خط و نشان اردوغان

رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور تركيه علي‌رغم تمام انتقادات داخلي و بين‌المللي كه عليه او مطرح مي‌شود، پستي و بلندي‌هاي بزرگي را پشت سرگذاشته است، اما حالا بعد از دو دهه روابط گرم با امريكا، وقت واكندن سنگ‌ها در رابطه دو شريك نظامي عضو ناتو رسيده است. رجب طيب اردوغان، در مصاحبه‌اي كه روز يك‌شنبه از شبكه تلويزيوني آ-خبر منتشر شد، مستقيما تهديد كرد كه اگر امريكا تحريم‌هاي جديد عليه تركيه را به بهانه خريد سامانه ضدهوايي اس-400 از روسيه عملي كند، پايگاه‌هاي امريكايي در خاك كشورش را تعطيل خواهد كرد. تهديدي كه مي‌تواند سرنوشت يكي از مهم‌ترين پايگاه‌هاي نظامي امريكا در آسيا كه ميزبان تعدادي از كلاهك‌هاي هسته‌اي امريكا و رادارهاي پيشرفته اين كشور براي رصد روسيه است را با خطر مواجه سازد . اردوغان، علي‌رغم ادعاهاي تند عليه قدرت‌هاي جهاني تاكنون هر بار توانسته است با رويكرد ستيزه‌جويانه، گليم تركيه را از آب‌هاي خروشان ژئوپوليتيك قرن بيست و يكم بيرون بكشد. از رويارويي مستقيم با اروپا گرفته تا رفتن تا پاي جنگ با روسيه، تا موضع‌سرسختانه در برابر رويدادهاي فلسطين اشغالي گرفته تا تجاوز نظامي به خاك سوريه، همه اين اقدامات را اردوغان نهايتا با ديپلماسي خود رفع و رجوع كرد. حالا بعد از تصويب تحريم‌هايي عليه تركيه به دليل خريد سامانه دفاع موشكي اس-400 از روسيه، رجب طيب اردوغان تهديد كرده است كه مي‌تواند پايگاه هوايي اينجرليك را كه 65 سال است در اختيار امريكايي‌هاست، از آنها پس بگيرد.

رجب طيب اردوغان، در اين گفت‌وگوي تلويزيوني در پاسخ به سوالي در مورد سقف واكنش به تحريم‌هاي امريكا و احتمال اخراج نيروهاي امريكايي از خاك اين كشور گفت: «اگر ضروري باشد كه چنين اقدامي انجام دهيم، قطعا اختيار آن را داريم، اگر لازم باشد اينجرليك را تعطيل خواهيم كرد.» پايگاه هوايي آدانا، مشهور به اينجرليك، يكي از مهم‌ترين پايگاه‌هاي فرامرزي ارتش امريكا محسوب مي‌شود كه با هدف رويارويي با اتحاد جماهير شوروي سوسياليستي در دهه 1950 تاسيس شد. هر چند اين پايگاه رسما متعلق به نيروي هوايي ارتش تركيه است، اما مهم‌ترين بهره‌بردار آن نظاميان امريكايي هستند. امريكا در جنگ‌هاي اول و دوم خليج فارس، ايجاد منطقه پرواز ممنوع در عراق، جنگ افغانستان و عمليات موسوم به مبارزه با تروريسم در سوريه، از اين پايگاه براي هدف قرار دادن اهداف مورد نظر خود در كشورهاي آسيايي استفاده كرده است و سال‌هاست تعداد نامشخصي كلاهك هسته‌اي با ادعاي بازدارندگي عليه روسيه در آن نگهداري مي‌كند. اردوغان در ادامه تهديدهايش، حتي از احتمال تعطيلي پايگاه راداري كورچيك هم خبر داد، پايگاه راداري مدرني در شرق تركيه كه يكي از اصلي‌ترين مكان‌هاي رصد رهگيري موشك‌هاي بالستيك براي ناتو محسوب مي‌شود و از سال 2012 تاسيس شده است. اردوغان گفت: «اگر آنها بخواهند با اجراي اين تحريم‌ها ما را تهديد كنند، قطعا ما هم تلافي خواهيم كرد.» به گزارش تي‌آر‌تي، اردوغان تاكيد كرد: «به‌موقعش با كليه هيات‌هاي‌مان مذاكره كرده و در صورت لزوم پايگاه هوايي اينجيرليك را تعطيل مي‌كنيم. در صورت لزوم پايگاه كورجيك در مالاتيا را نيز تعطيل مي‌كنيم. آنها اين‌گونه اقدامات را انجام مي‌دهند، ما هم بيكار ننشسته‌ايم.» اين واكنش تند اردوغان يك هفته بعد از آن بيان مي‌شود كه كميته روابط خارجي سناي امريكا لايحه تحريم‌ها عليه تركيه به دليل خريد سامانه موشكي اس-‌400 را تاييد كرد و قطعنامه‌اي براي به رسميت شناختن «نسل‌كشي ارامنه» توسط حكومت تركيه تصويب كرد.

او به دولت امريكا هشدار داده است كه «واشنگتن نبايد در رابطه دوجانبه گام‌هايي بردارد كه جبران آنها غيرممكن باشد.» او در عين حال در واكنش به قطعنامه كنگره امريكا در توصيف قتل عام ارامنه توسط حكومت عثماني، اين اقدام را يك «اقدام كاملا سياسي» توصيف كرد. اردوغان گفت: «اين تصميمات كاملا سياسي است و براي ما هيچ اهميتي ندارد. خيلي واضح و روشن بگويم در مورد سرخپوستان امريكايي مگر مي‌شود صحبت نكرد؟ تاريخ سرخپوست‌ها لكه ننگي بر پيشاني امريكا است.» اردوغان تلويحا پيشنهاد داده است كه در اقدامي متقابل، تركيه هم امريكا را به نسل كشي بوميان قاره امريكا متهم كند.

روز شنبه، مولود چاوش اوغلو، وزير خارجه تركيه در نشست انجمن گفت‌وگو در دوحه تاكيد كرده‌بود كه «به هيچ‌وجه امكان لغو قرارداد خريد سامانه موشكي اس-400 از روسيه وجود ندارد، هر اندازه هم كه عواقب آن شديد باشد.» اين در حالي است كه در طول هفته گذشته خبرهايي مبني بر تكميل نصب اين سامانه‌ها و آغاز آزمايش‌هاي عملياتي آن توسط ارتش تركيه منتشر شده‌بود و به گفته رسانه‌هاي روسيه قرار است تا ماه آوريل سال آينده ميلادي كاملا عملياتي شوند. امريكا معتقد است كه استقرار سامانه‌هاي موشكي ساخت روسيه در يكي از كشورهاي عضو ناتو، مي‌تواند باعث انتقال اطلاعات محرمانه سامانه‌هاي تسليحاتي اين پيمان نظامي غربي به روسيه شود.

در واكنش به اين اظهارات اردوغان، رسانه‌هاي روس به نقل از يك مقام امريكايي نقل كرده‌اند كه امريكا خواهان جلوگيري از افزايش تنش با آنكارا است. به گزارش اسپوتنيك يك منبع در وزارت دفاع امريكا گفته است: «ما وضعيت نيروهاي‌مان در تركيه را به عنوان نمادي از دهه‌ها تعهد براي دفاع از امنيت تركيه مي‌دانيم كه متحد ما در ناتو و يك شريك استراتژيك براي امريكاست.» علي‌رغم گذراندن چندين مصوبه در كنگره امريكا عليه تركيه، كاخ سفيد تلاش كرده است تا حد ممكن از تحريك دولت تركيه اجتناب كند، از جمله بعد از آنكه آغاز عمليات موسوم به «چشمه صلح» در شمال شرقي سوريه توسط تركيه با انتقاد شديد نمايندگان كنگره امريكا مواجه شد، دولت امريكا تحريم‌هايي را عليه مقام‌هاي تركيه وضع كرد، اما به سرعت با انجام گفت‌وگوهاي دوجانبه ميان دو طرف، از جمله توافق اردوغان با پيشنهاد مايك پنس، معاون رييس‌جمهور امريكا، اين تحريم‌ها لغو شد. تازه‌ترين تحريم‌هايي كه در كميته روابط خارجي سناي امريكا تصويب شده است و در صورت تصويب در مجلسين امريكا و امضا توسط رييس‌جمهور مي‌تواند به شكل گسترده‌اي از طريق توقيف اموال، توقف صدور ويزا و كاهش دسترسي به اعتبارات دلاري، به اقتصاد تركيه ضربه وارد كند. اين تحريم‌ها بر مبناي قانوني با عنوان «كاتسا (قانون مبارزه با دشمنان امريكا از طريق تحريم)» تعيين شده‌اند كه با هدف قانوني‌سازي جنگ تحريمي يكجانبه امريكا عليه روسيه، ايران و كره شمالي، اوايل سال 1396 به تصويب رسيد. بر اساس اين قانون كشورهاي ثالث در صورت انجام خريدهاي كلان نظامي از روسيه، مي‌توانند تحت تحريم‌هاي ثانويه قرار گيرند.