احتمال امضاي تفاهمنامه ميان واشنگتن و شبه‌نظاميان مخالف دولت مركزي افغانستان
امريكا با طالبان دوست مي‌شود؟
شهاب شهسواري
يك هفته بعد از تهديد رييس‌جمهور ايالات متحده به قتل عام مردم افغانستان، خبرهاي متناقضي از پيشرفت مذاكرات ميان طرفين جنگ خانمان‌سوز 18 ساله در افغانستان مي‌رسد كه تاكنون ده‌ها هزار غيرنظامي افغان را به كام مرگ كشيده است. صبح روز يكشنبه، يك مقام ارشد كابينه افغانستان اعلام كرد مذاكرات مستقيم ميان گروه شبه‌نظامي طالبان و دولت افغانستان تا دو هفته ديگر آغاز خواهد شد. اين خبر صبح روز يكشنبه همزمان با آغاز كارزار نامزدهاي انتخابات رياست‌جمهوري افغانستان، دو ماه مانده به برگزاري اين انتخابات اعلام شد. بلافاصله بعد از انتشار اين خبر غيرمنتظره، يك سخنگوي دفتر سياسي طالبان در دوحه قطر اين خبر را تكذيب كرد و گفت: «مذاكرات بين‌افغاني تا پيش از اعلام خروج نظاميان خارجي آغاز نخواهد شد.» ترديدها نسبت به اين اظهارنظر سخنگوي طالبان زماني افزايش يافت كه خبرگزاري بريتانيايي رويترز به نقل از دو مقام آشنا با روند مذاكرات امريكا و طالبان از احتمال امضاي يك «يادداشت تفاهم» ميان دو طرف در طول هفته پيش رو خبر دادند. اين خبرها در شرايطي منتشر مي‌شود كه شبه‌نظاميان طالبان به عمليات در سراسر افغانستان با شدت ادامه مي‌دهند و روز يكشنبه فقط در يكي از عمليات‌هاي خود در ولايت غزني در حمله به يك ايست بازرسي پليس باعث كشته شدن 7 شهروند غيرنظامي و دست‌كم يك نيروي امنيتي افغانستان شدند. 18 سال جنگ در افغانستان، اين نبرد را به طولاني‌ترين جنگ فرامرزي تاريخ ايالات متحده امريكا تبديل كرده است. امريكايي‌ها پس از 18 سال جنگ در حالي سر صلح و مذاكره با طالبان دارند كه بر اساس برآورد سازمان ملل كه بهار سال گذشته منتشر شد «گروه تروريستي القاعده همچنان نزديك‌ترين متحد طالبان است و در پوشش اين گروه افغان به فعاليت مي‌پردازد.» بر اساس گزارش سازمان ملل متحد، طالبان كه خودش نيز در گذشته در عمليات فرامرزي مشاركت كرده است، زمينه براي فعاليت دست‌كم 20 گروه تروريستي را در افغانستان ايجاد كرده است. همزمان توسعه حضور داعش در افغانستان با استفاده از فضاي ناامني موجود و استمرار جنگ امريكا در اين كشور، افغانستان را به يكي از نقاط بحراني گسترش تروريسم تبديل كرده است.
زلماي خليل‌زاد ساعتي بعد از بيانيه وزير دولت در امور صلح افغانستان، با انتشار پيامي در توييتر سطح انتظارات در مذاكرات ادعايي را اندكي پايين‌تر آورد و تاكيد كرد: «مذاكرات ميان دولت افغانستان و طالبان، بعد از رسيدن امريكا و طالبان برگزار خواهد شد. گفت‌وگويي كه انتظار مي‌رود ميان طالبان و هيات‌هاي افغان برگزار شود با حضور نمايندگان گروه‌هاي سياسي، نمايندگان جامعه مدني، زنان و تعدادي از نمايندگان دولت برگزار مي‌شود.» سهيل شاهين، سخنگوي دفتر سياسي «امارت اسلامي افغانستان» (نام دولت خودخوانده طالبان در افغانستان) در دوحه به رسانه‌ها گفته است كه چنين اظهاراتي صحت ندارد و قرار نيست مذاكره‌اي ميان دولت افغانستان و طالبان برگزار شود. به گفته اين سخنگوي طالبان «تا پيش از خروج نظاميان خارجي هيچ مذاكره‌اي با نمايندگان حكومت كابل انجام نمي‌شود.» بيش از 20 هزار نظامي خارجي از زمان آغاز جنگ امريكا در افغانستان در اين كشور مانده‌اند كه بيش از 14 هزار نفر آنها نظاميان امريكايي هستند. شبه‌نظاميان طالبان كه نزديك به 50 درصد از خاك افغانستان را تحت تسلط خود دارند، مدعي هستند كه دولت مركزي اين كشور مستقر در كابل دست‌نشانده نيروهاي خارجي است و هرگز حاضر به گفت‌وگو با دولت مركزي نيستند.
صبح روز يكشنبه عبدالسلام رحيمي، وزير مشاور دولت افغانستان در امور صلح با انتشار بيانيه‌اي خبر داده بود گفت‌وگوهاي مستقيم ميان طالبان و دولت افغانستان در طول دو هفته آينده در يك كشور اروپايي آغاز خواهد شد و دولت در حال تعيين اعضاي هيات 15 نفره شركت كننده در اين گفت‌وگوهاست. بر اساس گزارش رسانه‌هاي افغانستان، در بيانيه وزارت دولت در امور صلح آمده است: «در پي تلاش‌هاي دولت براي شكل‌گيري مذاكرات رودررو ميان جمهوري اسلامي افغانستان و طالبان، اين مذاكرات طي دو هفته آينده آغاز مي‌شود. وزارت دولت در امور صلح، كار و رايزني با طرف‌هاي ذي‌مدخل را براي تعيين هيات ۱۵ نفره به راه انداخته و اكنون در حال نهايي‌سازي ليست هيات مذاكره كننده است.» به گزارش طلوع نيوز، صديق صديقي، سخنگوي رييس‌جمهور افغانستان هم روز يكشنبه در يك نشست خبري گفت كه قرار است زلماي خليل‌زاد، فرستاده ويژه امريكا در امور افغانستان، براي مدت طولاني‌تري در كابل بماند و روي تشكيل هيات گفت‌وگو كننده حكومت با رهبران طالبان گفت‌وگو كند. خليل‌زاد از هفته گذشته سفر منطقه‌اي خود را براي انجام دور هشتم گفت‌وگوها با طالبان در دوحه پايتخت قطر آغاز كرده است. اين سفر بعد از ديدار رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا، دونالد ترامپ با نخست‌وزير پاكستان، عمران خان انجام مي‌شود. سفري كه رييس‌جمهور امريكا در حاشيه آن تهديد كرد برنامه‌اي در اختيار دارد كه «در طول يك هفته جنگ افغانستان را تمام مي‌كند» اما اقدام به چنين كاري نمي‌كند، چون نمي‌خواهد «10 ميليون شهروند افغانستان كشته شوند.» اين اظهارات ترامپ با واكنش بسيار منفي جامعه مدني افغانستان مواجه شد و ارگ رياست‌جمهوري اين كشور با صدور بيانيه‌اي خواستار توضيح و تصريح از سوي دولت امريكا در مورد اين اظهارات تهديدآميز شد.
پيش از اين زلماي خليل‌زاد، فرستاده ويژه وزارت خارجه امريكا در امور افغانستان نسبت به پيشرفت گفت‌وگوهايي ميان هيات امريكايي و طالبان انجام مي‌شود، اظهار خوش‌بيني كرده بود. او گفته بود كه چه در زمينه مطالبات امريكا در مورد جلوگيري از تبديل افغانستان به پايگاهي براي عمليات تروريستي فرامرزي، چه در مورد خواسته طالبان براي عقب‌نشيني نيروهاي خارجي «پيشرفت‌هاي عمده‌اي» در مذاكرات به دست آمده است. اما دو طرف همچنان در امضاي يك توافق مكتوب در اين زمينه ناكام مانده‌اند. دو ديپلمات نزديك به مذاكرات ميان امريكا و طالبان به رويترز گفته‌اند كه ممكن است در طول هفته پيش رو و در هشتمين دور مذاكرات خليل‌زاد با هيات طالبان، يك «يادداشت تفاهم» در مورد «زمان‌بندي خروج نيروهاي نظامي خارجي از افغانستان و وعده طالبان براي جلوگيري از حملات تروريستي فرامرزي از خاك افغانستان» امضا شود.
آسوشيتدپرس، در گزارشي از گفت‌وگوهاي امريكا با گروه طالبان مي‌نويسد: «بلندترين جنگ فرامرزي ايالات متحده امريكا به يك دور و تسلسل كامل تبديل شده است. ابتدا امريكا با اين ادعا كه افغانستان به مركز برنامه‌ريزي براي حملات تروريستي تبديل شده است به اين كشور حمله كرد، حالا براي پايان اين جنگ از گروه طالبان مي‌خواهد كه جلوي تبديل افغانستان به يك مركز براي برنامه‌ريزي حملات تروريستي را بگيرند.» مايكل والتز، نظامي پيشين امريكايي و نماينده كنگره از ايالت فلوريدا در گفت‌وگو با آسوشيتدپرس نسبت به مذاكرات امريكا با طالبان اظهار بدبيني مي‌كند و مي‌گويد: «قبل از هر چيز من اصولا نسبت به صداقت طالبان ترديد دارم، اما حتي اگر بپذيريم كه طالبان راست مي‌گويند و آماده مبارزه با تروريسم هستند، سوال اينجاست كه يك ارتش 300 هزار نفري افغان چگونه قرار است از پس تهديدي بر بيايد كه امريكا با اين تعداد نيرو در سراسر جهان و تجهيزات مدرن از پس آن برنيامده است؟»