نگاهي به فيلم سامورايي در برلين
فقر محتوا
كامل حسيني
تصوير سيماي بشاش جكي جان در دكوپاژ اولين نماي فيلم و بُرش آن به ميزانسني مملو از نوشته‌ها و تصاويري خاص، روايتي با ريتم نسبتا تند است كه عنصر جنگجويي سامورايي آميخته به لوطي‌گري و ساده‌دلي در آن دخيل مي‌شود. پس از مقدمه‌چيني براي نمايش قدرت كمدي سامورايي و پس از گذشت چندين سكانس، از طريق پيشنهاد وسوسه‌برانگيز يك مرد به دار و دسته سامورايي كشمكش‌ها تثبيت مي‌شود. در پيرنگ اصلي، آنچه عنصر اصلي است تنش ميان دو شخصيت است، اما پنهان مانده و بدين‌ترتيب تنش ميان سامورايي و رفقايش در برابر وفا كه در آلمان ساكن است، بخشي از تنش‌هاي ميانه فيلم را به خود اختصاص مي‌دهد. در سكانسي كه يكي از ايراني‌ها عازم برلين مي‌شود باتوجه به پيش‌زمينه شكاك شدن زن، احتمال تداوم يكي از تنش‌ها فراهم مي‌شود اما اين تنش با عازم سفر شدن مرد از هم مي‌گسلد و در لابه‌لاي كشمكش سفر آلمان دفن مي‌شود. در سكانس‌‌هايي كه در سفارتخانه آلمان مي‌گذرد غير از چند نما و يك ديالوگ مبتذل، ساير نماها و ديالوگ‌ها تاحدودي تونسته‌اند از لابه‌لاي سخنان طنزآميز نگراني يك كشور خارجي از مناسبات و مشكلات احتمالي حضور تبعه يك كشور ديگر در خاكش را به طرز نسبتا موفقي به تصوير بكشند. شايد ديالوگ‌هاي سريع و فراوان مانند بيشتر فيلم‌هاي كمدي در برخي سكانس‌ها لحن خاصي به فضاي كمدي فيلم به ويژه مرد سامورايي بخشيده‌اند و مهم‌تر از آن، داستان از طريق اين ديالوگ‌ها به پيش مي‌رود اما به نظر نگارنده در برخي سكانس‌ها به‌دليل فقر محتواي نه چندان نو و قدرتمند در برملا كردن تزوير ناشي از دستيابي به سند و اختلاف ناشي از ميراث‌ها، همچنين بهره‌گيري از ناسزاها و شوخي‌هاي كليشه‌اي به جاي بهره‌گيري از حالت‌ها و ژست‌هاي جايگزين، قدرت دراماتيكي و كمدي‌شان مانند برخي فيلم‌هاي كمدي ديگر تاحدودي آسيب ديده است. در سكانسي ديگر كه در آن وفا توسط
دار و دسته سامورايي دزيده مي‌شود طرز ربودن وفا هم غير قابل باور است و شايد به بهانه ژانر كمدي بودن فيلم، نتوان بر آن چندان خرده گرفت اما باتوجه به وجود پتانسيل كمدي‌هاي ديگر در شيوه ربودن وفا، مي‌توانست از حالت مكانيكي طنز و غير قابل باور شدن طرز ربودن بيرون بيايد. يكي از سكانس‌هاي پاياني، پايانِ باز فيلم است اما همان سوگيري‌هايي ناگهاني صد و هشتاد درجه سامورايي در برابر رقيب وفا در عنصر تضاد بخشِ روايت تنها از ميانه چند ديالوگ فاقد معناي عميق اندكي نامعقول و خالي از قدرت يك كمدي اصيل است؛ از طرفي ديگر شايد اين سكانس به ظاهر نامعقول، شايد تنها زمانِ اوج‌گيري ساده‌دلانه سامورايي در نقطه بحران ناشي از كشمكش دو رقيب در يك روايت كمدي و سرگرم‌كننده صرف است.