يك دهه پس از بروز خشكسالي شديد
اختلاف بر سر حقابه بختگان ادامه دارد
گروه اجتماعي
يك دهه پس از وخيم شدن حال تالاب بختگان، اين تالاب مهم همچنان با خشكسالي دست به گريبان است. خشكالي فراگير ظرف يك دهه گذشته بسياري از تالاب‌هاي ايران را تحت‌تاثير قرار داده است و نمي‌توان خشك شدن تالاب‌ها را به يك عامل محدود كرد. خشك شدن بختگان هم چنين وضعيتي دارد اما يكي از مسائل اصلي مورد اختلاف دستگاه‌هاي دولتي به شيوه تعيين حقابه تالاب مربوط است. همين اختلاف‌ها هم به بغرنج‌تر شدن وضعيت تالاب و از دست رفتن اميد براي احياي بخش‌هايي از آن منجر شده است؛ آن هم تالابي كه در منابع علمي به عنوان زيستگاه پرندگان مهاجري چون فلامينگو، درنا، كبوتر دريايي، مرغابي، غاز و... شناخته مي‌شود. بختگان اولين‌بار در سال 1347 به عنوان منطقه حفاظت‌شده اعلام شد و سپس در سال 54 به عنوان پناهگاه حيات وحش و در سال 1374 بخشي از آن شامل مجموعه درياچه‌هاي بختگان، طشك و تالاب‌هاي موجود در ورودي زهكش‌ها به انضمام ارتفاعات شمال درياچه بختگان به عنوان پارك ملي تعيين شد. طشك و بختگان قبل از آنكه اسير خشكسالي شوند؛ از جمله تالاب‌هاي مهم كشور به شمار مي‌رفتند كه نقش موثري را در تعادل‌بخشي منطقه‌اي و تنوع زيستي ايفا مي‌كردند. بختگان بعد از درياچه اروميه دومين درياچه آب شور ايران به شمار مي‌رود اما آن‌طوركه بايد، مورد توجه سياست‌گذاران قرار نگرفت. اختلاف ميان سازمان حفاظت محيط زيست و وزارت نيرو بر سر حقابه تالاب‌ها در سال‌هاي اخير بيش از گذشته نمايان شده است. تا جايي كه عيسي كلانتري، رييس سازمان حفاظت محيط زيست پيش از اين به «اعتماد» گفته است: «در 50 سال گذشته كسي درباره حقابه تالاب‌ها مطالبه‌اي را مطرح نكرده بود.» اين مطالبه‌گري درباره برخي تالاب‌ها تا حدودي راهگشا بوده اما هنوز توافق روشني در اين زمينه اعلام نشده است. بختگان يكي از تالاب‌هايي است كه بر سر آن اختلاف زياد است. خردادماه امسال سعيد محمودي، مديركل وقت حفاظت محيط زيست استان فارس گفته بود در سال‌هاي قبل محيط زيست رها‌سازي حقابه بختگان را در اولويت اول قرار نداد اما امسال براساس بارندگي‌هاي مطلوب رها‌سازي حقابه‌ها بايد در اولويت باشد. به گزارش «اعتماد» به نقل از ايرنا، محمودي افزوده بود: «ما رها‌سازي حقابه بختگان در سال جاري را با جديت دنبال مي‌كنيم و براي تحقق آن بسيار اميدواريم.
با توجه به شرايط مناسب بارندگي در سال زراعي جاري و ذخيره مناسب سد درود زن در بالادست تالاب بختگان اميدها براي رها‌سازي حقابه بختگان در امسال افزايش يافته است. با توجه به رها‌سازي ۱۲۰ ميليون متر مكعب آب كشاورزي در فاز نخست در سال جاري مطالبه محيط زيست از حقابه امسال بختگان حداقل ۶۰ ميليون مترمكعب در گام نخست است.» سرقت آب براي كشاورزي يكي از مشكلات تالاب‌ها است كه محمودي در اين باره هم گفته بود: «متاسفانه برخي كشاورزان با كار گذاشتن پمپ آب در مسير رودخانه حقابه‌ها را براي مصارف كشاورزي برداشت مي‌كنند. در اين رابطه سازمان جهاد كشاورزي و سازمان آب و شركت بهره‌برداري آب و كشاورزي مسووليت دارند تا از حقابه‌ها مراقبت كنند تا كشاورزان در مسير رها‌سازي از اين آب براي توسعه كشت استفاده نكنند، حقابه بايد در مسير رودخانه رها‌سازي شود و به درستي همه آن به سطح تالاب بختگان برسد.» مشكلات بختگان هنوز هم ادامه دارد. به گزارش ايرنا، بر اساس چانه‌زني‌ها رقم تعيين حقابه براي بختگان در ميانگين بلندمدت ۷۲۸ميليون مترمكعب برآورد مي‌شد. از اين ميزان ۴۲۸ميليون مترمكعب از رودخانه‌هاي كر و سيوند و ۳۰۰ميليون مترمكعب از حوضه بلافصل درياچه تامين مي‌شده است. حالا در تازه‌ترين اظهاراتي كه مديرعامل شركت آب منطقه‌اي فارس درباره تعيين حقابه كشاورزي و محيط زيست گفته است سهم تالاب بختگان ۴٠ ميليون مترمكعب حقابه تعيين شده كه پس از اولين بارندگي موثر اين ميزان آب در بستر رودخانه رها مي‌شود. حميدرضا دهقاني در نشست شوراي حفاظت از منابع آب استان فارس اظهار داشت: به زودي و با هدف تامين حقابه زيست محيطي و آب كشاورزان منطقه بخشي از آب سد ملاصدرا به سد درودزن انتقال داده مي‌شود. به زودي با هدف تامين حقابه زيست‌محيطي و آب كشاورزان منطقه بخشي از آب سد ملاصدرا به سد درودزن انتقال داده مي‌شود. اين در حالي است كه مديركل جديد حفاظت محيط زيست فارس عقيده دارد بختگان بايد سهم بيشتري ببرد. حميد ظهرابي در نشست اخير هم‌انديشي حفاظت از حقابه تالاب بختگان در شهرستان خرامه گفته است: «احياي تالاب بختگان يكي از اولويت‌هاي سازمان و اداره كل محيط زيست است و پيگيري براي تامين حقابه بختگان و انجام اقداماتي براي احياي اين تالاب و زنده كردن خدمات اكوسيستمي كه مي‌تواند براي مردم ايجاد كند از اهداف و اولويت‌هاي محيط زيست است كه دنبال مي‌شود.» ظهرابي با بيان اينكه ۵۰ ميليون متر مكعب حقابه براي بختگان امسال تخصيص داده شده است، گفت: اين ميزان حقابه اختصاص‌يافته توسط شركت آب منطقه‌اي، تنها بخش اندكي از حقابه مورد نياز تالاب بوده و نياز آبي تالاب بختگان بسيار فراتر از اين ارقام است. او تصريح كرده كه ملاك عمل، حجم آب ورودي به تالاب بوده و به اين ميزان شارژ رودخانه نيز اضافه شود: «متاسفانه معضلات پيش‌آمده در حوضه بختگان، نتيجه برنامه‌ريزي‌هاي غلطي است كه ما شاهد نتايج آن هستيم. به عنوان مثال در اكثر حوضه‌هاي آبخيز كشور در بالادست بيشتر از حد مجاز از منابع آب استفاده مي‌كنند، سد مي‌سازند، سطح زير كشت را افزايش مي‌دهند، اراضي ديم را به آبي تبديل مي‌كنند، حقابه‌بر جديد تعريف مي‌كنند، معيشت مردم را به برداشت منابع آب پيوند مي‌دهند و با اين اقدام اشتباه به پايين‌دست آبي تعلق نمي‌گيرد.» داستان حقابه تالاب‌ها همچنان ادامه دارد بايد ديد وزارت نيرو براي تفاهمي دقيق و روشن با سازمان حفاظت محيط زيست چه برنامه‌اي در پيش مي‌گيرد.