افزايش توليد «شيشه» در افغانستان تهديد جدي براي منطقه و جهان

گروه اجتماعي| افزايش توليد مت‌آمفتامين در افغانستان، به يكي از مهم‌ترين نگراني‌هاي دستگاه‌هاي مقابله با قاچاق مواد مخدر در منطقه تبديل شده است. فقدان نظارت و ضعف دولت افغانستان در برخورد با شبكه قاچاق مواد مخدر در اين كشور سبب شده كه ظرف ماه‌هاي گذشته و به دنبال گسترش خشكسالي در مناطق مختلف افغانستان و كاهش توليد ترياك، مافياي بين‌المللي براي افزايش توليد شيشه در اين كشور سرمايه‌گذاري كند. در حالي كه مهم‌ترين مبادي قاچاق سودوافدرين (يكي از اصلي‌ترين پيش‌سازهاي توليد شيشه) به مقصد افغانستان، كشور چين است، گزارش‌هاي بين‌المللي حكايت از آن دارد كه ناامني و ضعف جدي دستگاه‌هاي مقابله افغانستان در برخورد با واردات قاچاق پيش‌‌ساز مت‌آمفتامين، يكي از عوامل مشوق تغيير رويه توليد به سمت مواد محرك در اين كشور بوده است. در عين حال، تغييرات حجمي هر نوع ماده مخدر و محرك در افغانستان، يك خطر جدي براي جمهوري اسلامي ايران است زيرا راه‌هاي مواصلاتي ايران از نيمه دهه 80 به عنوان امن‌ترين و ارزان‌ترين مسير ترانزيت مواد مخدر افغانستان شناسايي شده و مهم‌ترين خطر جانمايي مسير ترانزيت براي ايران اين است كه به‌طور معمول، يك سوم از مخدرها يا محرك‌هايي كه به‌طور غيرقانوني از افغانستان وارد خاك ايران مي‌شود، توسط شاخه‌هاي داخلي قاچاق مواد مخدر براي مصرف معتادان تفنني يا وابسته، جذب و توزيع خواهد شد. تا ابتداي دهه 90، شبكه قاچاق افغانستان تمام توان خود را بر توليد ترياك و استحصال مقدار هر چه بيشتر هرويين از ترياك توليد شده متمركز كرده بود اما تغييرات اقليمي در همسايه شرقي، الگوي توليد غيرقانوني مواد اعتيادآور را تغيير داده و قاچاقچيان و شبكه توليد در افغانستان، با بررسي ذائقه بازارهاي جهاني و محاسبه سود و زيان جايگزيني مت‌آمفتامين به جاي مخدرهاي برپايه ترياك، حالا ترجيح داده‌اند مسير توليد را به سمت مواد محرك تغيير دهند كه اين تغيير رويه، حتما به افزايش مصرف شيشه در ايران هم منجر خواهد شد. ديروز، يكي از نگراني‌هاي مسوولان حاضر در دوازدهمين نشست كارگروه منطقه‌اي پيش‌سازها RWGP، بررسي تبعات تغيير الگوي توليد در افغانستان بود چون اين كشور، نه تنها حالا به قطب اصلي توليد مخدرها و محرك‌ها در منطقه خاورميانه تبديل شده، بلكه با هدفگذاري براي تصاحب بخش عمده سودآوري جهاني قاچاق مواد مخدر، سهم قابل توجهي در تامين نياز بازار سراسر دنيا دارد. سردار محمد مسعود زاهديان؛ رييس پليس مبارزه با مواد مخدر ناجا، در اين نشست با ابراز نگراني درباره تغيير الگوي شبكه توليد مواد اعتيادآور در افغانستان به سمت مت‌آمفتامين گفت: «توليد شيشه در افغانستان تهديد جدي است چون عوايد فراوان توليد موادمخدر در اختيار شبكه‌هاي قاچاق بين‌المللي و تروريستي قرار مي‌گيرد و بخشي از اين عوايد با پولشويي كلان، وارد چرخه اقتصادي كشورها مي‌شود و بنابراين، عدم نظارت و ضعف در مقابله با توليد شيشه در افغانستان هم يك مشكل جدي است. طي سال‌هاي اخير جهان با چالش كنترل مواد شيميايي مواجه بوده و قاچاقچيان با انتقال غيرقانوني پيش‌سازها به دنبال توليد و فروش مواد محرك هستند و توليد اين مواد، شرايط را براي مقابله دشوار كرده چون سود سرشار حاصل از قاچاق اين مواد، باعث افزايش توليد شده در حالي كه همكاري در تبادل اطلاعات و از همه مهم‌تر تشديد كنترل بر مبادي مرزي و گمركي كشورها مي‌تواند علاوه بر ناامني مسيرها براي قاچاقچيان پيش‌ساز شيميايي، هزينه جرم را هم افزايش دهد.» به دنبال اظهارات رييس پليس مبارزه با موادمخدر، اميرعباس لطفي؛ مديركل امور بين‌الملل ستاد مبارزه با مواد مخدر هم بر الزام كشورها براي تبعيت از پروتكل‌هاي مقابله با توليد و قاچاق مواد مخدر تاكيد كرد و افزود: «قاچاق انواع پيش‌سازها به افغانستان يكي از دلايل اصلي توليد مواد مخدر و محرك در اين كشور است و بنابراين، مقابله با اين جريان غيرقانوني و الزام كشورها براي تبعيت از پروتكل‌هاي رايج كنترلي يكي از راه‌هاي اصلي براي مقابله با توليد و قاچاق مواد مخدر در افغانستان خواهد بود.»

ناصر اصلاني، معاون مقابله با عرضه و امور بين‌الملل ستاد مبارزه با مواد مخدر هم از ديگر سخنرانان در جمع نمايندگان 7 كشور آسياي ميانه بود و با هشدار نسبت به تاثير گردش مالي قاچاق مواد مخدر در ترغيب باندهاي تبهكاري جهان به افزايش توليد و قاچاق مواد مخدر گفت: «رقم كلان اين تراكنش مالي باعث شده تا اين شبكه‌ها ضمن برخورداري از انواع سلاح‌ها و تجهيزات پيشرفته، تمام توان خود را براي قاچاق و انتقال پيش‌سازها به كانون‌هاي توليد به كار گيرند. علاوه بر اين، كوتاه شدن مسير قاچاق و كاهش هزينه‌هاي انتقال مواد، از جمله دلايل استفاده قاچاقچيان از مسير افغانستان، ايران، اروپا موسوم به مسير بالكان است كه اين امر هزينه‌هاي بسيار كلان انساني و مالي را به جمهوري اسلامي تحميل كرده است. در عين حال، مافياي مواد مخدر با هدف كاهش ريسك قاچاق و ترانزيت مواد مخدر و كسب سود بيشتر، توليد مواد محرك را جايگزين توليد ترياك كرده كه اين امر به نوبه خود موجب افزايش چشمگير ترانزيت مواد پيش‌ساز از كشورهاي صنعتي به افغانستان شده و مشكلات بسياري را براي كشورهاي واقع در اين مسير همچون جمهوري اسلامي ايران به همراه آورده است. البته توليد، انحراف و قاچاق پيش‌سازهاي مواد مخدر در سطح جهان رو به گسترش است و بررسي‌هاي ما نشان مي‌دهد كه قاچاقچيان مواد مخدر در فرآيند ساخت هرويين از استيل كلرايد استفاده مي‌كنند كه ساختار اين ماده شيميايي به انيدريد استيك بسيار نزديك است و استيل كلرايد در سيستم طبقه‌بندي كالاها، فاقد كد و طرح مشخص است و در فهرست 24 گانه پيش‌ساز موضوع جدول قرمز ضميمه كنوانسيون 1988‌ سازمان ملل نيست و به همين دليل، قاچاقچيان اين ماده شيميايي را تحت عنوان ساير كالاها طبقه‌بندي مي‌كنند. البته در قانون مبارزه با مواد مخدر جمهوري اسلامي ايران ورود، صدور و ترانزيت اين ماده شيميايي بدون مجوز وزارت بهداشت ممنوع است و براي ماده شيميايي تعرفه مشخص نشده كه انتظار مي‌رود در راستاي كنترل مواد پيش‌ساز، ساير كشورها هم به اين امر توجه داشته باشند چون ممكن است برخي مواد شيميايي، تحت عنوان كالاي مسافري و چمداني در مسير قاچاق قرار بگيرد.»