پس از چهارده سال
رضا زندي
رييس جلسه «محمد حسين عادلي» بود. دولت دهم تازه روي كار آمده و او هم از سفارت در لندن برگشته بود. عادلي حالا بعد از سپري شدن دوره كاري‌اش به عنوان دبيركل سازمان كشورهاي صادركنندگان گاز، بازنشستگي‌اش را مي‌گذراند. دبير كنفرانس، «عباس ملكي» بود؛ ديپلماتي كه پس از سال‌ها معاونت در وزارت امور خارجه و رياست مركز مطالعات وزارت خارجه، حالا استاد دانشكده انرژي دانشگاه صنعتي شريف است. من به عنوان خبرنگار حوزه انرژي، در ميان سالن نشسته بودم. اواسط دهه هشتاد بود و كنفرانس همكاري‌هاي ايران و چين در سالن همايش‌هاي جزيره كيش، در حال برگزاري بود.پيش از تحريم‌ها چين بزرگ‌ترين واردكننده نفت ايران بود.
١- مباحث مختلفي در آن كنفرانس مطرح شد كه گزارش‌هايش را در روزنامه شرق آن روزها منتشر كردم. به خاطر دارم كه مرتضي بانك (تا جايي كه ذهنم ياري مي‌كند)، معاون سابق وزارت خارجه و دبير فعلي مناطق آزاد در همان پنلي كه عادلي رييس‌اش بود از سفير وقت چين يك سوال مهم پرسيد؛ سوالي از قبل طراحي‌شده درباره نظر سفير وقت چين درخصوص روابط تهران و پكن و اينكه آيا به نظر آقاي سفير روابط ايران و چين، روابطي استراتژيك و راهبردي است؟ طبيعتا سوال طوري طراحي شده بود كه پاسخي مثبت از آن دريافت شود. جواب سفير وقت چين به آن سوال اما به گونه‌اي بود كه تذكر محمد حسين عادلي را در پي داشت. از شرح آن جلسه و صحبت‌هاي روز بعد فريدون وردي‌نژاد، سفير وقت ايران در چين، در تنظيم فضاي كنفرانس مي‌گذرم. او حالا معاون فعلي سياسي رياست‌جمهوري است.
٢- وزير خارجه ايران، پس از بازگشت از سفر فرانسه، دو روز پيش به چين رفته و با همتاي چيني‌اش ديدار كرده است. فارس، چهارم شهريور جمله زير را از قول وزير خارجه چين منتشر كرده است: «وزير خارجه چين در ديدار با همتاي ايراني خود اظهار داشت: «ما شركاي راهبردي هستيم. اين بيانگر سطح بالاي روابط و همكاري نزديك راهبردي ماست.» سيزده يا چهارده سال از كنفرانس همكاري ايران و چين مي‌گذرد. حالا پس از سال‌ها، پاسخي را كه بسياري انتظار داشتند در آن كنفرانس از سفير وقت چين بشنوند، توسط وزير خارجه چين بيان شده است.
٣- زاويه نگاهم به روابط ايران و چين، نفتي و در حوزه انرژي است. ساير زوايا در حيطه تخصصي‌ام نيست. چين، پيش از تحريم‌ها بزرگ‌ترين واردكننده نفت ايران بوده است. درباره ميزان روابط نفتي ايران و چين در دوره فعلي تحريم‌ها طبيعتا چيزي نمي‌توان نوشت اما مي‌توان حدس زد كه با تشديد جنگ تجاري امريكا و چين، اين كشور تمايل بيشتري به تامين‌كنندگان سنتي نفتش از جمله ايران داشته باشد. خاصه اينكه در اين وضعيت، مي‌تواند شرايط بهتري براي خريد نفت ايران دريافت كند. چيني‌ها با وضع ماليات ده درصدي بر واردات نفت از امريكا، عملا خريد نفت از توليدكنندگان ايالات متحده را بي‌صرفه كرده‌اند و جلوي خريد حدود ٥٠٠ هزار بشكه نفت از امريكا را گرفته‌اند. عربستان ماه گذشته ميلادي با افزايش فوق‌العاده صادرات نفت به چين، روزانه بيش از يك ميليون و ٧٠٠ هزار بشكه نفت به چين فروخته است. بيشترين مقدار در دو سال و نيم گذشته بوده است.
٤- حال اگر تصريح وزيرخارجه چين درباره روابط راهبردي تهران و پكن را مستند بگيريم، وقت تحرك بيشتر بخش‌هاي مختلف براي استفاده از موقعيت فعلي است. اين درست كه چيني‌ها بسيار محتاط، در مذاكره سر سخت و بيشتر به دنبال منافع خودشان هستند اما كدام كشور است كه به دنبال منافعش نباشد. تنها بايد منافع مشترك را شناخت و در بهترين زمان روي آن متمركز شد. نه اينكه مدام زمان را از دست بدهيم و منافع مشترك با كشورهاي مختلف را درست تشخيص ندهيم. يا تشخيص بدهيم اما عملگرا نباشيم. يا هر دوي اينها را داشته اما ريسك‌پذير نباشيم.