگاران قرباني بازداشت‌هاي خودسرانه و خشونت پليس شده‌اند. بدترين كشورها در اين زمينه كه در آخر فهرست قرار دارند سوريه 174، چين 177، اريتره 178، كره شمالي 179 و تركمنستان 180 هستند. عربستان با وجود قتل خاشقجي، روزنامه‌نگار منتقد و ستون‌نويس روزنامه واشنگتن‌پست در رتبه 172 قرار دارد. تركيه كه بر كنترل رسانه‌هاي مستقل همچنان اصرار دارد از سوي فعالان رسانه‌اي بزرگ‌ترين زندان جهان لقب گرفته است.
سركوب خودسرانه روزنامه‌نگاران در خاورميانه و اينكه روزنامه‌نگاران اين منطقه تسليم حكومت‌ها نمي‌شوند، موجب تهديد دايمي در اين منطقه است. سركوب رژيم‌هاي اقتدارگرا، منازعات نظامي و تهديد شماري از روزنامه‌نگاران زنداني ادامه دارد. كشته شدن روزنامه‌نگار عربستاني در اكتبر 2018 به دست ماموران امنيتي بلندپايه عربستان، اين كشور را در ميان 10 كشور بدتر جهان براي روزنامه‌نگاران قرار داده است. سوريه كه در رتبه 174 قرار دارد همچنان براي روزنامه‌نگاران پرخطر است. سال گذشته سالي مرگبار براي فلسطيني‌ها بوده است. در اسراييل نيز روزنامه‌نگاران فلسطيني به هنگام بازداشت بدون اتهامي روشن و با حكم قضايي ماه‌ها در «بازداشت‌هاي اداري» به سر مي‌برند. در خاورميانه يكي از تهديدها براي روزنامه‌نگاران، زنداني كردن آنهاست. در بحرين، مصر و عربستان ده‌ها روزنامه‌نگار بدون آنكه محاكمه شده باشند در زندان هستند. در اين منطقه شبكه‌هاي اجتماعي يكي از اهداف كنترل هستند. در عراق، كشورهاي خليج فارس، اردن و فلسطين شبكه‌هاي اجتماعي براي كنترل اوضاع مسدود مي‌شوند. در جنوب غربي آسيا خبرنگاران در پاكستان و افغانستان در خطر ناامني قرار گرفته و در افغانستان حملات انتحاري به خبرنگاران موجب قرباني شدن تعدادي از آنها شده است. كشورهاي چين، ويتنام و كره شمالي در رتبه‌هاي پايين اين فهرست قرار دارند. در شاخص آزادي بيان، امريكا در رتبه 48 قرار دارد. وضعيت امريكا در اين شاخص پس از روي كار آمدن ترامپ و دشمني‌اش با رسانه‌ها بدتر شده است. مواضع ترامپ باعث ايجاد «فضايي خصمانه» عليه روزنامه‌نگاران در امريكا شده و هيچگاه روزنامه‌نگاران امريكايي تا اين حد تهديد نشده بودند. وضعيت رسانه‌ها در امريكاي لاتين بدتر شده است و تهديد و خشونت عليه خبرنگاران و رسانه‌هاي اين منطقه ادامه دارد. مكزيك، برزيل، ونزوئلا، پاراگوئه، كلمبيا، السالوادور، كوبا و نيكاراگوئه از جمله كشورهاي منطقه هستند كه خبرنگاران و رسانه‌هاي آن با تهديد و خطر روبه‌رو بودند. نيكاراگوئه در سال گذشته بيشترين سقوط را در ميان اين كشورها تجربه كرد و در رتبه 114 جاي گرفت.