استاندارد دوگانه به نفع سعودي

چهار روز بعد از آغاز عمليات تركيه در خاك سوريه دست‌كم پنج كشور اروپايي تا روز شنبه صدور هرگونه مجوز براي صادرات تسليحات به تركيه را متوقف كرده‌اند و يك كشور ديگر هم اعلام كرده است كه قصد دارد پيشنهاد تحريم تسليحاتي تركيه را به شوراي وزراي اتحاديه اروپا بدهد. اقدام سريع و قاطع كشورهاي اروپايي در مقابل تهاجم نظامي تركيه به خاك سوريه نشان از آن دارد كه اين كشورها از توان كافي براي مقابله با بروز درگيري‌هاي جديد در منطقه برخوردار هستند، اما همزمان اين سوال پديد مي‌آيد كه با وجود توانمندي كشورهاي اروپايي در تعليق صادرات سلاح به تركيه، اين كشورها در طول پنج سال گذشته از تعليق صدور اسلحه به عربستان سعودي كه يكي از بزرگ‌ترين واردكنندگان سلاح جهان است و با استفاده از سلاح‌هاي اروپايي «بزرگ‌ترين فاجعه دست‌ساز بشريت» را در يمن رقم زده است، بازمانده‌اند؟

تصميم چهار روزه در برابر تصميم پنج ساله

كشورهاي نروژ، فنلاند، هلند، آلمان و فرانسه به ترتيب از روز پنجشنبه تا شنبه، تصميم خود را براي تعليق صدور مجوزهاي صادرات سلاح به تركيه اعلام كردند. سوئد نيز اعلام كرده است كه قصد دارد تحريم تسليحاتي تركيه را به كل كشورهاي اتحاديه اروپا پيشنهاد دهد. قرار است وزراي خارجه 28 كشور عضو اتحاديه اروپا امروز در لوكزامبورگ تشكيل جلسه دهند. نروژ، فنلاند، دانمارك، اتريش و هلند، پيش از اين مقرراتي براي منع فروش اسلحه به عربستان سعودي وضع كرده‌ بودند و آلمان هم به تازگي فروش سلاح به پادشاهي سعودي را متوقف كرده است. بر اساس گزارش موسسه پژوهش‌هاي صلح استكهلم، با وجود افزايش انتقادها از عمليات عربستان سعودي در اروپا و تصميم برخي كشورها براي منع صدور سلاح، بعيد است كه روند رو به رشد فروش تسليحات به عربستان متوقف شود، چراكه اصلي‌ترين كشورهاي توليد‌كننده اسلحه دنيا، حاضر به توقف يا تعليق فروش اسلحه به اين كشور نيستند. توليدكنندگان بزرگ اسلحه در اروپا از جمله فرانسه، بريتانيا و بلژيك همچنان به صادرات عمده اسلحه به امارات متحده عربي و عربستان سعودي كه از اين سلاح‌ها در جنگ عليه شهروندان غيرنظامي يمني استفاده مي‌كنند، ادامه مي‌دهند و اين كشور را متحد خود در منطقه معرفي مي‌كنند. اين در حالي است كه بر خلاف عربستان سعودي، تركيه در قالب سازمان پيمان آتلانتيك شمالي، متحد نزديك‌تري براي اين كشورهاي اروپايي محسوب مي‌شود و عملا بر اساس يك پيمان معتبر با اين كشورها تعهد متقابل نظامي و امنيتي دارد. همزمان در بريتانيا و امريكا، چه در پارلمان و چه در دادگاه‌ها، احكام و مصوباتي براي توقف فروش سلاح به عربستان سعودي صادر شده است، اما دولت‌ها بدون توجه به اين احكام يا با وتوي تصميم پارلمان‌هاي خود به فروش كلان تسليحات به عربستان سعودي ادامه مي‌دهند.

عربستان سعودي فقط در سال 2018 نزديك به 70 ميليارد دلار براي واردات اسلحه از كشورهاي خارجي هزينه كرده است. بر اساس گزارش موسسه پژوهش‌هاي صلح بين‌الملل استكهلم، پادشاهي سعودي دست‌كم 8.8 درصد از كل توليد ناخالص داخلي اين كشور را در سال 2018 براي واردات اسلحه هزينه كرده است. بر اساس آمار اتحاديه اروپا در طول سال 2016، يك‌سال بعد از آغاز عمليات تحت رهبري عربستان سعودي در يمن، 28 كشور عضو اين اتحاديه دست‌كم 607 مجوز صادرات سلاح به عربستان صادر كرده است. مجموع صادرات اتحاديه اروپا به عربستان در طول اين سال به 15 ميليارد و 800 ميليون يورو مي‌رسيد. كشورهايي مانند بريتانيا، بلژيك، فرانسه، اسپانيا، ايتاليا و بلغارستان اصلي‌ترين صادركنندگان اسلحه به عربستان سعودي بودند. بين سال‌هاي 2013 تا 2018 عربستان سعودي مشتري نيمي از تجهيزات نظامي صادر شده از بريتانيا و يك‌سوم از كل صادرات تسليحاتي بلژيك بود. پاريس كه در تعليق فروش سلاح به تركيه با آلمان همكاري كرده است، به شدت از تصميم اخير دولت آلمان براي ادامه تحريم تسليحاتي عربستان سعودي تا بهار سال آينده انتقاد كرده و آن را عامل «ركود توليد كمپاني‌هاي صنعتي مشترك دو كشور» عنوان كرده است. بر اساس آمار دولت بريتانيا در طول چهار سال گذشته بيش از 5 ميليارد و 300 ميليون پوند اسلحه به عربستان سعودي صادر كرده است. بريتانيا و فرانسه بين سال‌هاي 2014 تا 2018 به ترتيب
16 درصد و 4.3 درصد از كل واردات سلاح عربستان سعودي را تامين كرده‌اند.

بيانيه‌هاي اروپايي

فرانسه روز شنبه تازه‌ترين كشور اروپايي بود كه اعلام كرد صادرات اسلحه و تجهيزات جنگي را به تركيه متوقف مي‌كند. بر اساس بيانيه مشترك وزارت دفاع و خارجه فرانسه، دولت اين كشور تمامي قراردادهاي برنامه‌ريزي شده براي صادرات كليه «تجهيزات جنگي» را كه امكان استفاده از تهاجم به سوريه دارند به حالت تعليق درمي‌آورد. همزمان با فرانسه، وزير خارجه آلمان هم در گفت‌وگو با روزنامه بيلد شنبه اعلام كرد كه كليه صادرات تسليحاتي آلمان به تركيه متوقف شده است. به گفته وزير خارجه آلمان، نظر به واكنش‌ها به عمليات نظامي تركيه در شمال شرقي سوريه، دولت فدرال آلمان هيچ مجوز جديدي براي صادرات هر گونه تجهيزاتي كه امكان استفاده در سوريه توسط تركيه داشته ‌باشد، صادر نخواهد كرد. به گزارش فرانس‌پرس، وزير خارجه هلند، سيگريد كاگ روز جمعه اعلام كرد: «دولت هلند تصميم گرفته است صدور مجوز براي صادرات هرگونه تسليحات نظامي را به تركيه مادامي كه شرايط موجود ادامه داشته‌ باشد، متوقف كند.» انتي رينه، وزير خارجه فنلاند هم روز جمعه تصميم دولتش براي توقف صدور مجوز فروش سلاح به تركيه را اعلام كرد. اولين كشور اروپايي كه موج توقف صادرات سلاح به تركيه را آغاز كرد، دولت نروژ بود. روز پنجشنبه فرانس‌پرس به نقل از اينه اريكسن سوريده، وزير خارجه نروژ خبر داده ‌بود كه «وزارت خارجه نروژ در اقدامي احتياطي فعلا بررسي كليه مجوزها براي صادرات سلاح به تركيه را متوقف كرده است.» سوئد، ديگر كشور اسكانديناوي هم اعلام كرده در طول دو سال گذشته هيچ سلاح يا تجهيزات نظامي به تركيه صادر نكرده است. ان لينده، وزير خارجه سوئد گفته است كه قصد دارد پيشنهاد تحريم تسليحاتي تركيه را به اتحاديه اروپا بدهد. همزمان سوئد تصميم گرفته است كه 100 ميليون كرون به كمك‌هاي اقتصادي خود به سوريه اضافه كند.آلمان معادل 243 ميليون يورو اسلحه در طول سال 2018 به تركيه صادر كرده ‌بود. در چهار ماهه ابتدايي سال 2019 رقم صادرات اسلحه آلمان به تركيه به 184 ميليون يورو مي‌رسيد. فنلاند در طول سال 2018 معادل 17 ميليون يورو اسلحه و تجهيزات نظامي به تركيه صادر كرده‌ بود، به گزارش راديو عمومي فنلاند، هر چند ميزان صادرات فنلاند به تركيه به اندازه ديگر كشورهاي اروپايي نبود، اما رسانه‌هاي فنلاندي نسبت به رشد بي‌سابقه صادرات تسليحاتي اين كشور به تركيه اظهار نگراني كرده‌اند، چراكه بين سال‌هاي 2015 تا 2018، رقم صادرات فنلاند به تركيه دست‌كم پنج‌برابر شده است. اصلي‌ترين صادر‌كنندگان سلاح به تركيه بعد از ايالات متحده امريكا، اسپانيا و ايتاليا بوده‌اند. 15 درصد از كل سلاح‌هاي صادراتي ايتاليا و 13 درصد از كل سلاح‌هاي توليدي اسپانيا، راهي تركيه مي‌شوند.