چشم بر گردشگران افغانستاني بسته‌ايم

«ايران چشمانش را روي 300 ميليون دلار افغانستان بسته.» 300 تا 400 ميليون دلار ارزش بازار گردشگري سلامت افغانستان است كه به گفته وحيد مجروح، مشاور امور بين‌الملل وزارت صحه عامه (بهداشت) افغانستان در گفت‌وگو با «ايسنا» سالانه به هندوستان انتقال مي‌يابد و ايران نيم‌نگاهي به اين بازار گردشگري ندارد.

خراسان‌رضوي، خراسان جنوبي و سيستان‌و‌بلوچستان در همسايگي افغانستان قرار دارند و مي‌توانند شرايطي را براي جذب اين سرمايه فراهم كنند، با اين حال وضعيت حاضر با سخنان مجروح همراه‌تر است: «ايران تاكنون نتوانسته ظرفيت‌هاي خود را در بازار افغانستان درست معرفي و ارايه كند.» و از طرف ديگر ذهنيت جامعه ايران نسبت به افغان‌ها هنوز تغيير نكرده است و شايد تصور كسب درآمد از طريق گردشگري سلامت افغاني‌ها هنوز ناممكن باشد. چشم‌بستن به اين بازار بزرگ در شرايطي رخ مي‌دهد كه خراسان رضوي با هدف قراردادن بازار عراقي‌ها توانسته است به يكي از پررونق‌ترين بازارهاي گردشگري سلامت ايران با پذيرش 13 هزار بيمار خارجي در سال 97 و رشد 90 درصدي نسبت به سال 96 باشد و حتي محمد اسماعيل، مدير گردشگري سلامت دانشگاه علوم‌پزشكي مشهد در گفت‌وگو با «خبرگزاري گردشگري سلامت ايران» آمار واقعي را بسيار بيشتر از آمار ثبت شده بداند. در واقع استان خراسان رضوي با چشم‌پوشي از بازار افغانستان و جذب گردشگران سلامت عراقي از مرز غربي كشور به چنان رونقي دست پيدا كرده است كه در غياب نظارت دقيق، بازار را هم براي بيمارستان‌هاي مرزي و هم دلالان خود رونق داده است، با اين حال استان سيستان‌و‌بلوچستان با اينكه گنجي عظيم را در كنار خود دارد، در غياب زيرساخت‌هاي مناسب تاكنون نتوانسته است از اين فرصت استفاده كند و چون خراسان رضوي گردشگري سلامت را ابزاري براي توسعه خود بداند.

اسفند 97 بود كه سيدرفيع حسيني، مسوول گردشگري سلامت دانشگاه علوم‌پزشكي و خدمات بهداشتي- درماني زاهدان در گفت‌وگو با «ايرنا» از پذيرش و مداواي بيش از 600 بيمار خارجي در سال 97 خبر داده بود. قاسم ميري، معاون درمان دانشگاه علوم‌پزشكي و خدمات بهداشتي- درماني زاهدان هم در خرداد همان سال و در گفت‌وگو با ايرنا كلينيك تخصصي بيمارستان چشم‌پزشكي الزهرا را متشكل از تيمي متخصص خوانده بود كه ماهانه 7‌هزار مراجعه‌كننده دارد. همراه اخباري از اين دست استان سيستان و بلوچستان در جوار دو كشور همسايه يعني افغانستان و پاكستان توصيف مي‌شد و علاوه بر آن اشاراتي هم به نزديك‌بودن اين استان با عمان صورت مي‌گرفت تا اين نتيجه حاصل شود كه چشم‌پزشكي استان‌سيستان و بلوچستان مي‌تواند نقطه قوتي براي جذب گردشگر سلامت از كشورهاي همسايه باشد: «مدعي هستيم زاهدان در عرصه چشم پزشكي مي‌تواند كشورهاي منطقه و حاشيه خليج فارس را پوشش دهد.» اين سخنان عباسعلي سليماني، نماينده ولي‌فقيه استان سيستان و بلوچستان در حاشيه بازديد از بيمارستان فوق‌تخصصي چشم‌پزشكي الزهرا در 26 شهريور 1397 بود. با گذشت يكسال از اين سخنان استان سيستان و بلوچستان در حوزه گردشگري همچنان چشم‌به راه گردشگران داخلي است و علي‌رغم استقرار چنين مركز تخصصي، به گفته احمد براهوني نژاد، مدير سمن «پويش مهرورزان شرق‌آباد» سيستان‌و‌بلوچستاني‌ها همچنان به سطح ارائه خدمات در اين بيمارستان اعتماد ندارند و براي درمان به استان‌هاي همجوار مثل كرمان و يزد و استان فارس سفر مي‌كنند. اين فعال اجتماعي كه بخشي از فعاليت‌هاي خود را ارائه خدمات بهداشتي به مدارس معرفي مي‌كند در گفت‌وگو با «اعتماد» مي‌گويد: «براي دريافت خدمات‌ چشم‌پزشكي به استان فارس مراجعه مي‌كنيم و بسياري از هم‌استاني‌هاي ما براي دريافت خدمات دندان‌پزشكي به پاكستان مراجعه مي‌كنند. زيرا هم كيفيت خدمات بالاست و هم هزينه‌ها كمتر از ايران است.»

سعدي هاشم‌زاده، رييس اداره گردشگري سلامت در آخرين اظهارات خود يك ميليارد دلار ارز را سهم ايران از بازار گردشگري سلامت دانسته و گفته بود كه در حال حاضر 100 بيمارستان در سراسر كشور پروانه پذيرش بين‌المللي دارند و شش ماهه اول امسال نسبت به سال گذشته شاهد افزايش 15 درصدي ورود گردشگر سلامت به كشور بوده‌‌ايم اما در اين ميان جايگاه استان سيستان و بلوچستان در گردشگري سلامت كشور نامعلوم است و با اينكه اين استان چنين ظرفيت هم‌مرزي با دو كشور افغانستان و پاكستان را دارد، هنوز برنامه‌اي مشخص و صريح براي بهره‌برداري از اين ظرفيت عظيم ندارد.

طبق گزارش سازمان جهاني گردشگري در سال 2017، هر گردشگر سلامت در دنيا 3 تا 4 برابر يك گردشگر عادي در كشور مقصد هزينه مي‌كند و در سال 2017 برآورد گردش مالي اين نوع گردشگري 1.34 تريليون دلار بود كه از اين مقدار اروپا 37 درصد، آسياي شرقي 29 درصد، امريكا 24 درصد، آفريقا 3 درصد و خاورميانه 5 درصد را به خود اختصاص داده بود. با توجه به اين داده‌ها مي‌توان گفت اگر استان‌سيستان و بلوچستان كه در حوزه گردشگري به استان ناشناخته‌ها در اين چند سال معروف شده است، گردشگري سلامت را به اولويت اول خود بدل كند در همان بازه زماني مي‌تواند درآمدي 3 تا 4 برابري وارد چرخه مالي استان كند. بايد ديد آيا ذهنيت‌هاي منسوخ از همسايگان افغان مي‌توانند مانع از پذيرش آنها به عنوان گردشگران سلامت شوند يا متوليان گردشگري سلامت به موقع به فكر احداث زيرساخت‌هاي لازم در اين استان مي‌افتند و يك‌بار و براي هميشه توسعه‌اي پايدار را براي اين استان تدارك مي‌بينند.