پس از 6 ماه و برخلاف وعده‌ها
بلاتكليفي بازار متشكل ارزي
و سكوت معنادار صرافان
گروه اقتصادي
حدود شش ماه از مصوبه شوراي پول و اعتبار براي راهاندازي بازار متشكل ارزي مي‌گذرد اما آغاز فعاليت اين بازار پس از اعلام تاريخ‌هاي مختلف مجددا به تعويق افتاد. بر اين اساس قرار بود 11 تيرماه بازار متشكل ارزي راهاندازي شود. با اين حال تاكنون هيچ خبري از راهاندازي اين بازار منتشر نشده است.
جلسه مصوب
روز سه‌شنبه ۱۸ دي ماه سال ۹۷ بود كه هزار و دويست و شصت و چهارمين جلسه شوراي پول و اعتبار در ساختمان بانك مركزي برگزار شد.از اين جلسه مصوبه‌اي به نام بازار متشكل ارزي بيرون آمد، اين مصوبه به منظور ساماندهي و توسعه بازار شفاف، منصفانه و كاراست تا ارزها در آن به‌صورت نقد مطابق مقررات اين مصوبه و ساير مقررات مرتبط با آن در بستر الكترونيكي مورد معامله قرار گيرند.روزهاي ابتدايي بهمن‌ماه شروع اظهارات و دادن وعده براي راهاندازي اين بازار از سوي مقامات بانك مركزي و وزارت اقتصاد و امور دارايي بود. دوم بهمن‌ماه همتي، رييس كل بانك مركزي با حضور در برنامه تيتر امشب به عنوان سومين گفت‌وگوي تلويزيوني خود، از راهاندازي بازار متشكل ارزي ظرف دو هفته آينده (يعني ۱۷ بهمن‌ماه ۹۷) خبر داد.
بيش از يك ماه گذشت اما خبري از اين بازار نشد تا دوباره همتي در روز ۱۳ اسفند در گفت‌وگوي تلويزيوني اعلام كرد كه مقدمات راهاندازي اين بازار فراهم شده اما صلاح بر اين است كه راهاندازي آن در اواسط فروردين ماه سال ۹۸ صورت گيرد. او در اين اظهارات اطمينان خاطر داد كه بازار متشكل ارزي تقريبا آماده است و تمام كارهاي زيرساختي آن انجام شده به نحوي كه تا پيش از شروع سال ۹۸ قابليت اجرا دارد اما صلاح بر اين است كه از نيمه دوم فروردين كليد اجراي رسمي زده شود.در روزهاي پاياني تعطيلات نوروزي امسال، همتي در نشستي با اصحاب رسانه ضمن ابراز اميدواري از شروع به كار اين بازار تا پايان فروردين‌ماه گفت: اعضاي هيات‌مديره بازار متشكل ارزي مشخص شدند و با توجه به اينكه كارهاي نرم‌افزاري و سختافزاري آن زمان مي‌برد، اميدواريم كه تا پايان ماه جاري عملياتي شود. پايان فروردين ماه اين بازار وارد فاز ديگري شد، اعضاي اين بازار مشخص شد، به نحوي كه محمود شكسته‌بند به عنوان مديرعامل اين بازار انتخاب شد.
او در سمت جديد خود در خصوص اين بازار گفت: اگر مشكلي به وجود نيايد، بستر‌هاي سختافزاري و نرم‌افزاري بازار متشكل ارزي تا چند روز آينده تكميل مي‌شود و هفته آينده اين بازار آغاز به كار خواهد كرد.در مرحله بعدي اظهارنظر از سطح بانك مركزي و اعضاي اين بازار نيز فراتر رفت. در روز ۲۰ ارديبهشت‌ماه فرهاد دژپسند، وزير امور اقتصادي و دارايي وارد ميدان شد و گفت: فعاليت بازار متشكل ارزي از هفته آينده آغاز و قيمت واقعي دلار نيز در اين بازار كشف مي‌شود.
پس از اين صحبت‌ها؛ اظهارات عبدالناصر همتي، رييس كل بانك مركزي در گفت‌وگو با شبكه خبر در روز چهارشنبه ۲۵ ارديبهشت ماه، با اين مضمون كه كارهاي مربوط به بازار متشكل ارزي در بانك مركزي انجام شده، اين انگاره را قوي كرد كه اين بازار در روزهايي پاياني ارديبهشت ماه يا اوايل خرداد ماه كار خود را آغاز مي‌كند. خرداد‌ماه اما شروع فصل جديدي براي راهاندازي اين بازار شد و آن را از سطح وعده بالاتر آورد، به نحوي كه كانون صرافان ايرانيان از صرافان سراسر كشور دعوت كرد كه در روز چهارشنبه ۲۲ خرداد ماه در جلسه با اعضاي بازار متشكل ارزي شركت كنند. جلسه مذكور تشكيل شد اما با صداي اعتراض صرافان به پايان رسيد، صرافان به حق عضويت ۱۰۰ ميليون توماني، كارمزد دو در هزار و نحوه عملكرد اين بازار نقدهاي زيادي داشتند.ايراد اصلي كه صراف‌ها در اين جلسه به بازار متشكل ارزي داشتند وجود نقاط كور و ابهامات فراوان در آيين‌نامه اين بازار بود كه راهاندازي آن را در آينده نزديك مشكل كرد.اما طبق آيين‌نامه زمان رسمي راهاندازي اين بازار ۱۱ تير ماه اعلام شد.
كاهش حق عضويت
به دنبال مباحث مطرح شده در اين جلسه، در روز ۲۵ خرداد‌ماه كارشناسان و مديران ارزي بانك مركزي و بازار متشكل ارزي در دفتر رييس كل بانك مركزي تشكيل جلسه دادند. يك روز پس از آن مديرعامل شركت بازار متشكل ارزي از كاهش حق عضويت صرافان براي حضور در بازار متشكل ارزي از ۱۰۰ ميليون تومان به ۲۵ ميليون تومان خبر داد و گفت: تاكنون بالغ بر ۶۰ صرافي، حساب‌هاي بانكي مربوطه را گشايش كرده‌اند.از جمله گزاره‌هايي كه از ابتدا با بازار متشكل ارزي همراه بوده اين است كه در نتيجه عملكرد اين بازار نرخ ارز يكسان‌سازي مي‌شود؛ يعني در نرخ دلار نيمايي، آزاد و ۴۲۰۰ توماني يكسان‌سازي انجام شود؛ اما همتي در حاشيه جلسه هيات دولت در روز ۲۹خرداد ماه گفت: نرخ نيمايي حذف نمي‌شود و قيمت آن به ارز آزاد نزديك است.عدم وجود خبري مبني بر راهاندازي اين بازار از ابتداي هفته جاري اين انگاره را قوي كرد كه طبق آيين‌نامه يعني در روز ۱۱ تيرماه اين بازار راهاندازي نمي‌شود.
ساكت و خارج از دسترس
در نهايت در روز تعيين شده يعني سه‌شنبه ۱۱ تيرماه، محمود شكسته‌بند اعلام كرد: امروز اين بازار راهاندازي نمي‌شود. اما به زودي كار خود را آغاز مي‌كند. بنابراين پس از گذشت حدود شش ماه از تصويب اين بازار در جلسه شوراي عالي پول و اعتبار، حتي تعيين قطعي روز راهاندازي در آيين‌نامه نيز نتوانست از عملي نشدن آن جلوگيري كند، علت تعويق چند باره اين بازار طي دوره شش‌ماهه چيست؟ نكته مهم در اين ميان تمايل سكوت صرافان در خصوص بازار متشكل ارزي است. پيگيري‌هاي «اعتماد» نشان مي‌دهد صرافان تمايلي در خصوص اظهارنظر در اين خصوص ندارند. شكسته‌بند مدير بازار متشكل ارزي نيز در دسترس نيست.