تابوت‌هاي سفيد بوسني
محمود فاضلي
قرار است امروز مراسم بدرقه تابوت‌هاي بقاياي اجساد 33 نفر ديگر از قربانيان نسل‌كشي شهر سربرنيتسا در جريان جنگ داخلي بوسني
(1992-1995) برگزار شود. كاميون حامل تابوت‌ها در مسير سربرنيتسا در مقابل ساختمان شوراي رياست‌جمهوري بوسني در سارايوو جهت اداي احترام مقامات و شهروندان به قربانيان توقف خواهد كرد. در ميان اين گروه از قربانيان يك جوان 16ساله و يك 82 ساله ديده مي‌شود. سخنگوي موسسه بوسنيايي «ناپديد‌شدگان جنگ» اعلام داشته است براساس شواهد موجود، اين افراد در حالي كه سعي داشتند به قلمروهاي آزاد يا مناطق تحت كنترل ارتش بوسني بروند، از بين رفتند.
بيش از 8 هزار مرد و پسر مسلمان توسط نيروهاي صربستان در جولاي 1995 و در قتل عام شهر مسلمان‌نشين «سربرنيتسا» كه از آن به عنوان بدترين جنايت در اروپا از جنگ جهاني دوم به اين سو ياد مي‌شود، قتل عام شدند. بيشتر قربانيان را مردان و پسران 13 تا 78ساله تشكيل مي‌دادند. كشتار سازمان‌دهي‌شده و خونين سربرنيتسا پس از جنگ جهاني دوم، بزرگ‌ترين نسل‌كشي در اروپا به شمار مي‌رود. درنده‌خويي نيروهاي صرب و ارعاب به‌كار گرفته‌شده توسط آنان موجب شد كه به سرعت صد‌ها هزار نفر خانه‌هاي‌شان را ترك كنند. صرب‌ها چندين روز در سربرنيتسا و مناطق اطراف آن حمامي از خون به راه انداختند و سپس با كندن گورهاي دسته‌جمعي، اجساد قربانيان را دفن كردند.
دادگاه لاهه، ملاديچ را به خاطر نسل‌كشي، جنايت جنگي و جنايت عليه بشريت در سربرنيتسا به حبس ابد محكوم كرد. وقتي قاضي دادگاه در 22 نوامبر 2017 حكم را اعلام كرد، بستگان قربانيان فرياد شادي سر داده و از پيروزي حق و حقيقت اظهار رضايت كردند. فرار ملاديچ از چنگال قانون به مدت بيش از يك دهه و زندگي مخفي در صربستان موجب سرافكندگي مقامات صرب شد و روي روابط اين كشور با غرب سايه افكند. دستگيري او يكي از شروط پيوستن صربستان به اتحاديه اروپا اعلام شد.
به‌نظر مي‌رسد گروهي از صرب‌ها هنوز نسل‌كشي مردم بوسني را باور ندارند و بعضي نظرسنجي‌ها نشان مي‌دهد نيمي از صرب‌ها وقوع اين فاجعه را انكار مي‌كنند. در نشست اخير رييس‌جمهوري صربستان و نمايندگان سياسي صرب كشورهاي بالكان، طرف صرب ضمن تاكيد بر لزوم حفظ هويت صرب‌ها، مدعي شد «ما با احترام به ساير كشورها، از تلاش‌ها براي بقاي قوم صرب در زادگاه هميشگي خود حمايت مي‌كنيم. صربستان اجازه نقض حقوق بشر را نمي‌دهد و به همين دليل مهم است كه هويت صرب‌ها حفظ شود». سخنان وزير خارجه صربستان مبني بر انكار وجود اردوگاه‌هاي جنگي در شهر «پريدور» و جنايات صورت گرفته در چارچوب يك طرح جنايتكارانه مشترك و نسل‌كشي عليه ساكنين بوشنياك همچنان محكوم مي‌شود. مردم معتقدند اردوگاه‌هاي «اومارسكا، كراترم و ترنوپوليه» بزرگ‌ترين كارخانه مرگ پس از جنگ جهاني دوم بودند و احكام مربوطه دادگاه لاهه براي رسيدگي به جنايات جنگي در يوگسلاوي سابق بهترين نشان‌دهنده ابعاد جنايات انجام‌شده است.
اخيرا كنفرانس بين‌المللي توقف انكار نسل‌كشي و هولوكاست در سارايوو به همت انجمن «مادران سربرنيتسا» و انجمن «قربانيان و شاهد نسل‌كشي» برگزار شد رييس انجمن «مادران سربرنيتسا و ژپا» در سخنانش تاكيد كرد «متاسفانه، افرادي هستند كه نسل‌كشي را انكار مي‌كنند. دادگاه لاهه در زمينه رسيدگي به جنايات جنگي كار بزرگي انجام داده و دادستاني و دادگاه ملي بوسني بايد رويكرد خود در همين زمينه را تغيير دهند.»
شفيق جعفروويچ، عضو شوراي رياست‌جمهوري بوسني بر لزوم وضع قانون منع انكار نسل‌كشي توسط نماينده عالي جامعه بين‌الملل در بوسني تاكيد كرد. يكي از چالش‌هاي بزرگ مقامات بوسني اين است كه افراد فراري متهم به ارتكاب جنايات جنگي در كشورهاي همسايه سكونت دارند. اگرچه پارلمان صربستان در 2010 بابت اين قتل‌عام عذرخواهي كرد اما افكار عمومي كه جنايات جنگي را فراموش نكرده‌اند بارها مخالفت خود را با حضور مقامات صربستان در بزرگداشت قربانيان اعلام كرده‌اند. حتي يك‌بار در مراسمي براي بزرگداشت قربانيان سربرنيتسا، انبوه جمعيت با سنگ و بطري به طرف نخست‌وزير سابق صربستان حمله كردند و او ناچار شد مراسم را ترك كند. او در بيانيه‌اي كشتار سربرنيتسا را به عنوان يك «جنايت وحشتناك» محكوم كرده بود اما از به كار بردن واژه «نسل‌كشي» خودداري و تاكيد كرده بود دولت صربستان در برابر قربانيان سر تعظيم خم مي‌كند و تمام كساني كه در آن «جنايت» شركت داشتند را به سزاي اعمال‌شان مي‌رساند.