اينستكس، نهال نوپاي برجام
با ارزشي استراتژيك
سعيد محمدي| نهال نوپاي برجام با انجام چند تراكنش به بار نشست. محمدجواد ظريف، روز دوشنبه، ۱۰ تير، گفت گرچه اينستكس پاسخي به خواسته‌هاي جمهوري اسلامي و برآورنده تعهدات اروپا نيست، ولي ارزشي استراتژيك و راهبردي دارد. ارزش استراتژيك و راهبردي اينستكس، فاصله گرفتن نزديك‌ترين متحدان امريكا از آن كشور است.
براساس آمارهاي كميسيون اروپا، جمهوري اسلامي ايران در دو ماهه اول امسال تا سقف صد و سي و شش ميليون يورو صادرات به اروپا داشته است. در حالي كه اين رقم در دوره مشابه سال گذشته كه هنوز امريكا از برجام خارج نشده بود، حدودا دو ميليارد و صدو پنجاه و هشت ميليون يورو بود.
دليل عمده كاهش شديد صادرات ايران به اروپا، تحريم‌هاي ظالمانه و فشارهاي امريكا براي عدم انجام مبادلات مالي از طريق دلار و نيز فقدان كانال مالي جايگزين بوده است. بنابراين ايجاد امكان مبادلات مالي در چارچوب «اينستكس» مي‌تواند ظرفيت روابط تجاري و اقتصادي ميان دو طرف را تسهيل و ارتقا بخشد. حال چنانچه مبالغ مرتبط با فروش نفت هم در اين كانال فراهم و ارز حاصله در اين سيستم جابه‌جا شود، قدرت مالي و ظرفيت تراكنشي اين كانال نوپا افزايش يافته و تقويت خواهد شد.
فدريكا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا، در اين ارتباط تاكيد كرده؛ هفت كشور ديگر اروپايي براي بهره‌برداري از سازوكار مالي تجارت با ايران به جمع بريتانيا، فرانسه و آلمان مي‌پيوندند. پيش از آن اتريش، بلژيك، هلند، اسلووني، اسپانيا و سوئد در بيانيه مشتركي روز هفتم تيرماه از حفظ توافق هسته‌اي با ايران و راه‌اندازي كانال مالي اينستكس حمايت كرده و رييس‌جمهور فرانسه نيز وعده تقويت و حمايت از برجام را مورد تاكيد قرار داد.
اگر چه طي يك سال گذشته اتحاديه اروپا در مسير همكاري مالي با ايران به دليل ترس از تحريم‌هاي فراقانوني و يكجانبه امريكا با تحفظ، تامل و تعلل، رفتار كرده است و كم‌تحركي از خود بروز داده است ليكن در شرايط جاري مي‌توان اذعان كرد كه اين اتحاديه با محاسبه دقيق هزينه فايده برجام به درستي دريافته كه عدم اجراي اين توافق بين‌المللي و در مقابل تمكين و سكوت در برابر افزايش تحريم‌هاي ظالمانه و فشارهاي نامعقول امريكا عليه ايران، مي‌تواند تضعيف و حتي نابودي برجام را با خروج غير‌قابل اجتناب ايران، در پي داشته باشد؛ از اين رو اين اتحاديه با جمع‌بندي معقول تلاش مي‌كند تا در چارچوب تصميم‌سازي و اقدامي مشترك، از طريق اجراي مفاد برجام و برقراري ارتباط مالي كم‌هزينه در كانالي مستقل با ايران، موجب كاهش فشارهاي امريكا شود.
در نتيجه اين سازوكار كه به كانال اينستكس معروف است، به هر ميزان كه اروپا با ايران وارد تعامل و همكاري شود، به همان ميزان صلح و ثبات در منطقه و جهان را افزايش داده و در نتيجه سيستم خودكامه فرا قانوني و يكجانبه‌گراي امريكا را كه بحران‌آفريني و ناامني به دنبال دارد؛ با مانع مواجه مي‌كند.
پرواضح است امريكا به خاطر دروغ‌هاي بزرگ امثال نتانياهو و ساير جنگ‌طلبان موسوم به گروه بي، با خروج از برجام دچار خطاي بزرگ محاسباتي شده و امكان هرگونه ارتباط مستقيم با ايران را از دست داده است. امريكا با اين كار، شانس گفت‌وگو و مشاركت در ديپلماسي فعال براي حل مسائل منطقه را به بحران‌سازي بي‌دليل تبديل كرده است. امريكا مسيري را برگزيده كه با سياست‌هاي واقع‌گرايانه كاخ سفيد در دوران اوباما تفاوت اساسي دارد و حتي با سياست‌ها و وعده‌هاي اعلامي ترامپ در دوران انتخابات رياست‌جمهوري در تبايني آشكار است. ترامپ در آن زمان بر دوري و پرهيز از جنگ يا گسترش تنش و نا امني در منطقه خاورميانه و هزينه‌سازي بي‌سبب براي ماليات‌دهندگان امريكا، تاكيد داشت ولي گروه بي، مانع از اجراي اين رويكرد شده است. با اين وجود به نظر مي‌رسد اگر امريكا واقعا به دنبال مذاكره است، هنوز راه بازگشتي وجود داشته باشد. بازگشت به برجام، لغو تحريم‌هاي ظالمانه عليه مردم ايران و برخورد احترام‌آميز با ايران مي‌تواند اين نتيجه را به دنبال داشته باشد. ايران بارها اعلام كرده است كه به دنبال سلاح هسته‌اي نيست و امريكا با خروج از برجام نه‌تنها خود را منزوي كرد بلكه مشكلات كنوني منطقه را موجب شد. امريكا با تصميم راهبردي لغو تحريم‌ها مي‌تواند بسياري از مشكلات خودساخته را مرتفع كرده و به تروريسم اقتصادي عليه مردم ايران پايان دهد تا راه براي مذاكره گشوده شود.
كارشناس سياسي