كوتاه درباره مرتضي مميز به بهانه نمايش پوسترهايش در خانه هنرمندان
يادي از پدر گرافيك ايران
رسول آباديان
كساني كه كتاب‌هايي چون «طراحي، نقاشي در سه جلد، طراحي تزييني، نشانه‌ها (نمونه كارهاي شخصي)، طراحي اعلان، تصوير و تصور، طراحي روي جلد، طراحي روي جلد (مجموعه آثار)، حرف‌هاي تجربه. مجموعه مقالات از سال ۱۳۴۵ تا۱۳۸۲، نيم قرن كار (مجموعه آثار) و...» را ديده‌اند، بي‌شك نام هنرمندي چون «مرتضي مميز» در ذهن‌شان حك شده است. مميز بدون شك يكي از چهره‌هاي ماندگار در هنر گرافيك ايران است. چهره‌اي كه نه تنها خود يكي از بزرگان هنر تجسمي در ايران است بلكه شاگردان توانمندي نيز در اين حوزه تربيت كرده است. خبر خوب براي علاقه‌مندان به آثار مميز اين است كه اين روزها نمايشگاهي از پوسترهاي معروفش در خانه هنرمندان ايران در معرض ديد عموم گذاشته شده است. اين نمايشگاه كه به مناسبت چهاردهمين سالگرد درگذشت اين هنرمند برگزار شده از ۲۴ آبان تا ۵ آذر ماه برقرار است. درباره مميز بايد گفت كه او در سال ۱۳۴۴ از دانشگاه تهران، دانشكده هنرهاي زيبا فارغ‌التحصيل شد و سه سال بعد گواهينامه طراحي غرفه و ويترين و معماري خود را از مدرسه عالي هنرهاي تزييني پاريس دريافت كرد. او در سال‌هاي پاياني عمر خويش با بيماري سرطان دست و پنجه نرم مي‌كرد و از ۲۳ آبان ماه ۱۳۸۴ براي تازه‌ترين دور شيمي‌درماني، در بيمارستان آبان تهران بستري شده بود كه چند روز بعد حالش رو به وخامت گذاشت و در ۶۹ سالگي در روز شنبه پنجم آذر ماه ۱۳۸۴ درگذشت. پيكر مرتضي مميز، هفتم آذرماه، تشييع و در باغبان‌كلا، واقع در كردان كرج، به خاك سپرده شد. ساعد مشكي درباره اين نمايشگاه و پيرامون شخصيت و آثار مميز گفته است: «آنچه استاد مميز را از ديگران متمايز مي‌كند، فعاليت‌هاي گسترده او در حيطه‌هاي گوناگون است. استاد مميز ۴۰۰ هزار پوستر طراحي كرده كه كار بسيار بزرگي در عرصه هنر گرافيك ايران محسوب مي‌شود. آيدين آغداشلو نيز در جايي پيرامون هنر مميز گفته است: «مميز به عنوان مدير هنري موفق شد مجموعه‌اي فراهم و استعدادهايي را كنار هم بياورد كه راه را براي گرافيك معاصر ايران باز كند. چنين آدمي قطعا به نوچه‌پروري هم متهم مي‌شد و قطعا در جبهه‌هاي متعددي مي‌جنگيد، مي‌جنگد و خواهد جنگيد. مميز در تاسيس گسترش و تداوم گسترش دانشكده‌هاي گرافيك نقش عمده‌اي داشت و در تربيت نسل عظيمي از هنرمندان تراز اول نقش بسيار بسيار مهمي دارد. جايگاه مميز را با جايگاه كمتر هنرمند معاصري مي‌توان مقايسه كرد.» غلامحسين نامي، نقاش برجسته ايراني نيز در رابطه با شخصيت و آثار مميز گفته است: «مرتضي مميز با اين شانس روبه‌رو بوده است كه با آشنايي با احمد شاملو و محمود عنايت در فضايي قرار گيرد كه استعدادش شناخته و به او آزادي عمل داده شود. پيش از آنكه به دانشكده بروم، دنبال كسي به نام فمين مي‌گشتم، من ديوانه كسي به نام فمين بودم، فمين همان امضاي مميز بود كه بر ذيل آثارش نقش بسته بود. به گمان من مميز حضور كامل بود و صابون معطرش به تن همه خورده بود. مرتضي هر كاري خواست كرد و در اين كارزار موفق بيرون آمد. اگر بپذيريم گرافيك ايران پدري دارد، بدون ترديد مميز پدر گرافيك نوين ايران است.