بيروت، طرابلس، صور و بعلبك تن به اعتراض‌هاي عمومي سپرده‌اند. برنامه‌هاي اقتصادي جديد دولت لبنان صداي اعتراض شهروندان را بلند كرده است. نارضايتي عمومي از اوضاع اقتصادي در لبنان پديده تازه‌اي نيست اما اعتراض‌هايي كه از پنجشنبه آغاز شدند، هم در شكل و هم در محتوا با تجربه‌هاي پيشين لبنان در اين زمينه تفاوت دارند. گفته مي‌شود كه وضع ماليات‌هاي جديد از سوي دولت، اصلي‌ترين عاملي است كه لبناني‌هاي معترض را به كوچه و خيابان كشانده است اما تصاويري كه از برخي معترضان در فضاي مجازي توسط خود آنها يا رسانه‌هاي مطرح بين‌المللي منتشر مي‌شود، شباهت آنچناني به خيزش‌هاي مردمي كه در اين منطقه شاهد آن بوده‌ايم، نداشته و ندارد.
در خيابان‌هاي بيروت، معترضان ابتدا با به آتش كشيدن لاستيك، تلي از آتش درست كرده سپس مقابل ابري از دود سياه، دوربين به دست ايستاده و با لبخندي بر لب عكس يادگاري مي‌گيرند. در گوشه‌اي ديگر معترضي در حالي كه پشت سرش سدي از آتش و دود به چشم مي‌خورد، سيگاري بر گوشه لب در كادر يك عكاس ژست گرفته و به دوردست خيره شده است. در تصوير ديگري چند جوان لبناني در چند قدمي آتش، بساط چيده و همزمان كه پكي به قليان‌هاي‌شان مي‌زنند، لبخندي هم حواله دوربين‌ها مي‌كنند. چند قدم آن سوتر مرد جواني در ميان صداي اعتراض‌ها زانو زده و از محبوبش خواستگاري مي‌كند. دوربين رسانه‌هاي بين‌المللي كه تصور مي‌كردند براي گزارش يك انقلاب مردمي در لبنان به بيروت آمده‌اند، تصوير دختر جواني را هم ثبت كرده كه پشت به آتش بر زمين زانو زده و در حالي كه طره موهاي مشكي‌اش را درست مي‌كند به جوان پشت دوربين ندا مي‌دهد كه براي عكس آماده است. در كنار اين تصاوير فيلم‌هايي در فضاي مجازي منتشر مي‌شود كه در آن روحانيون شيعه، سني و دروزي در حالي كه دستان يكديگر را به نشانه همبستگي گرفته‌اند از ميان جمعيت معترضان كه فرياد مي‌زنند «همه، يكي هستيم» عبور مي‌كنند. اين تصاوير بيشترين سر و صدا را در فضاي مجازي به راه انداخته است. برخي از كاربران در توييتر با انتقاد از اين شيوه اعتراض، جوانان لبناني را به فانتزي‌گرايي در اعتراض‌ها و تلاش براي جلب توجه متهم كردند اما همزمان كاربران ديگري از تلاش جوانان معترض براي آنچه كه زيباسازي اعتراض‌ها مي‌نامند، قدرداني كردند. از اين تصاوير خياباني كه بگذريم در پشت صحنه اعتراض‌هاي عمومي در لبنان چه خبر است؟ آيا اعتراض‌هاي مردم به وضعيت معيشت ديده شده يا در لبنان نيز مانند بسياري از كشورهاي منطقه برخي سياسيون بر موج اعتراض‌ها سوار شده‌اند تا منافع حزبي خود را تامين كنند؟ آيا عقب‌نشيني دولت از بخشي از برنامه‌هايش براي وضع ماليات مي‌تواند، آبي بر آتش خشم عمومي باشد يا معترضان به اصلاحات كوچك با تاريخ مصرف كوتاه‌مدت تن نخواهند داد؟
اعتراض‌ها از كجا آغاز شد؟
به گزارش رسانه‌هاي محلي لبنان همه چيز از طرح دولت براي اعمال ماليات بر برخي كالاها از جمله سوخت و برخي شبكه‌هاي اجتماعي مانند «واتس‌آپ» آغاز شد. بيروت نخستين نقطه‌اي بود كه اعتراض‌ها از آن از عصر پنجشنبه آغاز و مانند دومينويي به ساير شهرها نيز سرايت پيدا كرد. خيلي زود درگيري با نيروهاي امنيتي، سوزاندن لاستيك و حمله به اماكن دولتي به مشخصه‌هاي اعتراض‌هاي عمومي در شهرهاي مختلف لبنان تبديل شد. در حالي كه نيروهاي امنيتي در ساعات اوليه آغاز اعتراض‌ها ترجيح دادند با آرامش با معترضان برخورد كنند اما پليس لبنان مي‌گويد كه تنها در 24 ساعت نخست آغاز اعتراض‌ها بيش از 40 نيروي امنيتي زخمي شدند. معترضان دامنه اعتراض‌هاي خود را به ميادين اصلي در بيروت محدود نكردند و با توسعه بخشيدن به آن جاده‌هاي منتهي به فرودگاه بين‌المللي بيروت را هم مسدود كردند. اصرار دولت براي به كرسي نشاندن حرفش درباره قوانين جديد مالياتي چندان دوام نداشت و با بالا گرفتن اعتراض‌ها، دولت از طرح خود براي اعمال ماليات بر تماس‌هاي صوتي با نرم‌افزار واتس‌آپ عقب‌نشيني كرد. سعد حريري، نخست‌وزير لبنان پيش از آغاز اعتراض‌ها با حمايت از اين طرح ادعا كرده بود كه اين ماليات مي‌تواند، سالانه 200 ميليون دلار براي كشور درآمدزايي داشته باشد. در حالي كه در فضاي رسانه‌اي در ساعتهاي نخست آغاز اعتراض‌ها اين‌گونه گفته شد كه ماليات بر تماس‌هاي با واتس‌آپ مردم را به خيابان‌ها كشانده است اما خبرگزاري انگليسي رويترز با معترضاني گفت‌وگو كرد كه مي‌گفتند «ما براي واتس‌آپ اينجا نيستيم، براي همه چيز اينجا هستيم: سوخت، غذا، نان و همه چيز.»
موج جديد اعتراض‌ها در لبنان در حالي آغاز شده كه اين كشور يكي از بدهكارترين كشورهاي دنياست و دولت در جست‌وجوي راهي براي كاستن از كسري بودجه خود است.
تلاش دولتي‌ها
مي‌توان گفت كه لبنان 72 ساعت نخست اعتراض‌هاي عمومي را در حيرت از وسيع شدن ناگهاني دامنه اعتراض‌ها همچنين مواضع زيگزاگي سياسيون گذراند. نخستين موضع سياسي كه در فضاي رسانه‌اي موج‌آفريني كرد از سوي سعد حريري، نخست‌وزير لبنان اتخاذ شد. سعد حريري ضرب‌الاجل 72 ساعتهاي به دولت و رييس‌جمهور لبنان براي بهبود وضعيت اقتصادي مردم داد. درحالي كه اين موضع‌گيري سعد حريري در داخل با انتقادهايي روبه‌رو شد، تفصيلي‌ترين سخنان را «جبران باسيل» وزير امور خارجه لبنان بر زبان راند. او با ريشه داشتن اين اعتراض‌ها در بحران‌هاي متفاوت و انباشت شده، خاطرنشان كرد آنچه اتفاق مي‌افتد، مي‌تواند يك فرصت باشد همان‌گونه كه مي‌تواند به يك فاجعه بزرگ تبديل شود و ما را به آشوب و فتنه بيندازد. مركز ثقل سخنان باسيل آنجا بود كه بر لزوم تقويت جايگاه رييس‌جمهور تاكيد كرد. باسيل در ادامه تاكيد كرد كه حزب او تحميل ماليات‌هاي جديد ولو اندك را براي عموم مردم نمي‌پذيرد. وزير خارجه لبنان با اعلام تاريخ 31 ماه جاري ميلادي به عنوان ضرب‌الاجلي براي تصويب بودجه، هشدار داد كه اگر دولت نتواند تا اين تاريخ بودجه را تصويب كند بايد استعفا بدهد. در حالي كه برخي از معترضان در لبنان خواهان پايان دولت و روي كار آمدن دولت جديدي هستند، وزير خارجه لبنان با مبهم خواندن گزينه جايگزين گفت: گزينه جايگزين براي دولت فعلي بدتر از شرايط فعلي است به خصوص اگر خلأ دولت ايجاد شود و گزينه ديگر هم هرج و مرج و فتنه است. ستون پنجم كه در بين مردم غريب آشناست را به ياد بياوريد.
ميشل عون، رييس‌جمهور لبنان كمتر از 24 ساعت پس از آغاز اعتراض‌ها در بيروت و ديگر شهرهاي بزرگ لبنان ميزبان جمعي از معترضان در كاخ رياست‌جمهوري بعبدا بود. به گزارش رسانه‌هاي لبناني، رييس‌جمهور در اين ديدار بر تلاش خود براي ايجاد اصلاحات ضروري، توسعه نظام سياسي و مبارزه با فساد و ديگر مسائل مورد اعتراض مردم تاكيد كرده است. به گزارش روزنامه الجمهوريه لبنان از نخستين ساعات آغاز ناآرامي‌ها در اين كشور رييس‌جمهور، نخست‌وزير، رييس پارلمان همچنين مقامات حزب‌الله لبنان به منظور يافتن راهكاري براي پايان دادن به اعتراض‌هاي مردمي چندين بار با هم تماس گرفته‌اند. در حالي كه اظهارنظر حريري مبني بر تعيين ضرب‌الاجل 24 ساعته انتقادهاي بسياري را به دنبال داشت «النشره» لبنان در اين باره نوشت: «جبران باسيل براي حريري پيام فرستاد كه نيازي به ضرب‌الاجل 72 ساعته نيست. بايد بلافاصله راه‌حل‌ها را شروع كنيم. منابع كاخ نخست‌وزيري لبنان مي‌گويند تنها پيام حريري به معترضان اين است كه دولت براي ايجاد اصلاحات كاملا جدي است و بايد قبل از اينكه اوضاع بر سر همه خراب شود، كار را شروع كرد. طرف خطاب سعد حريري در اعطاي ضرب‌الاجل 72 ساعته اول رييس‌جمهور سپس همه نمايندگان در كابينه است تا براي حل بحران كمك كنند.» برخي از تحليلگران لبناني بر اين باورند كه اعتراض‌هاي عمومي ناگهان بر سر دولت حريري آوار شده و او مي‌خواهد، نقش آتش‌نشان را بازي كند اما نمي‌داند خاموش كردن اين آتش را از كجا آغاز كند. در حالي كه تمركز تمام چهره‌هاي دولتي بر خاموش كردن شعله‌هاي اعتراض با اصلاحات است اما مشخص نيست كه هدف نهايي اكثر معترضان چيست؟ برخي مي‌گويند به دنبال اصلاحات به اضافه مبارزه ريشه‌اي با فساد هستند و برخي شعار «الشعب يريد اسقاط النظام» سر مي‌دهند. برخي از منابع لبناني در 72 ساعت گذشته، سعد حريري را به تلاش براي فرار از مسووليت متهم كرده و مي‌گويند
3 دهه سياست‌هاي مالي و اقتصادي جريان 14 مارس در راس ساختار سياسي لبنان، وضعيت كشور را به نقطه نامطلوب و بحراني امروز كشانده است.
نصرالله با نقشه راه به ميدان آمد
شايد بتوان گفت كه كامل‌ترين اظهارنظر درباره تحولات لبنان از زبان سيدحسن نصرالله، دبيركل حزب‌الله لبنان شنيده شد. نصرالله در سخنراني قريب به 15 دقيقه هم به ريشه اعتراض‌هاي اخير در شهرهاي مختلف لبنان اشاره كرد هم توطئه برخي چهره‌هاي سياسي در راس براي فرار از بار مسووليت با عنوان پرطمطراق «استعفا» را رو كرده و هم خواسته‌هاي مردم را مشروع دانست. نصرالله در اين باره گفت:«هنگامي كه از مسووليت همگاني در لبنان چه آنها كه در قدرت هستند و چه خارج آن سخن مي‌گوييم؛ يعني همه بايد در برابر اين شرايط خطرناك و مهم كه كشور با آن مواجه است، مسووليت‌پذير باشند و اين بسيار آسان است كه فردي از مسووليت‌ها، شانه خالي كرده و بار آن را به دوش ديگران بيندازد و از دولت و مسووليت خود كنار بكشد و بخواهد استعفا دهد. برخي در دولت و گروه‌هاي سياسي مي‌خواهند از مسووليت خود شانه خالي كرده و كنار بكشند و تبعات شرايط امروز را به دوش ديگران بيندازند. اين اقدام نشانه عدم وجود عرق ملي و ارزش‌هاي اخلاقي و انساني در مواجهه با سرنوشت مردم و كشور است. شرايط امروز لبنان حاصل اقدامات دولت فعلي يا زاييده يك سال يا يك دوره نيست بلكه حداقل تراكم مشكلاتي است كه در طول ۳۰ سال گذشته به وجود آمده و از اين رو همگي مسووليت آن را بر عهده دارند و شايسته نيست، برخي كه در همه دولت‌ها حضور داشتند؛ اكنون سوار بر موج مردمي شده و مطالبه مبارزه با فساد كنند.به گزارش خبرگزاري فارس، سيدحسن نصرالله در ادامه گفت: لبنان اكنون با خطرهاي واقعي مواجه است؛ خطر اول فروپاشي اقتصادي و مالي و خطر دوم انفجار مردمي در پي اقدامات اشتباه است. افزايش ماليات بر فقرا و قشر كم درآمد جزئي از اين اشتباهات محسوب مي‌شود.
دبير كل حزب‌الله لبنان با تاكيد بر لزوم تدوين طرحي كه فقرا، اغنيا، رهبران و بانك‌ها در آن نقش داشته باشند، افزود:«مشكل كنوني لبنان، دولت نيست بلكه در روش آن است. اگر دولت كنوني يا هر دولت ديگري بيايد، اقدامات عملي انجام دهد با اسراف و فساد مقابله و موسسات را ادغام و هزينه‌ها را تامين كند، وضعيت لبنان بهبود خواهد يافت و در اين زمينه همه بايد هزينه بدهند ولي تاكنون فقط فقرا قرباني شده‌اند. اگر دولت بتواند اعتماد مردم را به دست آورد؛ مردم نيز ماليات معيني را براي نجات وضع موجود پرداخت مي‌كنند اما هنگامي كه شاهد فساد و هدر رفتن صدها ميليون دلار هستند هرگز قبول نمي‌كنند كه چيزي به حكومت پرداخت كنند. چرا مردم پول‌هاي‌شان را و زن‌ها طلاهاي‌شان را به مقاومت مي‌دهند؟ چرا جگرگوشه‌هاي‌شان را به مقاومت مي‌دهند؟ دليل آن اين است كه مردم به «مقاومت» اعتماد دارند. ما در حال حاضر دچار بحران عدم اعتماد به حكومت هستيم.
دبيركل حزب‌الله لبنان در ادامه تاكيد كرد كه حزب‌الله با استعفاي دولت موافق نيست؛ چراكه در صورت استعفا يك سال طول خواهد كشيد تا دولت جديد بر سر كار آيد و اين در حالي است كه آنقدر زمان در دسترس نيست كه دولت جديدي تشكيل شود. او گفت در بحث تشكيل دولت بيش از وزرا، گروه‌هاي سياسي مهم هستند. نصرالله در ادامه افزود:«برخي از دولت تكنوكرات سخن مي‌گويند در چنين شرايطي كه لبنان در آن به سر مي‌برد، دولت تكنوكرات دو هفته نيز دوام نمي‌آورد و هر كسي خواستار چنين دولتي باشد، اولين فردي است كه آن را ساقط مي‌كند و بايد دولت به كار خود با روح و مسير جديد ادامه دهد و از اتفاقاتي كه در دو روز گذشته در لبنان رخ داد، عبرت بگيرد. ايده برگزاري انتخابات زودهنگام نيز درست نيست چراكه اين كار چيزي را تغيير نمي‌دهد جز اينكه بودجه زيادي مي‌طلبد.
نصرالله با بيان اينكه در جريان تظاهرات‌هاي اخير همه «از حزب‌الله خواستند كه به خيابان بيايد» افزود: اگر حزب‌الله در روز نخست به خيابان مي‌آمد به يك نزاع سياسي در كشور تبديل مي‌شد. اگر ما به كنار شما مي‌آمديم؛ جنگ سياسي شكل مي‌گرفت و مي‌گفتند، ايران در حال هدايت اعتراض‌هاست. اگر احزاب ورود كنند، حركت اجتماعي شما به حركت سياسي تبديل مي‌شود. اگر حزب‌الله به خيابان بيايد از آن بيرون نمي‌رود تا به خواسته‌هايش برسد؛ يعني يك روز الي يك ماه در خيابان مي‌مانيم و مانند معترضان پس از 3 روز از خيابان‌ها خارج نمي‌شويم. ما حزب بزرگي هستيم و هنگامي كه به خيابان بيايم، كل كشور به هم مي‌ريزد و ان‌شاءالله كه هيچ وقت، زمان حضور ما در خيابان فرا نرسد اما اگر به خيابان‌ها بياييم براي تغيير تمامي معادلات مي‌آييم.»نصرالله در بخش‌هاي ديگري از سخنانش خطاب به معترضان گفت:«نصيحت مي‌كنم، اموال عمومي و خصوصي را تخريب نكنيد اما هر چه مي‌خواهيد به من و ديگران دشنام بدهيد. به ارتش و نيروهاي امنيتي آسيب نزنيد و به نيروهاي امنيتي هم مي‌گويم اينهايي كه در خيابان‌ها هستند، برادران شما هستند. همه ما به تظاهرات شما احترام مي‌گذاريم؛ نه تنها مي‌فهميم بلكه احترام مي‌گذاريم. شكي هم نيست كه پيام شما به مسوولين رسيده است. اهميت تظاهرات شما اين است كه خودجوش به خيابان‌ها آمديد.» سيدحسن نصرالله در بخش پاياني سخنان خود با اشاره به اينكه حزب‌الله هرگز مردم و كشور لبنان را تنها نخواهد گذاشت، گفت: هرگز اجازه غرق شدن كشور را نمي‌دهيم، ما براي دفاع از كشور شهيد و مجروح داده‌ايم، اجازه نمي‌دهيم كه تكه‌پاره‌اش كنند و اگر مسوولان شجاعت و اراده لازم را داشته باشند، مي‌توانند گام‌هاي بلندي بردارند.
برش
سيد حسن نصرالله:
چرا مردم پول‌هاي‌شان را و زن‌ها طلاهاي‌شان را به مقاومت مي‌دهند؟ چرا جگرگوشه‌هاي‌شان را به مقاومت مي‌دهند؟ دليل آن اين است كه مردم به «مقاومت» اعتماد دارند. ما در حال حاضر دچار بحران عدم اعتماد به حكومت هستيم.
نصيحت مي‌كنم، اموال عمومي و خصوصي را تخريب نكنيد اما هر چه مي‌خواهيد به من و ديگران دشنام بدهيد. به ارتش و نيروهاي امنيتي آسيب نزنيد و به نيروهاي امنيتي هم مي‌گويم اينهايي كه در خيابان‌ها هستند، برادران شما هستند.