به مناسبت ششمين دوره نمايشگاه مجسمه‌هاي فلزات بازيافتي در قائم‌شهر
آواي هنر در فلزات بازيافتي
فاروق مظلومي
فلز با قدمتي شش هزار ساله بعد از سنگ از اولين ماده‌هاي مورد استفاده انسان در ساخت ابزار است. امكان ذوب و چكش‌خواري فلز يا به عبارتي فرم‌پذيري فلز موجب شد ذهن انسان به ساخت مجسمه‌هاي فلزي توجه كند. اما از همان ابتدا ساخت مجسمه با فلزات- ابتدا مس بعد مفرغ و بعد آهن- با مفاهيم جاودانگي، قدرت و تحسين همراه بود و ساخت ابزار جنگي با فلزات كانسپت خشونت را هم به اين ماده طبيعي افزود. اما در جهان بعد از انقلاب صنعتي فلز خصوصا آهن نماينده تكنولوژي و مدرنيته هم شده است. اسكلت‌هاي فلزي زندگي آرام انسان را از خانه‌هاي مسطح، متواضع و افقي، به برج‌ها و آپارتمان‌هاي مغرور و ناآرام عمودي انتقال دادند. از اين‌رو ساخت مجسمه با فلزات آن هم فلزات بازيافتي به شكل ناگريز و قائم به ذات مفاهيمي را همراه دارد. هنرمندي كه با فلز كار مي‌كند بايد آگاه باشد كه اين ماده قلدر و حاكم به راحتي مي‌تواند فعاليت فرم و محتواي اثر هنري را خنثي كند كه همان تقدم و تفوق ماده بر فرم و محتواست. مي‌توان گفت انتخاب نوع، مقدار و ضخامت و رنگ فلز بخش مهمي از پالت مجسمه‌سازان فلزي است.
اكنون رشته كوه‌هاي فلزات بازيافتي در شهرهاي صنعتي بخشي از درماندگي انسان مدرن در برابر شهوت قدرت و حاكميت كنترل‌ناپذير خودش است. ما در جهان مدرن انباشته از تكنولوژي و فلز در جست‌وجوي آرامش انسان قبل از عصر فلز هستيم. فارغ از فرم و محتوا، تبديل فلز بازيافتي به اثر هنري نوعي رام كردن تكنولوژي افسارگسيخته است. در استيتمنت نمايشگاه فلزآوا مي‌خوانيم: «استفاده از فلز، ضايعات فلز، فرم‌دهي فلز، شكل دادن فلز، جوش دادن، بريدن و هر نوع فعاليتي كه روي اين ماده با تكنولوژي‌هاي جديد انجام مي‌شود، امكان‌هاي تازه‌اي در اختيار هنرمندان قرار داده است.» يعني هنرمند با ابزار تكنولوژي فلز از زباله‌هاي فلز براي كنترل فلز استفاده مي‌كند و با ساخت پري دريايي با فلزات بازيافتي درصدد كنترل مدرنيته است. فرم‌هاي حيوان با رنگ سياه در نمايشگاه فلز آوا علاوه بر مفاهيم مدنظر هنرمند هشدار مهمي به همه ما مي‌دهد كه به رويايي فلز و صنعت با طبيعت بينديشيم. ورق‌هاي فلزي مچاله شده كه در ساخت بعضي از حيوانات مثلا عقاب به كار رفته بود، برخورد شديد حيوانات بي‌دفاع را با تكنولوژي آهنين تداعي مي‌كرد اگرچه در خيلي از اين مجسمه‌ها به دلايل شدت ذاتي آهن و فرم‌هاي انتزاعي خود اثر، مفهوم آثار عقب رانده مي‌شد. از دلايل ديگر محتوا‌زدايي و فرماليستي شدن آثار اين بود كه گالري نوران با توجه به تعداد زياد آثار مجبور به ارايه مجسمه‌ها در كنار هم و با فاصله كم شده بود و به همين دليل انرژي مجسمه‌ها با همديگر دچار درگيري خاصي بودند كه صد البته مخاطب آگاه با انتخاب محل و زاويه ديد مناسب مي‌توانست با هر اثر به شكل مستقل و منفرد ارتباط برقرار كند اما با اين همجواري آثار يك فرم كلي از فلزات بازيافتي ديده مي‌شدند كه از زاويه ديد مناسب يك چيدمان قوي بود. البته از چيدمان آثار فلزي در حياط گالري كه به دليل شرايط آب و هوايي قائم‌شهر همواره انبوه گياهان را دارد غافل نشويم كه به هر اثر با هر كانسپت، مفهوم ديگر تقابل فلز با طبيعت را مي‌داد.
خانم ملاحت رحيم‌پور، مدير گالري نوران كه خود به عنوان هنرمند در نمايشگاه مشاركت داشت در روز افتتاحيه بيست‌وپنجم شهريور در خصوص موضوع نمايشگاه مي‌گويد: «در اين نمايشگاه هيچ محدوديتي براي انتخاب موضوع و تكنيك كار وجود ندارد، فضا براي هنرمنداني كه در اين «نمايشگاه- ورك‌شاپ» شركت مي‌كنند، كاملا آزاد است. شركت‌كنندگان عموما از طريق هنرمندان برجسته هنرهاي تجسمي مثل استاد جعفر نجيبي، علي بيگي‌پرست، غلامحسين سهرابي، حسن ملانوروزي، محمد ابوترابي، ابراهيم گنجيان و... در اين نمايشگاه و كارگاه حاضر مي‌شوند و اغلب اساتيدي كه ذكر نام‌شان شد خودشان هم به دلايل احترام برانگيز در نمايشگاه شركت مي‌كنند. اوايل كار، بيشتر آثار به بازآفريني اشكالي از واقعيت مربوط مي‌شد. مثلا بازسازي حيوانات يا بازسازي فرم‌هاي معين و مشخص واقعي مثل ماهي، عقاب، گاو، اسب و حيوانات عجيب و غريب ديگر. به تدريج آثار عمق بيشتري پيدا كرد و مفاهيم جدي‌تري در اين رابطه ظاهر شدند. مفاهيمي مانند درخت، رويش، درد، انسان، زايش، كار و... يعني مقولات و مفاهيمي كه به انسان و مقولات انساني بيشتر مربوط مي‌شد.»
اما در آثار نمايشگاه فلز آوا به دليل خلق خيلي از آثار با فلزهاي بازيافتي فضاي منفي و فضاي خالي داخل آثار بيشتر مي‌توانست مورد توجه قرار گيرد. عموما در مجسمه‌هاي محصول ريخته‌گرد درون اثر ديده نمي‌شود اما آثار محصول جوشكاري امكان بررسي داخل اثر را هم به مخاطب مي‌دهند كه اغلب فضاهاي داخلي اين آثار با آنارشي نور و فلز، آشوب فعال و محركي دارند. عكس‌هاي فرنام هدايتي در ثبت و مستند كردن همين فرم‌هاي فضاي منفي آثار مي‌تواند در نمايشگاهي مجزا مورد بررسي قرار گيرد. هنرمندان ديگر نمايشگاه فلز آوا، مهدي سماكوش، حسن كشاورز، سيامك نصر، سعيد ملانوروزي، احمد حبيبي، فرشيد پاك‌نيا، مجيد فرهمند، نگار نجيبي، ايليا سهرابي، اوستا ابوترابي، غزاله طهماسبيان بودند. تا ششم شهريور آثار مجسمه‌هاي فلزات بازيافتي در گالري نوران قائم‌شهر منتظر مخاطبان هنرهاي تجسمي هستند.